Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Snels over de effectieve belastingdruk van grote bedrijven in Nederland

Antwoord van Staatssecretaris Snel (Financiën) (ontvangen 1 november 2019).

Vraag 1

Bent u bekend met het onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) naar
de effectieve belastingdruk van grote bedrijven (23 oktober 2019)?1 Kunt u reageren op de resultaten?

Antwoord 1

Ja.

Het CBS berekent voor de bedrijven in de Statistiek Financiën Grote Ondernemingen
(niet-financiële ondernemingen met een balanstotaal van meer dan 40 miljoen) een effectieve
belastingdruk op basis van de resultatenrekening die deze bedrijven zelf rapporteren
aan het CBS. Het CBS geeft aan dat dit onderzoek een benadering is van de effectieve
belastingdruk.

Bij de berekening van de effectieve druk gebruikt het CBS de winst die bedrijven zelf
rapporteren (de «commerciële winst»). Dat komt niet noodzakelijkerwijs overeen met
de winst waarover bedrijven vennootschapsbelasting moeten betalen (het «belastbaar
bedrag»). Verschillen tussen commerciële winst en belastbaar bedrag ontstaan van jaar
tot jaar door de toepassing van gebruikelijke fiscale regels, zoals de verrekening
van verliezen, de innovatiebox, renteaftrekbeperkingen, of een andere manier van afschrijven
op vaste activa. Het CBS heeft de commerciële winsten wel gecorrigeerd voor resultaten
uit groepsmaatschappijen en deelnemingen, omdat deze doorgaans zijn vrijgesteld onder
de deelnemingsvrijstelling. Dit geeft een betrouwbaarder beeld omdat zodoende het
effectief tarief berekend wordt over de in Nederland behaalde winsten van het rapporterende
bedrijf, en buitenlandse winsten niet worden meegenomen. Alle overige verschillen
tussen de commerciële winst en het belastbaar bedrag blijven echter bestaan en zorgen
voor de berekende afwijkingen tussen het effectieve tarief en het statutaire tarief.

Het CBS presenteert twee manieren om de effectieve belastingdruk te meten. De eerste
methode is door de betaalde belasting te berekenen over alle bedrijven, dus zowel
de winstgevende als de verlieslatende bedrijven. Bij deze benadering varieert de effectieve
belasting tussen de 18,9 en 36,9% in de periode 2008–2017, met een totaalgemiddelde
over die periode van 26,7%. Bij de tweede methode wordt de betaalde vennootschapsbelasting
afgezet tegen alleen de winsten van de winstgevende bedrijven (en tellen de verliezen
dus niet mee). Dit leidt tot effectieve belastingdrukpercentages tussen de 16,0 en
23,9% in dezelfde periode, met een gemiddelde van 18,7%.

De vennootschapsbelasting wordt in beginsel geheven over de totaalwinst, dat is de
totale som van winsten en verliezen gedurende de gehele levensloop van een onderneming.
Vanuit dit perspectief sluit de eerste methode daarbij het beste aan, met name als
de uitkomsten over een langere periode worden beschouwd. Bij de tweede methode zijn
de verliezen uit de grondslag geëlimineerd, wat per definitie tot een lagere effectieve
belastingdruk leidt omdat in de te betalen belasting wel de verliesverrekening is
opgenomen, maar de verliezen zelf niet in de grondslag opgenomen zijn. Dat geeft een
beeld van de belastingdruk op bedrijven die in een zeker jaar winstgevend zijn, maar
negeert het effect van de in het verleden geleden verliezen van die bedrijven. Uit
de cijfers van het CBS blijkt dat vooral in 2012–2014 er relatief veel verliezen waren.
Dit heeft een neerwaarts effect op het gemeten effectieve belastingtarief in de jaren
daarna. Tabel 1 geeft een voorbeeld van de werking van de verliesverrekening in deze
statistiek.

Tabel 1 Voorbeeld verliesverrekening

2013

2014

2015

Gehele periode

Commerciële Winst

–
100

–
50

250

100

Fiscale Winst

–
100

–
50

250

100

Verrekenbare verliezen jaar 2013 en 2014

–
150

Belastbaar bedrag

100

Verschuldigde Vpb (25%)

0

0

25

25

Effectieve druk

–

–

10%

25%

Dit voorbeeld laat het effect zien van het uitsluitend meenemen van positieve winsten
in de berekening van het effectief tarief, wat een van de resultaten is van het CBS
en waar u naar verwijst. Het bedrijf in dit voorbeeld haalt in 2013 en 2014 een verlies
en in het jaar 2015 een winst. Over de gehele periode betaalt dit bedrijf effectief
25% vennootschapsbelasting. Maar vanwege de verliesverrekening valt het gemeten effectief
tarief in het jaar waarin de winst behaald wordt (in dit voorbeeld in 2015), een stuk
lager uit. Dit effect drukt het door u aangehaalde resultaat van het CBS (17,1% in
2017), terwijl het bedrijf onderworpen is aan een effectieve druk van 25%. Dus zelfs
als er van jaar tot jaar geen verschillen zijn tussen de commerciële en de fiscale
winst, kan er door verliesverrekening een sterke vertekening optreden van de effectieve
tarieven. Dit effect is zichtbaar in de CBS-cijfers die u aanhaalt.

