Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Kuiken en Asscher over het bericht 'Turkije zet grenzen open: Syriërs naar Europa'

Antwoord van Staatssecretaris Broekers-Knol (Justitie en Veiligheid), mede namens
de Minister van Buitenlandse Zaken (ontvangen 7 april 2020) Zie ook Aanhangsel Handelingen,
vergaderjaar 2019–2020, nr. 2216.

Vraag 1

Kent u het bericht «Turkije zet grenzen open: Syriërs naar Europa»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Wat is uw mening over het feit dat Turkije zegt de grenzen voor Syriërs naar Europa
open te zetten?

Antwoord 2

Het is zeer onwenselijk dat mensen op deze manier worden ingezet voor politieke doeleinden.
Tegelijkertijd constateert het kabinet dat er op dit moment geen signalen zijn dat
er grootschalige grensoverschrijdingen van Turkije richting de EU plaatshebben. De
Nederlandse inzet is er de komende tijd op gericht om te zorgen voor handhaving van
de EU-Turkije Verklaring. Uitgangspunt daarbij is steun voor Griekenland om de situatie
het hoofd te bieden en nadruk op de gezamenlijke verantwoordelijkheid van Turkije,
Griekenland en de EU ten aanzien van de EU-Turkije Verklaring.

Vraag 3

Heeft u reeds contact gehad met uw Turkse ambtsgenoten over dit bericht en wat was
de uitkomst van dat overleg?

Antwoord 3

De Voorzitter van de Europese Raad en de EU Hoge Vertegenwoordiger hebben contact
gehad met de Turkse regering en zijn ook naar Turkije gereisd. De situatie in Idlib
is op 9 maart jl. in Brussel besproken tussen President Erdogan en de voorzitters
van de Europese Raad en Europese Commissie. Nederland steunt de inspanningen van de
EU om met Turkije te spreken over de-escalatie in Syrië en een oplossing voor de situatie
rond de EU-grens.

Tijdens eerdere gesprekken van de voorzitter van de Europese Raad en de voorzitter
van de Europese Commissie met president Erdogan is afgesproken dat de Turkse Minister
van Buitenlandse Zaken Çavuşoğlu en de Hoge Vertegenwoordiger van de Europese Unie
Borrell de komende periode de implementatie van de EU-Turkije Verklaring nader in
kaart brengen om verschillen van inzicht aan het licht te brengen voor de Europese
Raad van 26 en 27 maart. In het licht van de Coronacrisis kondigde de voorzitter van
de Europese Raad Michel op 17 maart jongstleden aan dat de Europese Raad zal worden
uitgesteld en er in plaats daarvan een videoconferentie zal worden ingelast over COVID-19.
Op dit moment heeft de Europese Commissie nog geen uitkomsten van de besprekingen
tussen de Turkse Minister van Buitenlandse Zaken Çavuşoğlu en Hoge Vertegenwoordiger
Borrell gedeeld. Het kabinet wacht de uitkomst van deze gesprekken tussen Turkije
en de EU af.

Vraag 4

Welke mogelijkheden ziet u om, al dan niet in Europees verband, diplomatiek bij te
dragen aan een «staakt-het-vuren» in Idlib om een nieuwe humanitaire ramp voor honderdduizenden
vluchtelingen te voorkomen?

Antwoord 4

De Turkse president Erdogan en de Russische president Poetin deelden op 5 maart jl.
een verklaring waarin zij stelden een beperkt staakt het vuren voor het front rond
Idlib overeen te zijn gekomen. Daarnaast sprak de verklaring het voornemen uit om
een veiligheidscorridor rond de M4-snelweg ten zuiden van Idlib-stad te creëren en
gezamenlijke patrouilles uit te voeren. Het is onzeker of deze afspraken tot een duurzame
afname van geweld zullen leiden en tot ongehinderde humanitaire toegang.

Tijdens de Raad Buitenlandse Zaken op 6 maart heeft Nederland gezegd dat naar manieren
moet worden gezocht om de bombardementen op Idlib te beëindigen om het humanitaire
leed te stoppen. Ook heeft Nederland opgebracht dat de verantwoordelijken voor het
humanitaire leed ter verantwoording moeten worden geroepen. In die context heeft Nederland
gesuggereerd dat een no-fly zone voor Assad’s luchtmacht een effectief instrument
zou kunnen zijn, bij voorkeur via een VN Veiligheidsraadsmandaat. In de conclusie
is daarom opgenomen een expliciete oproep aan alle partijen om de bescherming te garanderen
voor de burgerbevolking tegen aanvallen vanuit de lucht.

