Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Moorlag en Gijs van Dijk over het bericht 'Medewerkers onbeschermd blootgesteld aan landbouwgif'

Antwoord van Minister Schouten (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit), mede namens
de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (ontvangen 27 november 2019).

Vraag 1

Kent u het bericht «Medewerkers onbeschermd blootgesteld aan landbouwgif»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat uit de beelden bij het genoemde bericht blijkt dat er onaanvaardbare
risico’s zijn genomen met de gezondheid van mensen? Zo ja, wat is uw reactie daarop?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 2

Het toepassen van gewasbeschermingsmiddelen dient zorgvuldig en volgens de regels
te gebeuren. Hier is in dit geval geen sprake van. Dat is onacceptabel.

Vraag 3

Is het waar dat het deze beelden niet op zichzelf staan, maar dat er veel vaker overtredingen
in de land- en tuinbouw zijn met bestrijdingsmiddelen? Zo ja, hoeveel overtredingen
zijn er jaarlijks en hoeveel boetes zijn daarvoor opgelegd?

Antwoord 3

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) houdt onder meer toezicht op het
zorgvuldig en volgens de regels toepassen van gewasbeschermingsmiddelen door agrarische
ondernemers. De NVWA publiceert hierover elk jaar zijn bevindingen. Uit de rapportage
over het jaar 2018 blijkt dat er 132 inspecties zijn uitgevoerd tijdens het toepassen
van gewasbeschermingsmiddelen. Hierbij zijn 34 overtredingen vastgesteld, die hebben
geleid tot een boete. Het merendeel van deze overtredingen betrof het niet voldoen
aan de regels die gelden voor het reduceren van de verwaaiing van gewasbeschermingsmiddelen.2

Er is geen cijfermatig beeld over overtredingen bij het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen
in relatie tot arbeidsomstandigheden. In zover het blootstelling van werknemers betreft,
dient de werkgever overeenkomstig de arbeidsomstandighedenwetgeving te waken over
veiligheid en gezondheid van de omstandigheden en het voorkomen van blootstelling.

De Inspectie SZW laat desgevraagd weten dat de beelden er op lijken te duiden dat
de werkgever zich onvoldoende van die verantwoordelijkheid kwijt. De Inspectie SZW
kan op basis van beelden overigens niet overgaan tot vaststelling van eventuele overtredingen.
Vaststelling dient ter plekke plaats te vinden waarbij aard, mate en duur van blootstelling
van belang zijn. Om deze feiten en omstandigheden aan te tonen moet er sprake zijn
van «heterdaad» situaties. Zeker bij het gebruik van biociden en gewasbeschermingsmiddelen
is de kans relatief klein om op het «juiste» moment te controleren. Daarom is het
van groot belang dat misstanden bij de Inspectie SZW gemeld worden.

De Inspectie SZW heeft in 2018 en 2019 enkele controles naar aanleiding van meldingen
verricht. Daarnaast wordt bij (reguliere) inspecties in de agrarische sector door
de inspecteurs gecontroleerd of chemicaliën, waaronder gewasbeschermingsmiddelen,
bijvoorbeeld veilig zijn opgeborgen en of de persoonlijke beschermingsmiddelen nog
goed zijn. De afgelopen vijf jaar zijn geen bedrijven beboet vanwege overtredingen
op het vlak van het bieden van een veilige situatie voor het werken met gewasbeschermingsmiddelen.

Vraag 4

Is de gezondheid van de betrokken medewerkers en omwonenden reeds onderzocht? Zo ja,
wat zijn de algemene conclusies van dit onderzoek? Zo nee, waarom niet en gaat dit
alsnog op korte termijn gebeuren?

Antwoord 4

Ik heb geen informatie over het feit of de gezondheid van betrokken medewerkers in
dit geval is onderzocht. Dit is de verantwoordelijkheid van de betrokken ondernemer
en de betrokken medewerker zelf. Ik vind het belangrijk dat mensen weten hoe ze hier
melding van maken. Ik heb ook geen informatie over het feit of de gezondheid van de
omwonenden in dit geval is onderzocht. De gezondheid van omwonenden heeft – zoals
uw Kamer weet – de aandacht van het kabinet (Kamerstuk 27 858, nr. 484). Zo heeft het RIVM in juli 2018 een verkenning gepubliceerd waaruit geen duidelijke
verbanden tussen gezondheid en de nabijheid van landbouwpercelen bleken (Kamerstuk
34 775 XIV, nr. 149). In april van dit jaar is het Onderzoek Bestrijdingsmiddelen en Omwonenden uitgebracht
(Kamerstuk 27 858, nr. 450). Een consortium van wetenschappelijke instituten onder coördinatie van het RIVM
heeft in 2016 tot en met 2018 intensief praktijkonderzoek gedaan bij omwonenden van
de bloembollenteelt om de mate van blootstelling aan gewasbeschermingsmiddelen van
nabije velden vast te stellen. Geconstateerd is dat omwonenden daar via de lucht en
huisstof aan worden blootgesteld. Op basis van de beschikbaar gekomen resultaten zijn
geen onaanvaardbare risico’s voor de gezondheid van omwonenden naar voren gekomen.
Tegelijkertijd signaleerden de onderzoekers lacunes in de beschikbare kennis. Momenteel
vindt een herbeoordeling van de gezondheidsverkenning plaats en is de Gezondheidsraad
gevraagd te adviseren in hoeverre blootstelling van omwonenden leidt tot gezondheidsrisico’s,
de huidige toelatingsbeoordeling voldoende beschermend is voor omwonenden en of voldoende
rekening wordt gehouden met de afstand tot objecten voor bewoning. Ik verwacht het
advies in de zomer van 2020 te ontvangen.

