Lijst van vragen : Verslag houdende een lijst van vragen inzake Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2020 (Kamerstuk 35300-X)

De vaste commissie voor Defensie heeft een aantal vragen voorgelegd aan de Minister
van Defensie over de Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Defensie
(X) voor het jaar 2020 (Kamerstuk 35 300X, nr. 1).

De voorzitter van de commissie, Aukje de Vries

De griffier van de commissie, De Lange

Nr

Vraag

1

Kunt u reeds aangeven hoe u uitvoering gaat geven aan de prioriteiten «vuurkracht
op land» en «vuurkracht op zee», zoals benoemd in het Nationaal Plan?

2

Is de verwachting dat de ex ante onderuitputting van € 1,5 miljard die het CPB in
de MEV veronderstelt (Macro Economische Verkenning 2020, p. 53, bijlage bij Kamerstuk
35 300, nr. 2) ook voor een deel bij Defensie zal optreden? Zo ja, hoeveel verwachte onderuitputting
betreft dit?

3

Kunt u een overzicht geven van het totale aantal (openstaande) vacatures?

4

Kan de Minister een overzicht geven van de hoogte van het gemiddelde salaris? Wat
verdient een starter binnen de verschillende krijgsmachtonderdelen? Kan de Minister
toelichten hoe hoog het salaris is in vergelijking met het marktgemiddelde voor mensen
met vergelijkbare opleidingen?

5

Kunt u een overzicht bieden van het aantal burn-outs die afgelopen jaar of jaren zijn
gemeld? Wordt er bijgehouden wanneer personen zich melden met stressklachten? Zo ja,
kunt u een overzicht bieden hiervan?

6

Is er inzicht in het aantal personen dat overweegt over te stappen naar een andere
sector? Zo ja, kunt u dit inzicht delen?

7

Kunt u een overzicht geven van het aantal FTE's en personen die werkzaam zijn (geweest)
gedurende de periode 2017–2021?

8

Hoe verhoudt de opmerking «Nederland start dit jaar met het vieren dat we 75 jaar
geleden zijn bevrijd van geweld, onderdrukking en terreur» zich met het feit dat Nederlanders
dagelijks slachtoffers worden van terreur en islamitisch geweld?

9

Hoe verhoudt de opmerking «Nederland start dit jaar met het vieren dat we 75 jaar
geleden zijn bevrijd van geweld, onderdrukking en terreur» zich met het feit dat zes
op de tien Nederlanders vinden dat zij in een narcostaat leven?

10

Kunt u begrijpen dat de opmerking «Nederland start dit jaar met het vieren dat we
75 jaar geleden zijn bevrijd van geweld, onderdrukking en terreur» uitermate kwetsend
is voor de slachtoffers van eerder vermeld islamistisch geweld en terreur (zoals bijv.
de verschrikkelijke terreurdaden en verkrachtingsgolven) en drugsgeweld (zoals bijv.
de vergismoorden)?

11

Hoe verhoudt de opmerking «Nederland staat er goed voor. Economisch gaat het ons voor
de wind, Nederlanders zijn gelukkiger dan ooit en we leven in een van de meest vrije
landen ter wereld. (…) 2045; het jaar waarin wij 100 jaar vrijheid vieren» zich met
het feit dat in Nederland homo’s die hand in hand over straat lopen uitgescholden,
bespuugd of mishandeld worden?

12

Hoe verhoudt de opmerking «Nederland staat er goed voor. Economisch gaat het ons voor
de wind, Nederlanders zijn gelukkiger dan ooit en we leven in een van de meest vrije
landen ter wereld. (…) 2045; het jaar waarin wij 100 jaar vrijheid vieren» zich met
het feit dat meisjes en jongens op islamitische basisscholen in Nederland leren dat
ze elkaar niet mogen aankijken, geen «kleding van ongelovigen» mogen dragen en dat
ze leren dat Allah homoseksualiteit verafschuwt?

13

Kunt u aangeven hoe de opmerking «De veranderde veiligheidsomgeving leidt tot een
groter beroep op Defensie in binnen- en buitenland» zich verhoudt met het nalaten
om de krijgsmacht actief in te zetten bij grensbewaking en drugsbestrijding? Zo nee,
waarom niet?

14

Kunt u aangeven hoeveel geld begroot is voor het ondersteunen van islamitische landen,
terroristen en overige milities? Kunt u ook aangeven hoeveel kosten de afgelopen tien
jaar verband houden met deze geldverspilling? Kunt u daarbij ook aangeven wie deze
ontvangers zijn, waaruit de ondersteuning bestaat en welke bedragen hiermee zijn gemoeid?
Zo nee, waarom niet?

