Verslag van een werkbezoek : Verslag van een werkbezoek van een delegatie uit de vaste commissie voor Justitie en Veiligheid aan de Europese instellingen in Brussel

Nr. 595 VERSLAG VAN EEN WERKBEZOEK

Vastgesteld 26 februari 2020

Op 17 februari 2020 bracht een delegatie van leden van de vaste commissie voor Justitie
en Veiligheid een werkbezoek aan de Europese instellingen te Brussel. Het doel van
het werkbezoek was een indruk te krijgen van de plannen en doelen van de Europese
Commissie en andere instituten in de Europese samenwerking op het terrein van J&V.
De delegatie bestond uit de leden Van Dam (CDA, delegatieleider), Groothuizen en Den
Boer (beiden D66). De begeleiding werd verzorgd door mevrouw Burger, adjunct-griffier
van de commissie, de heren Rook en Middelkoop, EU-adviseurs en mevrouw Timmer, vertegenwoordiger
van de Tweede Kamer bij de Europese Instellingen.

De delegatie brengt als volgt verslag uit.

Sessie 1: gesprek met het hoofd J&V en het hoofd EP-relaties van de Permanente Vertegenwoordiging
van het Koninkrijk der Nederlanden bij de Europese Unie

Als aftrap van het gesprek blikten het hoofd J&V en het hoofd EP-relaties van de Permanente
Vertegenwoordiging terug op de belangrijkste politieke ontwikkelingen in de EU in
2019. Migratie, Brexit, klimaat en rechtsstatelijkheid beheersten het debat. De uitslag
van de verkiezingen van het Europees Parlement betekent dat er een nieuw machtsevenwicht
zal optreden, dat op dit moment nog niet is uitgekristalliseerd. Daarna keken de gesprekspartners
vooruit naar het werkprogramma van de Europese Commissie. Zij gingen daarbij onder
meer in op de planning en de verwachtingen ten aanzien van het aangekondigde nieuwe
migratiepact. Ook besteden zij aandacht aan de voornemens van de verschillende eurocommissarissen
met J&V-onderwerpen in hun portefeuilles en aan ontwikkelingen binnen de vaste commissies
in het Europees Parlement die zich met de J&V-onderwerpen bezighouden. Tot slot gingen
zij in op een aantal lopende dossiers, zoals de ontwerpverordening inzake elektronische
bewijsvergaring en de stand van zaken rond de oprichting van het Europees Openbaar
Ministerie (EOM).

Sessie 2: gesprek met ambtenaren van de Europese Commissie, Raad en Europese Raad

Vervolgens sprak de delegatie met een aantal ambtenaren die werkzaam zijn bij respectievelijk
het directoraat-generaal Justitie, het directoraat-generaal Binnenlandse Zaken en
Migratie, het secretariaat-generaal van de Raad en het kabinet van de voorzitter van
de Europese Raad.

Het gesprek ging in op de timing en de contouren van het nieuwe asiel- en migratiebeleid
van de Europese Commissie en de zoektocht naar politiek draagvlak onder de lidstaten.
Daarbij staat centraal de eventueel verplichte toepassing van een grensprocedure en
hervorming van de huidige Dublinsystematiek. Het pact zal naar verwachting inzetten
op een integrale benadering, zowel de interne als externe dimensie en het functioneren
van de Schengenzone.

Op strafrechtelijk terrein wordt politieke aandacht verwacht voor het Europees Aanhoudingsbevel.
In de afgelopen jaren is daar in de rechtspraak een grote ontwikkeling in geweest.
Zowel het Europees Parlement als de Europese Commissie zullen een implementatierapport
uitbrengen. Verder heeft de Europese Commissie detentie en voorlopige hechtenis als
belangrijke onderwerpen in gedachten. Ten aanzien van andere samenwerkingsinstrumenten
wordt het gebruik onderzocht en geëvalueerd met het oog op eventuele voorstellen voor
meer uniformere regelingen.

Bij politiesamenwerking zal de Commissie zich richten op grote thema’s waar de Europese
Unie meerwaarde kan leveren: terrorisme, zware criminaliteit en cyber. Daarop kan
worden ingezet via meer informatie-uitwisseling, operationele samenwerking en de rol
van Europol. Het mandaat van Europol zal in 2020 worden herzien.

Tenslotte is er veel gesproken over rechtsstatelijkheid en de effecten daarvan op
justitiële samenwerking. Het Fins Voorzitterschap heeft de procedures tegen Hongarije
en Polen herhaaldelijk in de Raad geagendeerd. Ook het Europees Hof van Justitie heeft
verschillende belangrijke arresten gewezen. Er wordt door de Europese Commissie ook
ingezet op training van magistraten en conditionaliteit betreffende rechtsstatelijkheid
in het Europees Meerjarig Financieel Kader (MFK).