Vraag 5

Deelt u de mening dat gezien de naderende afloop van de Europese hulp voor Syrische
vluchtelingen in Turkije er nieuwe afspraken moeten komen? Zo ja, aan welke voorwaarden
moeten volgens u dergelijke afspraken voldoen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 5

De EU-Turkije Verklaring is een effectief middel in het tegengaan van irreguliere
migratie. Zowel de EU als Turkije heeft baat bij een effectieve uitvoering van deze
afspraken en de partijen hebben een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid hiertoe.
Turkije levert met opvang van bijna vier miljoen vluchtelingen een grote inspanning,
en wordt hier terecht in ondersteund. Op dit moment staat de uitvoering onder druk.
De EU is in gesprek met de Turkse overheid, waarbij zorgpunten van beide kanten worden
besproken om uiteindelijk tot een oplossing te komen. De-escalatie aan de Grieks-Turkse
grens is daarvoor cruciaal.

Ook Nederland staat, indien Turkije de EU-Turkije Verklaring naleeft, open voor een
gesprek over de toekomstige steun die Turkije nodig heeft om op een waardige manier
opvang te kunnen blijven bieden aan vluchtelingen. Een eventueel voorstel hiertoe
zal Nederland beoordelen op de mate waarin het in verhouding staat tot de specifieke
behoeftes van de vluchtelingengemeenschap die in Turkije wordt opgevangen.

Voor wat betreft eventuele aanvullende financiële steun is de Nederlandse inzet dat
dit soort uitgaven uit de EU-begroting moeten worden gefinancierd, waarbij overbruggingsfinanciering
uit de huidige EU-begroting kan komen en verdere steun uit het volgende MFK, passend
bij de Nederlandse inzet daarvoor.

Vraag 6

Bent u gezien de toenemende druk op de overvolle opvangkampen op de Griekse eilanden
van plan om in Europees verband te zoeken naar een oplossing? Zo ja, wat gaat u doen
om de mensonterende omstandigheden te verbeteren? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 6

De situatie op de Griekse eilanden is en blijft zorgelijk. Volgens de Europese Commissie
verblijven circa 41.500 vluchtelingen en migranten op de Griekse eilanden, terwijl
de officiële opvangcapaciteit slechts 6.000 is. Dit leidt tot schrijnende situaties.
In EU-verband zijn de mogelijkheden voor aanvullende steun aan Griekenland door de
Staatssecretaris voor Justitie en Veiligheid met haar Europese collega’s besproken
tijdens de extra JBZ-raad van 4 maart en de JBZ-raad van 13 maart jl.2 De Nederlandse inzet is de komende tijd gericht op handhaving van de EU-Turkije
Verklaring. Uitgangspunt daarbij is steun voor Griekenland om de situatie het hoofd
te bieden en nadruk op de gezamenlijke verantwoordelijkheid van Turkije, Griekenland
en de EU voor de uitvoering van de EU-Turkije Verklaring.

Nederland blijft er bilateraal en in EU-verband bij Griekenland op aandringen om structurele
verbeteringen door te voeren, waaronder snellere en effectievere asielprocedures,
meer terugkeer en het verbeteren van de opvangomstandigheden. Nederland biedt hierbij
doorlopend steun aan Griekenland door het leveren van expertise, hulpmiddelen en financiering.