15

Deelt u de mening dat de begroting te weinig rekening houdt met de gevaren van islamisering?
Zo nee, waarom niet

16

Herinnert u zich de gewijzigde motie van de leden Agema en Popken (Kamerstuk 34 775 X, nr. 35) en de gewijzigde motie van het lid Hernandez (Kamerstuk 33 000 X, nr. 54) inzake de afschaffing van de Regeling faciliteiten Turkse dienstplicht defensie-ambtenaren?
Kunt u aangeven waarom u de eerste motie als afgedaan beschouwt, terwijl uit Kamerstukken
blijkt dat u Turkse dienstplicht nog steeds afkoopt? Waarom bevat de begroting leugens?
Vindt u dat acceptabel? Zo nee, waarom niet? Zo ja, waarom wel?

17

Herinnert u zich uw antwoord op vraag 16 en 20 van de lijst van vragen en antwoorden
over de Jaarrapportage 2019 Visitatiecommissie Defensie en Veiligheid (Kamerstuk 34 919, nr. 41), waarin u stelt dat Defensie aan centrales van overheidspersoneel heeft voorgesteld
om de afkoop van Turkse dienstplicht af te schaffen? Kunt u gegevens openbaar maken,
waaruit blijkt dat u aan centrales van overheidspersoneel deze vraag hebt gesteld
(zoals bijv. brieven, e-mails en notulen)? Kunt u ook aangeven of de centrales van
overheidspersoneel hebben ingestemd met dit voorstel? Zo nee, waarom niet?

18

Kunt u aangeven waarom u wel instemming verlangt van vakbonden om de afkoop van Turkse
dienstplicht te beëindigen, maar geen instemming verlangt bij het omvormen van de
krijgsmacht tot een flexibel Europees vreemdelingenlegioen? Zo nee, waarom niet?

19

Kunt u aangeven hoeveel geld begroot is voor de afkoop van Turkse dienstplicht? Zo
nee, waarom niet?

20

Kunt u aangeven hoeveel geld gemoeid is met de afkoop van Turkse dienstplicht sinds
de inwerkingtreding van de Regeling faciliteiten Turkse dienstplicht defensie-ambtenaren?
Zo nee, waarom niet?

21

Kunt u aangeven hoeveel problemen (bijv. fraude en aflossingsproblemen) verband houden
met de afkoop van Turkse dienstplicht? Kunt u ook aangeven waaruit deze problemen
bestaan, welke bedragen hiermee gemoeid zijn en welke stappen zijn genomen? Zo nee,
waarom niet?

22

Kunt u aangeven of Defensie voorziet in soortgelijke faciliteiten als de afkoop van
Turkse dienstplicht? Kunt u ook aangeven waaruit deze faciliteiten bestaan en welke
bedragen hiermee zijn gemoeid sinds de totstandkoming van deze faciliteiten? Zo nee,
waarom niet?

23

Kunt u aangeven hoe de afkoop van Turkse dienstplicht zich verhoudt met het feit dat
militairen, defensieslachtoffers en veteranen voor iedere Euro jarenlang moeten onderhandelen
en procederen? Zo nee, waarom niet?

24

Welke kosten heeft Defensie in 2018 en 2019 gemaakt ten behoeve van (leden van) het
Koninklijk Huis? Welk bedrag is hiervoor precies gereserveerd in de begroting van
2020?

25

Herinnert u zich nog de vele vragen van het lid Popken om inzage te geven in de kosten
van Europese defensiesamenwerking en gezondheidsgevaren? Kunt u aangeven waarom u
wel de toezegging doet aan het lid Belhaj om onderzoek te verrichten naar de omvorming
van onze krijgsmacht tot een vreemdelingenlegioen, maar weigert gehoor te geven aan
de vragen van het lid Popken? Zo nee, waarom niet?

26

Vindt u het geen verspilling van ons defensiebudget dat u onderzoek gaat doen naar
de omvorming van onze krijgsmacht tot een Europees vreemdelingenlegioen, nu de initiatiefnota
van het lid Belhaj over een Europese krijgsmacht van en voor Europeanen (Kamerstuk
35 189, nr. 2) op geen enkele steun kan rekenen van het defensiepersoneel en de Kamer? Zo nee,
waarom niet?

27

Kunt u aangeven hoe het onderzoek zich verhoudt met het verantwoord en doelmatig beheer
van onderzoeksgelden? Deelt u de mening dat het onderzoek moet worden opgeschort,
zolang de initiatiefnota van het lid Belhaj -dat als basis dient voor het onderzoek-
uitpuilt in feitelijke onjuistheden, onduidelijkheden en gemis aan bronvermeldingen?
Zo nee, waarom niet?

