Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Gijs van Dijk en Nijboer over de onaangekondigde korting van 3 miljoen op de begroting van Emmen

Antwoord van Staatssecretaris Van Ark (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) (ontvangen
6 december 2019).

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht «Emmen boos op het Rijk vanwege nieuwe tegenvaller
van 2,8 miljoen»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Wat vindt u ervan dat de gemeente Emmen niet tijdig is geïnformeerd over een korting
van bijna 3 mln. euro op het bijstandsbudget en daardoor onverwachts fors moet bezuinigen?
Kunt u daarbij ingaan op de uitspraak dat dit «neigt naar onbehoorlijk bestuur»?

Antwoord 2

Het voorlopige budget voor de gebundelde uitkering 2020 van € 50,3 miljoen voor de
gemeente Emmen is lager dan het bedrag van € 53,1 miljoen waar de gemeente Emmen in
haar eigen begroting rekening mee heeft gehouden. Dit komt doordat de gemeente heeft
verondersteld dat het budgetaandeel in 2020 ongewijzigd zou blijven, terwijl het budgetaandeel
2020 in werkelijkheid lager is uitgevallen dan in 2019. Door de jaarlijkse actualisatie
van het model, die nodig is om zo goed mogelijk aan te sluiten bij de actuele omstandigheden
in een gemeente, kunnen budgetaandelen van gemeenten van jaar-op-jaar schommelen.
Het is dan ook raadzaam om bij het opstellen van de gemeentelijke begroting rekening
te houden met mogelijke beweging in de budgetaandelen.

De budgetten voor de Gebundelde Uitkering voor alle gemeenten zijn – net als in voorgaande
jaren – eind september bekend gemaakt. Het is in het belang van gemeenten dat de verdeling
voor de Gebundelde Uitkering gebaseerd is op cijfers die zo actueel mogelijk zijn,
zodat de budgetten zo goed mogelijk aansluiten bij de actuele opgave van gemeenten.
Dit wordt ook onderschreven door de VNG. Omdat de benodigde cijfers voor de budgetberekening
in de periode augustus-september beschikbaar komen, kunnen de budgetten niet eerder
bekend worden gemaakt. Er is hier mijns inziens dus geen sprake van onbehoorlijk bestuur,
maar van een weloverwogen afweging tussen tijdigheid en actualiteit.

Vraag 3

Waarom wordt de verdeelsleutel voor het budget aangepast?

Antwoord 3

Voor de vaststelling van de budgetaandelen van alle gemeenten in Nederland wordt gebruik
gemaakt van een objectief verdeelmodel. Dit model voorspelt voor alle huishoudens
in Nederland een kans op bijstand. Een groot aantal huishoudkenmerken zoals leefvorm,
opleiding, geslacht, leeftijd, herkomst, zorggebruik en regionale kenmerken zoals
beschikbaarheid van werk zijn daarbij bepalend. Elk jaar wordt de voorspelling geactualiseerd,
zodat de budgetten zo goed mogelijk aansluiten bij de actuele opgave van de gemeente.

Wijzigingen in de huishoudkenmerken en het reguliere onderhoud aan het model kunnen
invloed hebben op het budgetaandeel. Verder wordt het budgetaandeel bepaald door de
verandering van de regionale arbeidsmarktsituatie. Dit kan zich vertalen in een lagere
kans op bijstand voor de huishoudens in Emmen en daarmee in een lager budget. De gemeente
Emmen heeft zich reeds tot mijn ministerie gewend om de oorzaken van de budgetmutatie
beter te kunnen duiden.

Uiteraard is het ministerie bereid om de budgetmutatie toe te lichten.

Vraag 4

Hoe kan het dat een wijziging in de verdeelsleutel een dergelijk grote impact heeft
op de begroting van Emmen?

Antwoord 4

De Gebundelde Uitkering maakt, zeker voor grotere gemeenten, een substantieel deel
uit van de gemeentebegrotingen. Uit de gehanteerde systematiek vloeit voort dat er
elk jaar gemeenten zijn die er in budgetaandeel op voor- of achteruit gaan. Vorig
jaar gingen 26 grotere gemeenten (van meer dan 40.000 inwoners) er meer dan 5% op
achteruit. Dit jaar gaat het om 8 grotere gemeenten. De verdeling is daarmee stabieler
dan ooit, maar uitschieters naar boven en naar beneden zullen zich voor blijven doen.

Vraag 5

Deelt u de mening dat het onwenselijk is dat de gemeente op zulke korte termijn noodmaatregelen
moet treffen? Vreest u niet dat cruciale projecten, zoals preventie in de jeugdzorg,
geen doorgang meer kunnen vinden?

Antwoord 5

Ik kan me voorstellen dat het voor de gemeente Emmen een opgave zal zijn om tot een
sluitende begroting te komen. Zoals ik hierboven al heb aangegeven is het echter niet
ongebruikelijk dat budgetaandelen van jaar-op-jaar schommelen. Het is daarom raadzaam
om bij het opstellen van de gemeentelijke begroting te anticiperen op schommelingen
in het budgetaandeel, zodat het treffen van noodmaatregelen kan worden voorkomen.

Vraag 6

Kunt u zich voorstellen dat mensen in Emmen zich zorgen maken? Deelt u de mening dat
juist mensen die hulp nodig hebben, zeker moeten zijn van goede hulp door de overheid?

Antwoord 6

Ook ik ben van mening dat mensen die hulp nodig hebben op hulp van de overheid moeten
kunnen rekenen. Daarom is het belangrijk dat het bijstandsbudget voor de gemeente
aansluit bij de actuele situatie.

Om de financiële risico’s van gemeenten te beperken is er een vangnetregeling. Hiermee
worden de gevolgen van mogelijke tekorten op het bijstandsbudget voor de gemeente
en haar inwoners beperkt. Overigens was het financieel resultaat van Emmen over 2018
positief. De gemeente ontving 3% meer bijstandsbudget dan het aan bijstandsuitgaven
realiseerde en had een overschot van € 1,6 mln.

Vraag 7

Bent u bereid om bij te springen en te voorkomen dat in Emmen nodeloos moet worden
bezuinigd?

Antwoord 7

Ik zie geen reden om het budget te herzien. Indien de gemeente Emmen voor het jaar
2020 met een groot tekort te maken krijgt, dan kan de gemeente een beroep doen op
de vangnetregeling.