Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Leijten over het bericht dat het nog zeker een jaar gaat duren tot de toeslagenaffaire is opgelost

Antwoord van Minister Hoekstra (Financiën) en Antwoord van Staatssecretaris Van Huffelen
(Financiën) (ontvangen 4 februari 2020).

Vraag 1 en 2

Kunt u aangeven op basis van welke inschatting of signalen u de waarschuwing hebt
afgegeven dat de afwikkeling van dossiers in de toeslagenaffaire nog een jaar kunnen
gaan duren?1

Kunt u zich voorstellen dat dit voor gedupeerde ouders – die zich, mede door het gesprek
met u persoonlijk, eindelijk gehoord voelen – een domper is?

Antwoord 1 en 2

Na jaren van onzekerheid kan ik me zeer goed voorstellen dat het teleurstellend is
voor ouders om te horen dat de afhandeling van dossiers nog een jaar kan gaan duren.
Zoals ook in het debat op 21 januari jl. benoemd is zullen we alles op alles zetten
om de CAF 11-dossiers, maar ook zo veel mogelijk dossiers van ouders die nu al in
het vizier zijn, voor het einde van dit kalenderjaar op te lossen. Inmiddels hebben
zich naast CAF 11 ruim 4.900 ouders zich als gedupeerden gemeld, dat betekent voor
tienduizenden uren extra werk in deze dossiers. De komende tijd werken we stap voor
stap aan het afhandelen van de dossiers. Hierbij zijn zowel snelheid als zorgvuldigheid
van belang.

Vraag 3

Ziet u een mogelijkheid om, los van de daadwerkelijke afwikkeling, ouders wel eerder
duidelijkheid te geven of en zo ja hoe zij in aanmerking kunnen komen voor compensatie
en/of een schadevergoeding? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord 3

Inmiddels hebben, naast de CAF-11 ouders, ruim 4900 ouders zich gemeld als gedupeerden.
Circa 2700 ouders hebben zich rechtstreeks bij de Belastingdienst/Toeslagen gemeld,
1450 via het zwartboek van de SP en 750 via BOinK. Deze groep is zeer divers en dat
maakt de beoordeling van alle gevallen complex. Snelheid en zorgvuldigheid gaan hierin
helaas niet altijd samen. Ik zeg uw Kamer toe aan deze groep ouders, na het uitkomen
van het eindrapport van de Commissie Donner het rapport van de ADR en de kabinetsreactie
daarop, een voortgangsbrief te sturen.

Vraag 4

Zou u het een logische werkwijze vinden dat als de Belastingdienst geen dossier heeft,
noch een bevindingendocument waarom de ouders «opzet/grove schuld» wordt verweten
– iets wat wel conform de interne werkinstructies gemaakt moet worden2 – dat er dan overgegaan wordt tot compensatie? Immers de bewijslast om iemand te
beschuldigen ontbreekt? Kunt u op deze suggestie ingaan?

Antwoord 4

Als de Belastingdienst/Toeslagen, bijvoorbeeld door een onvolledig dossier, niet aannemelijk
kan maken dat sprake is (geweest) van opzet of grove schuld, kunnen de aan die kwalificatie
verbonden gevolgen voor onder meer de invordering uiteraard niet (meer) intreden.
Het (achteraf) niet aannemelijk kunnen maken van opzet of grove schuld hoeft echter
niet één op één te betekenen dat compensatie aan de orde is, dit zal per situatie
bekeken moeten worden. Het kabinet zal terugkomen op de afhandeling van de overige
CAF- en aanverwante zaken in reactie op het eindrapport van de Commissie Donner en
het rapport van de ADR. De vaststelling van de kaders voor compensatie en het aspect
van opzet/grove schuld zullen daarbij aan de orde komen.

Vraag 5

Heeft u al meer inzicht gekregen op het verzoek om de verjaring van teruggevorderde
kinderopvangtoeslag te laten vervallen, conform het antwoord dat u gaf tijdens de
behandeling van de Najaarsnota op 18 december 2019?3

Antwoord 5

De compensatieregeling voor CAF11-ouders ziet op de jaren 2012 tot en met 2014. De
eventuele verjaring van de teruggevorderde kinderopvangtoeslag speelt bij de vaststelling
van de compensatie geen rol. Zoals aangegeven in het antwoord op de vorige vraag zal
het kabinet terugkomen op de afhandeling van de overige CAF- en aanverwante zaken
in reactie op het eindrapport van de Commissie Donner en het rapport van de ADR. In
dat kader zal ook de (mogelijke) samenhang met de verjaringsregels voor de toegekende
of teruggevorderde toeslagen worden bezien.

Vraag 6 en 7

Is het juist dat ik uit uw brief van 7 januari opmaak dat er tot 1 maart nodig is
om dossiers van negen mensen in orde te brengen?4

Klopt mijn inschatting dat dit mensen betreft die onder een fraudeonderzoek van een
Combiteam Aanpak Facilitators (CAF) vallen? Zo ja, worden tegelijkertijd dan ook dossiers
van andere betrokken ouders bij datzelfde CAF in orde gemaakt?