28

Kunt u aangeven hoeveel kosten verband houden met de toezegging om onderzoek te doen
naar de omvorming van onze krijgsmacht tot een Europees vreemdelingenlegioen? Zo nee,
waarom niet?

29

Kunt u aangeven of, en zo ja in welke mate, u de stellingen uit de initiatiefnota
van het lid Belhaj dat Poetin, Trump en Xi Jinping vijanden van Nederland zijn omarmt?
Kunt u begrijpen dat de oorlogszuchtige toon van de initiatiefnota in samenhang met
uw enthousiaste bijdrage spanningen teweeg kan brengen die uitermate nadelig kunnen
zijn voor Nederland? Zo nee, waarom niet?

30

Kunt u aangeven of u, net als het lid Belhaj, de barbaarse islamitische invasie niet
schaart onder «(hybride) dreigingen van (niet-) statelijke actoren»? Zo ja, hoe verhoudt
zich dit met het feit dat Nederlanders dagelijks slachtoffer zijn van islamitisch
geweld? Zo nee, waarom niet?

31

Kunt u aangeven of u, net als het lid Belhaj, Saudi-Arabië en Iran niet schaart onder
«geostrategische assertiviteit»? Zo ja, hoe verhoudt zich dit met het feit dat deze
schurkenstaten massaal het salafisme promoten in Europese landen en gezamenlijk Israël
van de kaart willen blazen? Zo nee, waarom niet?

32

De begroting vermeldt «Wij willen een stevige verankering in de samenleving». Hoe
wilt u dit doel in eigen land bereiken, nu u onze manschappen stuurt naar belastingparadijzen
voor criminelen (zoals bijv. de Bahama’s) en landen die vrouwenbesnijdenis en onderdrukking
van andersdenkenden openlijk omarmen? Kunt u ook aangeven hoe deze missies zich verhouden
met de Nederlandse normen en waarden? Zo nee, waarom niet?

33

Kunt u aangeven hoeveel geld begroot is voor Europese defensiesamenwerking (zoals
bijv. PESCO) en het Europees Interventie Initiatief (EI2)? Kunt u daarbij ook aangeven
hoeveel kosten de afgelopen tien jaar verband houden met Europese defensiesamenwerking?
Kunt u dit aangeven per Europees defensiesamenwerkingsverband? Zo nee, waarom niet?

34

Bent u ermee bekend dat Europese defensiesamenwerkingsverbanden voorzien in de mogelijkheid
tot kostenverhaal (zoals bijv. art. 8 besluit 2017/2315 van de Raad van Ministers
inzake de instelling van PESCO)? Kunt u aangeven of, en zo ja hoe vaak, u van deze
mogelijkheid gebruik hebt gemaakt? Kunt u ook aangeven waaruit het kostenverhaal bestaat,
welke bedragen hiermee gemoeid zijn en welke stappen zijn genomen (bijv. in het geval
dat een kostenverhaalverzoek niet wordt gehonoreerd)? Zo nee, waarom niet?

35

Kunt u per Europees defensiesamenwerkingsverband aangeven of, en zo ja in welke mate,
kostenverhaal mogelijkheden bestaan (zoals het eerder genoemde artikel 8)? Kunt u
daarbij ook de juridische grondslag aangeven? Zo nee, waarom niet?

36

Kunt u aangeven of Defensie samenwerkt en/of contacten onderhoudt met (rechts)personen
en overige entiteiten die pleiten voor Europese defensiesamenwerking (zoals bijv.
lobbyisten)? Kunt u ook aangeven wie deze (rechts)personen en entiteiten zijn, waaruit
de samenwerking en/of contact bestaat, welke kosten (zoals bijv. donaties en subsidies)
hiermee gemoeid zijn en welke stappen zijn genomen? Zo nee, waarom niet?

37

De begroting vermeldt een diagram over de ontwikkeling van Defensie-uitgaven als percentage
van het bbp van alle NAVO landen. Kunt u aangeven hoe het mogelijk is dat de grootste
ontvangers van EU gelden (zoals bijv. Polen) voldoen aan de NAVO-norm en de grootste
betalers van EU-gelden (zoals bijv. Nederland en Duitsland) niet voldoen aan deze
norm? Bewijst dit dat het lidmaatschap van de Europese Unie ertoe heeft geleid dat
ons defensiebeleid naar de gallemiezen is gegaan? Zo nee, waarom niet?

38

Kunt u per missie aangeven wat de huidige stand van zaken is, waaronder mede begrepen
doch daartoe niet beperkt: zijn de doelstellingen wel of niet behaald, zijn de doelstellingen
bijgesteld, welke problemen (bijv. spijbelende Malinese cursisten) zijn er en welke
financiële gevolgen heeft dit? Kunt u ook een chronologisch overzicht geven van alle
verrichten activiteiten per missie? Kunt u ook aangeven hoe u de huidige stand van
zaken beoordeelt? Zo nee, waarom niet?