Sessie 3: gesprek met Didier Reynders, commissaris voor justitie

De delegatie sprak vervolgens met commissaris Reynders, die de diverse onderwerpen
in zijn portefeuille toelichtte. Tijdens het gesprek werd uitgebreid gesproken over
rechtsstatelijkheid. Onder een nieuw monitoringsmechanisme zal de Europese Commissie
een verslag uitbrengen over de rechtsstatelijkheid in alle 27 lidstaten van de Europese
Unie. Dit verslag zal onder meer ingaan op de onafhankelijkheid van de rechtspraak
in lidstaten. Afhankelijk van de bevindingen zal er over sommige landen uitgebreider
gerapporteerd worden dan over andere. Het eerste verslag van dit jaarlijkse onderzoek
zal naar verwachting in september 2020 gereed zijn. Dit verslag heeft tot doel een
gesprek over de rechtsstaat te entameren tussen de lidstaten, het Europees Parlement
en de nationale parlementen. De delegatie heeft de Eurocommissaris uitgenodigd om
bij de Tweede Kamer langs te komen als het onderzoek is gepubliceerd.

Voorts is de Eurocommissaris ingegaan op zijn verantwoordelijkheden op het gebied
van digitalisering, waaronder voor de ontwerpverordening inzake elektronische bewijsvergaring,
en artificiële intelligentie. Wat betreft de ontwerpverordening inzake elektronische
bewijsvergaring wees de commissaris op de balans die bij de onderhandelingen binnen
de Raad en het Europees Parlement gezocht wordt tussen efficiëntie van grensoverschrijdende
elektronische bewijsvergaring en het borgen van de fundamentele rechten van verdachten.
Omdat 85% van de strafzaken een digitale component heeft, is dit een urgent dossier.
Tegelijkertijd raken de onderhandelingen over dit dossier ook direct aan de discussie
over rechtsstatelijkheid. Over artificiële intelligentie («AI») benadrukte de commissaris
het belang van een menselijke beoordeling bij toepassingen die werken op basis van
AI. Hij wees op het, inmiddels op 19 februari 2020 verschenen, Witboek Artificiële
Intelligentie en de daaraan verbonden consultatie. Ook aan de orde kwamen zorgen die
leven over de adequaatheid van het budget voor het in oprichting zijnde Europees Openbaar
Ministerie en voor de JBZ EU-agentschappen Eurojust en Europol.

Sessie 4: gesprek met Nederlandse leden van de commissie voor burgerlijke vrijheden,
veiligheid en justitie van het Europees Parlement

De delegatie sprak met Sophie in ’t Veld (D66/RENEW), Malik Azmani (VVD, RENEW) en
Jeroen Lenaers (CDA, EVP). Er wordt verschillend gedacht over de verdere aanpak van
het migratiedossier en de rol van de Raad daarbij. Er werden accenten gelegd op onder
meer de koppeling met Schengen, mogelijkheden voor legale migratie in afspraken met
derde landen en grensbewaking. Ook zorgen omtrent de adequaatheid van het budget voor
EU JBZ-agentschappen als Europol en Eurojust kwamen ter sprake.

Op het gebied van rechtsstatelijkheid werd door een EP-lid onderstreept dat de Europese
Commissie een beperkte versie invoert van voorstellen die het Parlement in 2016 heeft
gedaan, te weten een jaarlijkse rapportage over de staat van de rechtsstaat.

Sessie 5: gesprek met de rapporteur van het Europees Parlement voor de ontwerpverordening
inzake elektronische bewijsvergaring

De delegatie sprak met de Duitse sociaaldemocraat Birgitte Sippel die binnen het Europees
Parlement de rapporteur is voor de ontwerpverordening inzake elektronische bewijsvergaring.
Het gesprek focuste op de betrokkenheid van justitiële autoriteiten van lidstaten
betrokken bij een praktijkgeval van grensoverschrijdende elektronische bewijsvergaring
en het borgen van de fundamentele rechten van de verdachte aan wie de elektronische
gegevens toebehoren. Bij het opvragen van elektronisch bewijsmateriaal in grensoverschrijdende
strafzaken zijn veelal drie lidstaten betrokken: de lidstaat wiens justitiële autoriteiten
het elektronisch bewijsmateriaal vorderen, de lidstaat waar de eigenaar van de data
zich bevindt en de lidstaat waar de data feitelijk is opgeslagen. In veel gevallen
is dat Ierland, waar veel grote Amerikaanse sociale netwerk bedrijven hun Europese
hoofdvestiging hebben. Met rapporteur Sippel werd gesproken over de rol die gegeven
het borgen van de rechten van de verdachte de justitiële autoriteiten in de twee laatstgenoemde
jurisdicties zouden kunnen krijgen. Mevrouw Sippel noemde de mogelijkheid van een
hiërarchie van typen data, waarbij voor het opvragen van gegevens die minder privacygevoelig
zijn (bijvoorbeeld de vraag aan wie een bepaald IP-adres toebehoort) een lichtere
procedure geldt dan bij het opvragen van inhoudelijke gegevens («content data»).

De delegatieleider, Van Dam

De griffier van de delegatie, Burger