Antwoord 6 en 7

Ja, het klopt dat de Belastingdienst/Toeslagen ernaar streeft deze, inmiddels tien,
ouders uiterlijk 1 maart 2020, maar waar mogelijk eerder, hun dossiers te overhandigen.5 Zoals de Minister van Financiën in zijn brief van 7 januari jl. aangaf gaat ook hier
oog voor de informatiebehoefte van de ouder en zorgvuldigheid boven snelheid.6 Deze ouders zijn betrokken in omvangrijke en complexe groepsmatige onderzoeken uit
het verleden, waarvan het in vier gevallen gaat om een fraudeonderzoek binnen de CAF.
De overige zes zijn fraudezaken uit de periode voorafgaand aan de oprichting van de
CAF. Dit betreft zeer omvangrijke dossiers die meer tijd vergen, juist om ouders behulpzaam
te zijn en hen het gewenste inzicht te verschaffen. U zal van de voortgang hierover
op de hoogte gehouden worden. De Belastingdienst/Toeslagen zal overigens niet ongevraagd
dossiers aan ouders verstrekken.

Vraag 8

Kunt u verklaren hoe het mogelijk is dat er gesproken wordt van het opvragen van negentien
dossiers op 11 november 2019, terwijl er die dag tenminste 25 gedupeerde ouders aanwezig
waren?

Antwoord 8

Op 11 november 2019 zijn er naar aanleiding van de demonstratie in Rotterdam bij het
kantoor van de Belastingdienst 19 verzoeken van ouders binnengekomen, die hun dossier
wilden ontvangen. Er waren inderdaad meer dan 19 personen aanwezig op 11 november,
doordat er ook partners en sympathisanten van de ouders aanwezig waren.

Vraag 9

Is door de Belastingdienst inmiddels in kaart gebracht hoeveel mensen vanaf 2009 «opzet/grove
schuld» is verweten waardoor hun kinderopvangtoeslag op nul is gezet en over uitbetaalde
jaren is teruggevorderd? Zo nee, wanneer kan deze inventarisatie wel gemaakt zijn?

Antwoord 9

Een nihilstelling vindt plaats als de ouder niet voldoet aan de voorwaarden om in
aanmerking te komen voor de toeslag. De vaststelling van opzet of grove schuld speelt
een rol bij de beoordeling of ouders in aanmerking komen voor een persoonlijke betalingsregeling.
Als opzet of grove schuld wordt vastgesteld, dan leidt dat tot afwijzing van het verzoek
om een persoonlijke betalingsregeling, maar niet tot het op nul stellen of terugvorderen
van de kinderopvangtoeslag. Het aantal toeslagschuldgerechtigden dat in de periode
vanaf 2010 de kwalificatie opzet of grove schuld heeft gekregen en nog steeds een
toeslagschuld heeft, bedraagt ongeveer 8.500 personen. Op dit moment onderzoekt de
Belastingdienst hoeveel mensen in totaal de kwalificatie «opzet of grove schuld» gekregen
heeft. Zodra ik dat aantal heb, informeer ik uw Kamer daarover.

Vraag 10

Kunt u aangeven welke lessen u uit de door de ouders zeer gewaardeerde gesprekken
meeneemt?

Antwoord 10

De belangrijkste les is dat er onvoldoende oog is geweest voor de menselijke maat.
We hebben fouten gemaakt en de ouders te lang in een onzekere en onduidelijke situatie
laten zitten. De overheid hoort fatsoenlijk om te gaan met burgers, daarom begrijp
ik – zeker na de persoonlijke verhalen – het gevoel van onrecht bij de ouders. We
moeten zaken in de dienstverlening aan burgers fundamenteel anders doen.

Vraag 11

Kunt u aangeven hoe de gesprekken tot stand zijn gekomen?

Antwoord 11

De Minister van Financiën heeft afgelopen weken veel gesprekken gevoerd, met medewerkers,
met leidinggevenden – zowel binnen het departement als binnen de Belastingdienst –
en met betrokken ouders. Voor het uitnodigen van de ouders is ouderbelangenorganisatie
BOinK benaderd. Zij vertegenwoordigen ruim 5.000 oudercommissies en vertegenwoordigen
daarmee naar eigen zeggen zo’n 80% van de ouders die gebruik maken van kinderopvang.7 Bovendien is BOinK een bekende partner en zijn ze betrokken bij het Verbeterprogramma
kinderopvangtoeslag van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Belastingdienst/Toeslagen.
Veel ouders hebben persoonlijk contact met BOinK over hun situatie met de kinderopvangtoeslag.
Ouders voelen zich daarnaast ook gehoord door de organisatie, mede omdat ze het Meldpunt
Stopgezette Kinderopvangtoeslag zijn gestart (met de SP en de Bond van Belastingbetalers)
en medeopsteller zijn van het daarbij behorende zwartboek. Veel ouders hebben zich
ook aangemeld bij het Meldpunt. Het was om deze reden mijn inschatting dat BOinK voor
de ouders een betrouwbare partner is. Dit helpt het gesprek makkelijker in een open
setting op gang te brengen en biedt de ouders comfort. De ouders zijn geselecteerd
en telefonisch uitgenodigd door BOinK tussen kerst en vrijdag 3 januari. Voor de 2
gesprekken in kleine setting op woensdag 10 januari hebben zich in totaal 14 ouders
aangemeld. Deze ouders zijn geregistreerd als zelfmelder en worden ook zo behandeld.

Vraag 12

Was het de wens van het ministerie dat ouders vooraf geen contact met de media zouden
hebben? Kunt u aangeven hoe dit precies is verlopen?

Antwoord 12

Nee, het staat burgers altijd vrij om pers te spreken. Het ministerie heeft hierbij
geen rol gehad. BOinK heeft op eigen initiatief een e-mail opgesteld en verstuurd
over onder andere communicatie met de media na de ouders telefonisch te hebben uitgenodigd.