39

Kunt u uitrekenen hoeveel geld defensieslachtoffers zouden krijgen indien het geld
dat gemoeid is met Europese defensiesamenwerking, diversiteits- en klimaathysterie,
JSF-toestellen en het tweede regeringsvliegtuig (ter waarden van € 100 miljoen) verdeeld
werd onder defensieslachtoffers? Kunt u ook uitrekenen hoeveel veteranenhuizen opengehouden
konden worden met alleen al € 100 miljoen? Zo nee, waarom niet?

40

Kunt u aangeven hoe de opmerking «Net als ieder ander bedrijf in Nederland streven
wij naar een zo veilig mogelijke werkomgeving waarin onze medewerkers professioneel
kunnen werken» zich verhoudt met het feit dat de verantwoordelijken van de defensiepuienhopen
(chroom-6, PX10, burnpits, hitteletsels en vreselijke gewelds-en misbruikincidenten)
niet bestraft zijn, noch uit de organisatie zijn gegooid? Zo nee, waarom niet?

41

Kunt u aangeven hoe de opmerking «We kunnen samen weer vooruitkijken» zich verhoudt
met het groot aantal defensieslachtoffers die overleden zijn of ziek zijn geworden
door onveilige arbeidsomstandigheden en slecht materiaal? Kunt u aangeven waar de
slachtoffers en hun nabestaanden naar uit kunnen kijken? Zo nee, waarom niet?

42

Kunt u aangeven hoe de bijzondere zorgplicht voor veteranen zich verhoudt met de algemene
beginselen van behoorlijk bestuur? Deelt u de mening dat de bijzondere zorgplicht
voor veteranen voor alle bestuursorganen geldt, en wel op een wijze die verder rijkt
dan het dienstbaarheidsbeginsel en de normen die gelden voor een correcte bejegening
van burgers?

43

Verstaat u onder de bijzondere zorgplicht voor veteranen ook dat u handhavend gaat
optreden tegen gemeentebesturen die geen waardering en zorg laten blijken voor veteranen
(zoals bijv. PvdA-gemeentes die liever een Timmermansmonument zien dan een veteranenhuis
en vluchtelingen voorrang verlenen bij sociale huur in plaats van dakloze veteranen)?
Zo nee, waarom niet?

44

Herinnert u zich nog de hartverscheurende verhalen uit het neoliberale tijdperk van
Obama waarin het Amerikaans leger werkte met flexibele contracten en militairen na
trouwe dienst overgelaten werden aan de bedelstaf? Kunt u aangeven hoe een adaptieve
krijgsmacht zich verhoudt met de roep tot meer rechtszekerheid van militairen? Deelt
u de mening dat de flexibele contracten zorgen voor een verdere uitholling van de
bijzondere rechtspositie van militairen, dat van oudsher gekenmerkt wordt door een
hoge mate van rechtszekerheid? Kunt u aangeven wat de militair kan verwachten nadat
zijn flexibel contract is opgezegd, nu Defensie niet uitblinkt in (her)scholingsmogelijkheden
en de Participatiewetgeving geen rekening houdt met militairen? Zo nee, waarom niet?

45

Herinnert u zich nog de parlementaire behandeling van het Wetsvoorstel normalisering
rechtspositie ambtenaren, waarin werd afgesproken dat de rechtspositie van militairen
te bijzonder is voor normalisatie? Kunt u aangeven waarom u rechtspositionele kwesties
van militairen telkens belicht vanuit een civiel arbeidsrechtelijke insteek (bijv.
aanstellingen worden contracten genoemd, het rechtspositiereglement een CAO, tuchtvergrijpen
worden afgedaan als integriteitsschendingen en bevelen en dienstvoorschriften zijn
ingeruild voor vage beleidsregels)? Is er soms sprake van een verkapte vorm van normalisatie?
Zo nee, waarom niet?

46

Kunt u aangeven hoeveel geld is begroot voor klimaatverbetering, milieu en duurzaamheid?
Kunt u daarbij ook aangeven hoeveel kosten de afgelopen vijf jaar verband houden met
dit onderwerp? Zo nee, waarom niet?

47

Herinnert u zich nog de aanschaf van de zonneauto Lightyear One, waarover het lid
Popken al maanden wacht op beantwoording van haar schriftelijke vragen? Kunt u aangeven
hoeveel geld Defensie voor soortgelijke projecten heeft begroot? Kunt u ook aangeven
hoeveel kosten de afgelopen vijf jaar verband houden met soortgelijke projecten? Zo
nee, waarom niet?