Nederland verwelkomt het actieplan van de Commissie van 4 maart jongstleden. Dit actieplan
bestaat uit een door Frontex gecoördineerd terugkeerprogramma, twee ondersteunende
grensbewakingsoperaties aan de zee- en landgrens en additionele financiële steun van
EUR 700 miljoen. De eerste EUR 350 miljoen heeft de Commissie direct beschikbaar gesteld
om grens- en migratiemanagement aan te pakken. Provisioneel wordt voor de direct beschikbare
EUR 350 miljoen gekeken naar het vergroten van opvangcapaciteit, vrijwillige terugkeer
en de infrastructuur die nodig is voor «screening procedures» voor gezondheid en veiligheid.
Daarnaast zal het bedrag worden aangewend om het Europees Ondersteuningsbureau voor
Asielzaken (EASO) en Frontex te ondersteunen, om (vrijwillige) terugkeer te bevorderen
en lopende activiteiten te continueren. De Commissie heeft op 27 maart een voorstel
gedaan voor de additionele EUR 350 miljoen.3 Hier wordt uw Kamer separaat nader over geïnformeerd Het kabinet acht het van belang
dat hierbij voldoende financiële absorptiecapaciteit van Griekenland en een effectieve
en efficiënte besteding van de middelen wordt gewaarborgd. Nederland draagt tevens
bij aan de steunvraag van Griekenland aan Frontex, de zgn. Rapid Border Intervention
voor de landgrens.

Verder heeft Nederland, net als diverse andere EU-lidstaten, besloten om in te gaan
op het recente hulpverzoek van Griekenland via het EU Civil Protection Mechanism(UCPM). Via het UCPM kunnen landen verzoeken om acute in-kind assistentie bij calamiteiten. In deze gecoördineerde actie heeft Nederland op maandag
9 maart jl. 71 generatoren, 4.300 kussens, 6 tenten en 1.900 nooddekens naar Griekenland
gestuurd.

Daarnaast helpt Nederland om de meest acute humanitaire noden te verlichten, bijvoorbeeld
door humanitaire organisaties in staat te stellen snel en flexibel te reageren in
noodsituaties. Nederland verleent ongeoormerkte steun aan diverse organisaties – zoals
UNHCR – die een belangrijke rol spelen in de huidige humanitaire respons in Griekenland.

Ook stelt de Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking via het
Nederlandse Rode Kruis (NRK) EUR 500.000 beschikbaar om het regionale appeal van de
Internationale Federatie van Rode Kruis en Rode Halve Maan-bewegingen (IFRC) te ondersteunen.
Een deel van dit IFRC-plan betreft humanitaire activiteiten in Griekenland, waaronder
in en rondom de opvangfaciliteiten op de eilanden. Dit zal onder meer ingezet worden
om de acute noden op het gebied van water- en sanitaire voorzieningen, gezondheidszorg
en bescherming te lenigen.

Zoals toegezegd tijdens de begrotingsbehandeling van de BHOS-begroting 2020, zal er
vanuit het BHOS-budget ook een beperkte bijdrage uit de non-ODA middelen beschikbaar
worden gesteld voor de Griekse eilanden. In 2020 start een project in het kader van
geestelijke gezondheidszorg en psychosociale steun (MHPSS) voor vluchtelingen en asielzoekers
die gestrand zijn op de Griekse eilanden. Dit project zal in totaal EUR 200.000 kosten.

Vraag 7

In hoeverre is Europa en Nederland in het bijzonder voorbereid op de komst van grote
groepen Syrische vluchtelingen?

Antwoord 7

Nederland zet zich doorlopend in nationaal, Europees en internationaal verband in
om grip te hebben op migratie en trekt daarbij lessen uit de verhoogde asielinstroom
in 2015/2016. Dit betekent concreet het beheersbaar maken van migratiestromen, voorbereidingen
treffen voor fluctuerende migratiestromen en voorkomen van illegale migratie, conform
de integrale migratieagenda.4 Over de voortgang van de integrale migratie-agenda is uw Kamer recentelijk geïnformeerd.5

In EU-verband wacht Nederland momenteel op het voorstel van de Europese Commissie
voor een «New Pact on Migration» over het toekomstig Europees asiel- en migratiebeleid. De voorzitter van de Europese
Commissie heeft aangegeven dat deze voorstellen na Pasen zullen worden gepubliceerd.
De Nederlandse prioriteiten voor het toekomstig Europees asiel- en migratiebeleid
voor de periode van 2019–2024 zijn terug te vinden het paper «A renewed European agenda on migration».6

Zoals reeds aangegeven, constateert het kabinet dat er op dit moment geen signalen
zijn dat er grootschalige grensoverschrijdingen van Syrische vluchtelingen van Turkije
richting de EU plaatshebben.