Vraag 5

Deelt u de mening van de in het bericht genoemde FNV'er dat veel arbeidsmigranten
niet weten hoe ze in Nederland melding moeten maken van dergelijke overtredingen en
dat de Inspectie SZW er beter bovenop moet zitten? Zo ja, waarom en hoe gaat u hiervoor
zorgen? Zo nee, waarom deelt u die mening niet?3

Antwoord 5

Zoals per brief aan uw Kamer is medegedeeld zijn EU-arbeidsmigranten vaak onvoldoende
op de hoogte van hun rechten en plichten (Kamerstuk 29 861, nr. 47). Dit kan leiden tot misstanden of ongevallen. Voorlichting is dan ook heel belangrijk.
Het kabinet heeft de afgelopen jaren geïnvesteerd in voorlichting aan arbeidsmigranten
in hun eigen taal, zowel in de landen van herkomst als in Nederland. Er zijn brochures
in verschillende talen over wonen en werken in Nederland geplaatst op rijksoverheid.nl
en ook de Inspectie SZW biedt informatie aan in verschillende talen. Zo zijn meldingsformulieren
van de Inspectie SZW in diverse talen te vinden op de website van Inspectie SZW. Verder
zal het kabinet samen met diverse partijen (o.a. gemeenten, werkgevers- en werknemersorganisaties
en sociale partners) bezien hoe informatie effectiever kan worden verspreid en hoe
en door wie de voorlichting kan worden verbeterd en uitgebreid.

Vraag 6

Is het waar dat de betrokken teler in 2018 van de Inspectie SZW een waarschuwingsbrief
heeft gekregen en dat de Inspectie SZW desalniettemin in 2019 geen controle bij deze
teler heeft uitgevoerd? Zo ja, wat zegt dat over de handhaving van de regels met betrekking
tot arbeidsveiligheid?4

Antwoord 6

Het betrokken bedrijf heeft in 2018 van de Inspectie SZW een brief ontvangen. Dit
betrof geen waarschuwingsbrief, maar een afsluitende brief met daarin een samenvatting
van hetgeen is aangetroffen en besproken tijdens de inspectie. Tijdens deze inspectie
heeft de Inspectie SZW geen overtredingen geconstateerd. Er vond op dat moment overigens
geen bespuiting plaats. In de brief werd het bedrijf geïnformeerd over het feit dat
er niet handhavend werd opgetreden. Een herinspectie is aan de orde indien bij eerste
inspectie een overtreding is geconstateerd.

Vraag 7

Wat moet er gebeuren om de pakkans bij dit soort overtredingen te vergroten en hoe
gaat u hiervoor zorgen?

Antwoord 7

Naleving van wet- en regelgeving dient voor bedrijven en werkgevers van zelf te spreken.
Naleving moet plaatsvinden en niet alleen omdat de overheid controleert. Dit laat
onverlet dat de overheid controleert en dat bij overtredingen opgetreden wordt.

Het vaststellen van overtredingen van de regels die gelden voor het toepassen van
gewasbeschermingsmiddelen dient op heterdaad plaats te vinden. De inzet van de NVWA
is om inspecties uit te voeren op het moment dat agrarische ondernemers daadwerkelijk
gewasbeschermingsmiddelen toepassen.

Ten aanzien van de controles op arbeidsomstandigheden is door het kabinet geconstateerd
dat de balans is verschoven van actieve, risicogerichte controles naar reactieve controles
(naar aanleiding van arbeidsongevallen). Dit is neergelegd in het Inspectie Control
Framework (Kamerstuk 34 550 XV, nr. 74). Om die balans de komende tijd te herstellen, versterkt het kabinet de inspectieketen,
oplopend tot 50,5 miljoen euro in 2022. Daarmee draagt het kabinet bij een verhoging
van de inspectiedekking. Om de kans te verhogen dat overtredingen worden bestraft,
is het belangrijk dat misstanden gemeld worden zodat deze geconstateerd kunnen worden.