48

Kunt u aangeven of Defensie samenwerkt en/of contacten onderhoudt met (rechts)personen
en overige entiteiten in verband met klimaatverbetering (zoals bijv. lobbyisten, milieuactivisten)?
Kunt u ook aangeven wie deze (rechts)personen en entiteiten zijn, waaruit de samenwerking
en/of contact bestaat, welke kosten (zoals bijv. donaties en subsidies) hiermee gemoeid
zijn en welke stappen zijn genomen? Zo nee, waarom niet?

49

Welk bedrag aan uitgaven op de begroting van de Minister van Buitenlandse Zaken wordt
meegenomen in de berekening van de uitgaven aan Defensie als percentage van het BBP
in 2020?

50

Hoe kan het verschil tussen het percentage van 1,35% van het BBP dat Defensie hanteert,
en het percentage van 1,1% van het BBP dat is opgenomen in de Macro Economische Verkenning
(MEV) van het CPB worden verklaard?

51

Is de verwachting dat de ex ante onderuitputting van € 1,5 miljard die het CPB in
de MEV veronderstelt ook voor een deel bij Defensie zal optreden? Zo ja, hoeveel verwachte
onderuitputting betreft dit?

52

Welke resultaten heeft de in de Defensienota aangekondigde conflictpreventie-eenheid
opgeleverd sinds de beantwoording van de feitelijke vragen over de begroting over
het jaar 2019?

53

Welke toelagen zijn er op dit moment (en voor welk personeel)? Kunt u een overzicht
van de beschikbare toelagen verschaffen?

54

Kunt u de gereedheid van het defensieapparaat uitdrukken in een percentage, m.a.w.
voor welk percentage is het defensieapparaat inmiddels gereed gesteld?

55

Kennen de aan Nederland geleverde F35's ook het probleem met het boordkanon? Wordt
hier speciaal op gelet?

56

Zijn de MALE UAV al geleverd en in gebruik genomen? Zo niet, wanneer verwacht u dat
dat wel het geval is?

57

De huidige investeringen binnen de Koninklijke Marine zijn vooral gericht op vervanging
van ouder materieel. Gelet op de intentie om de defensie-uitgaven te laten groeien
in de richting van de NAVO-norm, en mede gelet op de toenemende dreiging langs de
voor Nederland belangrijkste handelsroutes (onder meer Golf-regio, Chinese Zee): wat
is uw visie op de toekomst en omvang van de Koninklijke Marine op langere termijn?
Ontwikkelt u een visie voor de Koninklijke Marine op de langere termijn?

58

In het bericht https://www.energievoorinzet.nl/defensie-gaat-op-tegenkoers valt te lezen dat Defensie rondom de Operationele Energie Strategie (OES) haar oorspronkelijke
doelstellingen voor 2030 niet meer handhaaft, en slechts kijkt naar de doelstellingen
voor 2050. Dit blijkt ook uit de «Defensie Energie en Omgeving Strategie» van 27 september
2019.

Waarom worden de doelstellingen voor 2030 uit de OES niet meer opgenomen en slechts
de doelstellingen voor 2050 genoemd? Zijn de OES doelstellingen voor 2030 vervallen?
In hoeverre strookt dit met de mede door Defensie ondertekende «Greendeal» met de
brede Maritieme sector? Defensie en I&W als scheepseigenaars (Koninklijke Marine,
Rijksrederij) zeiden in de Greendeal toe een actieve rol te gaan vervullen in de toepassing
van beschikbare duurzame maritieme oplossingen, alsmede in onderzoek en ontwikkeling.
Hoe vult Defensie deze rol concreet in met de maritieme sector en kennisinstellingen?
Welke budgetten zijn daarvoor beschikbaar in 2020 en de jaren daarna? Waarom laat
Defensie de doelstelling om in 2030 emissieloze schepen voor kustoperaties in dienst
te hebben kennelijk varen, terwijl de Rijksrederij zich wel ten doel stelt minimaal
een emissieloos schip in de vaart te hebben?

59

Wat is het totaal bedrag dat aan R&D en innovatie wordt besteed binnen investeringsprojecten
in 2019?

60

Welk bedrag is in de begroting van 2020 gereserveerd voor R&D en innovatie?

61

Welk bedrag is in 2019 begroot en besteed aan de uitvoering van het beleidsplan diversiteit
en inclusiviteit?

62

Hoe verhouden zich de inzetbaarheidsdoelstellingen bij de krijgsmachtdelen, waarbij
slechts een klein deel van de beschikbare eenheden operationeel gereed gesteld hoeven
te zijn, met inzet in het kader van de eerste hoofdtaak?

