Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Buitenweg over de toegang tot en het gebruik van archieven van het Rode Kruis voor wetenschappelijk onderzoek

Antwoord van Minister Slob (Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media) (ontvangen 18 mei
2020). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2019–2020, nr. 1803.

Vraag 1

Kent u het bericht dat de recente overdracht van oorlogsarchieven van het Rode Kruis
aan het Nationaal Archief ernstige belemmeringen opwerpt voor het raadplegen ervan
voor wetenschappelijk onderzoek? Zo ja, klopt dit bericht?1

Antwoord 1

Ja, ik ken het bericht. Zie voorts het antwoord op vraag 3.

Vraag 2

Wat vindt u ervan dat wetenschappers, maar ook instellingen zoals het Herinneringscentrum
Westerbork en het Joods Cultureel Kwartier Amsterdam, worden gehouden aan zeer strikte
voorwaarden? Klopt het dat de door het Nationaal Archief gestelde voorwaarden voortvloeien
uit de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG)? Zo ja, wat is dan de betekenis
van het uitgangspunt dat de AVG niet aan wetenschappelijk bronnenonderzoek in de weg
mag staan?

Antwoord 2

De AVG staat de verwerking van (bijzondere) persoonsgegevens met het oog op wetenschappelijk
(of historisch) onderzoek toe, mits passende maatregelen worden genomen ter bescherming
van de rechten en vrijheden van de betrokken personen. In artikel 24 van de Uitvoeringswet
AVG (UAVG) zijn de voorwaarden opgenomen waaronder wetenschappelijk of historisch
onderzoek kan worden uitgevoerd. Zo is het verbod om bijzondere categorieën van persoonsgegevens
te verwerken niet van toepassing, indien verwerking noodzakelijk is met het oog op
wetenschappelijk of historisch onderzoek, het onderzoek een algemeen belang dient,
het vragen van uitdrukkelijke toestemming aan de betrokkene onmogelijk is of een onevenredige
inspanning kost en bij de uitvoering is voorzien in zodanige waarborgen, dat de persoonlijke
levenssfeer van de betrokkene niet onevenredig wordt geschaad. Deze voorwaarden maken
onderzoek mogelijk, waarbij tevens recht wordt gedaan aan het fundamentele recht op
bescherming van persoonsgegevens van betrokken personen.

Vraag 3

Deelt u de mening dat voor wetenschappelijk onderzoek in beginsel geen andere eisen
en voorwaarden mogen worden gesteld dan strikt noodzakelijk? Zo ja, bent u bereid
om in overleg met het Nationaal Archief (en vergelijkbare instellingen) op korte termijn
de toegang tot archieven te versoepelen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 3

Die mening deel ik. Andere voorwaarden dan de minimale voorwaarden, genoemd in artikel
24 UAVG, worden dan ook niet gesteld. Binnen deze voorwaarden zie ik voldoende mogelijkheden
voor onderzoekers, instituten, nabestaanden en andere belangstellenden om wetenschappelijk
of historisch onderzoek uit te voeren met gebruikmaking van de oorlogsarchieven.

Ten aanzien van Herinneringscentrum Kamp Westerbork en het Joods Cultureel Kwartier
zal het Nationaal Archief de bestaande afspraken tussen deze organisaties en het Nederlandse
Rode Kruis over de toegang tot een aantal digitale collecties voortzetten na de formele
overdracht van deze archieven aan het Nationaal Archief. Deze overdracht zal naar
verwachting in mei van dit jaar een feit zijn.

Voorts heeft het Nederlandse Rode Kruis afspraken gemaakt met enkele individuele onderzoekers
over de toegang tot digitale collecties ten behoeve van hun onderzoek. Deze afspraken
gelden tot het einde van dit jaar, met de verwachting dat deze onderzoeken voor die
tijd zullen zijn afgerond. Deze afspraken zullen door het Nationaal Archief na de
genoemde overdracht op dezelfde basis worden gewaarborgd.

Vraag 4

Deelt u de mening dat de mogelijkheid van nabestaanden om via weten-schappelijk onderzoek
en via wetenschappelijk onderzoekers informatie te krijgen van groot belang is voor
de herinnering aan de slachtoffers? Zo ja, kunt u zich dan voorstellen dat een gefundeerd
antwoord door de wetenschappers alleen kan worden gegeven als zij gemakkelijke toegang
hebben tot de relevante archieven?

Antwoord 4

Die mening deel ik en ik zet me dan ook in voor toegang tot de archieven, overeenkomstig
het belang dat nabestaanden en/of onderzoekers hierbij hebben. Ook na de overdracht
van de oorlogsarchieven van het Nederlandse Rode Kruis waarborgt het Nationaal Archief
binnen de kaders van de UAVG de mogelijkheid tot het verkrijgen van informatie. Zie
voorts het antwoord op vraag 3.