Zoals gezegd kunnen naast deze verliezen ook andere afwijkingen tussen commerciële
winst en belastbaar bedrag van invloed zijn op het door het CBS berekende effectieve
tarief.

Vraag 2

Herinnert u zich uw uitspraak van 25 juli 2019 dat het effectieve tarief in Nederland
«heel erg dicht ligt bij het nominale tarief»?2 Waar was dat op gebaseerd?

Antwoord 2

Ja. Deze uitspraak is gebaseerd op het rapport «Corporate tax statistics» van de OESO.
Daarin wordt een effectief tarief van 23% voor Nederland genoemd. Ik verwijs ook naar
mijn brief aan uw Kamer van 19 februari 2019.3

Vraag 3

Wat zijn de oorzaken achter het feit dat het effectieve tarief van grote bedrijven
sinds 2007 is gedaald van 22,7% naar 17,1%, terwijl het nominale tarief niet of nauwelijks
is veranderd?

Antwoord 3

De vennootschapsbelasting wordt in beginsel geheven over de totaalwinst, dat is de
totale som aan winsten en verliezen gedurende de gehele levensloop van een onderneming.
Ondernemingen mogen daarom geleden verliezen verrekenen met winsten in latere jaren.
Deze methode van meten van op effectief verschuldigde winstbelasting ten opzichte
van een positieve winst kan daarom in de jaren na een laagconjunctuur relatief laag
uitvallen omdat dan meer gebruik wordt gemaakt van verliesverrekening. Uit de cijfers
van het CBS blijkt dat vooral in 2012–2014 er relatief veel verliezen waren. Dit heeft
een neerwaarts effect op het gemeten effectieve belastingtarief in de jaren daarna.
Naast verliesverrekening kunnen ook andere afwijkingen tussen commerciële winst en
belastbaar bedrag van invloed zijn op het door het CBS berekende effectieve tarief.

Wat de invloed van elk van deze factoren precies is, vergt nadere analyse. Het CBS
heeft aangegeven dat later dit jaar een publicatie verschijnt met nader onderzoek.
Ik zie uit naar die nadere publicatie. Daarnaast heeft de Adviescommissie belastingheffing
van multinationals als taak maatregelen te adviseren die leiden tot een grondslagverbreding
in de vennootschapsbelasting. Daarbij vind ik het belangrijk eerst inzicht te hebben
in welke bedrijven de vennootschapsbelasting momenteel voornamelijk opbrengen en wat
de achterliggende factoren zijn. De adviescommissie zal daar ook inzicht in verschaffen.

Vraag 4

Ligt een effectief tarief van 17,1% volgens u «heel erg dicht» bij het nominale tarief
van 25%? Vindt u een dergelijk effectief tarief uitlegbaar aan alle belastingbetalers
in Nederland?

Antwoord 4

Zoals aangegeven in het antwoord op vraag 3 is het effectieve tarief van 17,1% vanwege
de berekeningsmethode in ieder geval beïnvloed door de verliesverrekening. Daarnaast
kunnen ook andere afwijkingen tussen commerciële winst en belastbaar bedrag van invloed
zijn op het door het CBS berekende effectieve tarief. Alvorens conclusies aan deze
cijfers te verbinden, vindt het kabinet een nadere analyse van belang. Het kabinet
wacht daarom op de nadere publicatie van het CBS en het advies van de Adviescommissie
belastingheffing van multinationals.

Vraag 5

Herinnert u zich uw verwijzing van 24 april 2019 naar het rapport van de Organisatie
voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) waaruit zou blijken dat er in
Nederland een effectief tarief van 23% geldt?4 Hoe verhoudt die conclusie zich tot dit rapport van het CBS? Klopt het dat dit CBS-onderzoek
een realistischere weergave geeft van de realiteit dan het OESO-rapport?

Antwoord 5

In mijn brief van 19 februari 2019 geef ik aan dat het berekenen van een effectief
belastingtarief een exacte definitie vergt en dat het effectief belastingtarief bovendien
sterk kan verschillen per jaar en per bedrijf. Dit onderzoek van het CBS bevestigt
dat. Daarom vindt het kabinet het belangrijk dat onderzoek wordt gedaan naar een effectief
vennootschapsbelastingtarief waarbij ook verschillende benaderingen gebruikt worden.
Het kabinet wacht daarom op de nadere publicatie van het CBS en het advies van de
Adviescommissie belastingheffing van multinationals.»

Vraag 6

Kunt u deze vragen, een voor een, beantwoorden voor het eerste wetgevingsoverleg over
het pakket Belastingplan 2020 op 28 oktober 2019?

Antwoord 6

Ik heb deze vragen zo spoedig mogelijk beantwoord.