63

De Algemene Rekenkamer (AR) constateert in haar reactie op de ontwerpbegroting 2020
dat er op diverse deelgebieden van de bedrijfsvoering problemen liggen. Dit betreffen
onder andere problemen ten aanzien van een gebrek aan personeel en de vertraging rondom
de vernieuwing van de IT-infrastructuur. Ook stelt de AR dat de werking van de verwervingsketen
onvoldoende is. Kunt u toelichten in hoeverre deze constateringen invloed hebben op
het effectief opdrachtgeverschap van Defensie?

64

Welk deel van de stijging van de defensieuitgaven als percentage van het BBP is het
gevolg van de nieuwe berekeningswijze?

65

Sluit de nieuwe berekeningswijze van de defensieuitgaven als percentage van het BBP
aan bij de wijze waarop de NAVO het percentage berekent? Met andere woorden: gaat
de NAVO uit van hetzelfde percentage als dat wat aan de Kamer wordt gemeld?

66

Zijn er NAVO-landen die nog meer uitgaven (dan Nederland) meenemen bij het berekenen
van hun uitgaven aan Defensie? Zo ja, welke?

67

Kunt u uiteenzetten hoe u van plan bent om de transparantie van het Ministerie van
Defensie te vergroten? Bent u daarbij voornemens te participeren in de rijksbrede
data-inventarisatie, waarbij u herhaaldelijk achterblijft bij het publiceren van open
data? Zo ja, op welke wijze

68

Op welke wijze gaat u gebruik maken van open data bij het opstellen van de begroting
in 2021, in het licht van de aanbeveling van de AR die vraagt om het toekomstbestendiger
maken van de begroting door het verbeteren van de informatiefunctie?

69

Op welke (luchtmacht)basis bent u voornemens de negen F-35 toestellen, die u extra
wilt aanschaffen, te stationeren?

70

Bent u voornemens nog meer dan de negen extra F-35 toestellen aan te schaffen? Zo
nee, waarom heeft u het dan over «het begin van een derde squadron»?

71

Worden de middelen, die beschikbaar zijn gesteld naar aanleiding van het nationaal
plan NAVO en die zijn bestemd voor de IT-infrastructuur, ook gebruikt voor het programma
Grensverleggende IT? Zo ja, welk deel?

72

Kunt u de zin «Dit groeipad om het fundament onder de NAVO samen met de andere partners
te verstevigen, is vastgelegd in het nationaal plan, waarin wij laten zien hoe we
de komende jaren tot 2024 de defensie-uitgaven in de richting van de 2% gaan bewegen»
nader duiden? Hoe ziet dit «groeipad» (zonder financiële onderbouwing) eruit als op
pagina 10 wordt geschreven dat Nederland in de periode 2019–2024 een daling laat zien
in de ontwikkeling van het bbp-percentage, in tegenstelling tot veel andere Europese
NAVO-lidstaten? Is hier sprake van een «krimppad»?

73

Kunt u de zinsnede «Daardoor kunnen we groeien naar een krijgsmacht die een fair share
levert aan de NAVO doelstellingen» nader duiden? Wat bedoelt u met «fair share» als
de bruto defensie-uitgaven, als percentage van het bbp, in 2024 een daling laten zien
t.o.v. 2019?

74

Sluit de nieuwe berekeningswijze van de defensieuitgaven als percentage van het BBP
aan bij de wijze waarop de NAVO het percentage berekent? Met andere woorden: gaat
de NAVO uit van hetzelfde percentage als dat wat aan de Kamer wordt gemeld? Kunt u
daarbij ingaan op het Jaarverslag 2018, waarin gemeld werd dat de realisatie in 2018
op 1,17% BBP is uitgekomen, terwijl de NAVO, op basis van hetzelfde uitgavenniveau,
een percentage van 1,21% vermeldt (https://www.nato.int/docu/pr/2019/PR-2019-069-eng.xlsx)? Kunt u daarbij ook ingaan op de realisatiecijfers (waarbij het dus niet ter zake
doet dat Nederland zich op groeicijfers van het CPB baseert en de NAVO op die van
IMF/OESO)?

75

Hoe kan het verschil worden verklaard tussen het percentage van 1,35% van het BBP
dat Defensie hanteert in 2020, en het percentage van 1,1% van het BBP dat is opgenomen
in de Macro Economische Verkenning 2020 van het CPB?

76

Hoe beoordeelt u de grafiek van de ontwikkeling van de Defensie-uitgaven binnen de
NAVO, waaruit blijkt dat Nederland op basis van de huidige ramingen en plannen in
2024 vrijwel onderaan bungelt in de ranglijst en dat er maar liefst 22 landen zullen
zijn die méér aan Defensie uitgeven? Wat doet dit, wat doet het tekortschietende Nationaal
Plan, met de reputatie van Nederland als bondgenoot?

77

Klopt het dat er volgens de huidige schattingen in 2019 binnen de NAVO zestien Europese
bondgenoten zijn die een hoger percentage aan Defensie uitgeven dan Nederland (https://www.nato.int/docu/pr/2019/PR-2019-069-eng.xlsx) en dit volgens uw grafiek op blz. 11 maar liefst 22 zullen zijn? Wat vindt u van
de verslechterende positie van Nederland en hoe valt dit binnen de NAVO?

78

Gaat de NAVO uit van het zelfde percentage van het BBP als dat wat aan de Kamer wordt
gemeld?

79

Welke concrete acties gaat het kabinet nemen om te zoeken naar extra mogelijkheden
die vanuit de industrie beschikbaar zijn om de operationele gereedheid te verhogen?

80

Op welk termijn moeten de «proeftuinen» leiden tot nieuwe aanstellingsmogelijkheden
voor defensiepersoneel?

81

Wat wordt concreet bedoeld met «een nieuw en toekomstbestendig personeelsmodel»?

82

Kunt u aangeven binnen welke termijn het «nieuwe en toekomstbestendige personeelsmodel»
beschikbaar moet zijn en wat de kosten daarvan zijn? Waar in de begroting 2020 en
de meerjarenramingen, zijn budgetten gepland voor dit model?

83

Bent u bereid te erkennen dat met de doorontwikkeling van een modern en bij de tijds
bezoldigingsstelsel en een daarbij horend nieuw loongebouw, in het kader van het markt/overheids
conform maken van beloningen voor het defensoepersoneel, substantiële kosten gemoeid
zijn?

84

Hoe worden de door u genoemde «proeftuinen» ingepast in het nieuwe loongebouw, dat
in 2020 ingevuld moet worden, aangezien deze proeftuinen in 2020 nog lopen?

85

Welk bedrag hebt u gereserveerd voor «de inrichting van een nieuw loongebouw»?

86

Waarom wordt op blz. 17 de te verwachten B-brief van de grootste investering, de vervanging
van de onderzeeboten, niet genoemd? Waarom duurt het uitkomen van de B-brief zo lang?

87

Waarom wordt onderaan pagina 17 / bovenaan pagina 18 de vervanging van de onderzeeboten
niet genoemd?

88

Kunt u schematisch weergeven hoeveel per jaar van 2018 tot 2024 wordt uitgegeven aan
de MIVD, inclusief het per deze begroting toegevoegde budget?

89

Kunt u schematisch weergeven hoeveel per jaar van 2018 tot 2024 wordt uitgegeven aan
het Defensie Cyber Commando (DCC), inclusief het per deze begroting toegevoegde budget?

90

Zijn de extra investeringen in het Defensie Cyber Commando en de MIVD onderdeel van
een kabinetsbrede strategie? Hoe worden de investeringskeuzes afgestemd met de Minister
van Justitie en Veiligheid en de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
die respectievelijk over het NCSC en de AIVD gaan?

91

Zal het DCC enkel voor militaire operaties worden ingezet, gelet op uw stelling dat
de uitbreiding van het Defensie Cyber Commando is bedoeld om in militaire operaties
overwicht te krijgen en te behouden, of is het ook mogelijk (nu of op termijn) het
DCC in te zetten voor de verdediging van de Nederlandse vitale infrastructuur, in
actieve of preventieve zin?

92

Kunt u schematisch weergeven hoeveel geld er in de jaren 2018 tot en met 2024 precies
wordt uitgegeven aan investeringen en instandhouding van het vastgoed van defensie?

93

Hoe hoog is de structurele investering die de komende twintig jaar gedaan moet worden
om het defensievastgoed te laten voldoen aan alle vereisten, inclusief de verduurzamingsopgave
van het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) in het kader van de Klimaatwet? Hoeveel extra structureel
en/of incidenteel geld is nodig bovenop het reeds vrijgemaakte?

94

Welke inspanningen verricht u om het tekort aan (munitie)voorraden op te lossen?

95

Hoeveel tijd en geld zal het aanvullen van de voorraden naar verwachting kosten?

96

Kunt u nader ingaan op de achterstand die bij het aanvullen van de voorraden nog in
is te lopen? Kunt u (bij benadering) aangeven hoeveel tijd dit gaat kosten en welk
bedrag hiermee gemoeid is?

97

Kunt u nader ingaan op de benodigde voorraden voor de eerste hoofdtaak en de actualisering
van het Beleidskader Inzetvoorraden als «onderdeel van de lange lijnen naar de toekomst»?
Is hier sprake van productiebeperkingen bij de leveranciers? Of is er onvoldoende
budget? Of is de term «lange lijnen» een alternatieve bewoording van uitstel?

98

Waarom is het geen onderdeel van uw beleid ten aanzien van duurzaamheid en omgeving
om zo snel als mogelijk een natuurvergunning aan te vragen voor het vliegen van straaljagers
over het Waddengebied, zoals uw ambtsvoorgangers reeds hadden toegezegd?

99

Bedoelt u met de passage «afhankelijk van beschikbaar budget», dat er te weinig budget
is voor het halen van de energiedoelstellingen door Defensie? Zo ja, wat is het tekort?

100

Welke doelstellingen heeft Defensie voor het jaar 2030 inzake Duurzaamheid?

101

Welke doelstellingen heeft Defensie voor het jaar 2050 inzake Duurzaamheid?

102

Wat is het doel van het Territoriaal Operatie Centrum (TOC) dat u aan het oprichten
bent? Wat moet dit centrum concreet gaan doen en waarom?

103

Hoe is bij het beschikbaar stellen van Nederlandse eenheden in het kader van internationale
samenwerking voor 2020 rekening gehouden met de defensie-brede behoefte aan tijd voor
herstel?

104

Kunt u nader toelichten in welke zin Nederland «niet geheel [kan] voldoen aan wat
NAVO graag van Nederland als bijdrage zou zien» (sic)? Wat zou de NAVO, uitgedrukt
in capabilities, graag van Nederland zien?

105

In welke opzichten kan Nederland momenteel in concreto niet voldoen aan wat NAVO graag
van Nederland als bijdrage zou zien?

106

Kunt u nader ingaan op de capaciteiten die Nederland zowel in het maritieme als in
het land- en luchtdomein aan de NAVO heeft aangeboden, maar niet geheel heeft kunnen
voldoen aan wat de NAVO graag van Nederland als bijdrage zou zien? Kunt u aangeven
wat de NAVO graag zou zien als Nederlandse bijdrage en wat Nederland daarvan niet
levert?

107

Kunt u aangeven hoe u voornemens bent het Nederlandse voortouw in het bevorderen gezamenlijk
onderzoek binnen de NAVO naar kunstmatige intelligentie ten behoeve van militaire
besluitvorming? Welke accenten legt u hierbij?

108

Hoe zullen de reeds uitgebrachte toekomstvisies van defensieonderdelen zich verhouden
tot de herijking van de brede Defensievisie in 2021?

109

Wordt de defensieindustrie betrokken bij het onderzoek van het NWO naar Maatschappelijk
Verantwoord ondernemen? Zo ja, hoe? Zo nee, waarom niet?

110

Welk bedrag gaat het kabinet vanaf 2021 beschikbaar stellen voor Nederlandse deelname
aan het EDF?

111

Bestaat er een deel van het percentage voor kennis en motivatie uit bepaalde, decentrale,
uitgaven bij diverse defensieonderdelen? Zo, welk percentage en om welke decentrale
uitgaven gaat het concreet?

112

Bij de Kritieke prestatie-indicatoren (KPI) Personeel wordt voor de vulling van burgerpersoneel
als norm 100% genoemd. Voor de vulling van militair personeel wordt weliswaar een
stijgende trend aangegeven maar tevens de norm van 90% gehanteerd. Waarom is de vulling
met militair personeel normatief 10% lager en wordt ook niet de norm van 100% gehanteerd?

113

In hoeverre komen de uitgaven aan Kennis en Innovatie overeen met de definitie die
de EDA hanteert voor EDA-norm?

114

Kunt u aangeven hoe u het risico beoordeeld dat met het steeds maar naar de toekomst
verplaatsen van bedragen op het investeringsartikel de komende jaren een situatie
ontstaat waarin steeds opnieuw het budget niet kan worden uitgegeven door een tekort
aan menskracht of achterblijvende besluitvorming?

115

Hoe beoordeelt u het risico dat een volgend kabinet andere politieke keuzes zal maken
ten aanzien van de besteding van het budget dat u steeds verder de toekomst in schuift?

116

Waar zijn de extra middelen in de begroting voor het jaar 2023 en 2024 voor capaciteitsdoelstellingen
van de NAVO bedoeld?

117

Hoe beoordeelt u de situatie dat er in 2018 en 2019 maar liefst € 1,5 miljard wordt
doorgeschoven naar latere jaren, waarvan het merendeel naar de volgende kabinetsperiode?
Wat gaat u eraan doen om onderuitputting en vervolgens kasschuiven, zoals in de jaren
2019, 2020 en 2021, ter grootte van € 900 miljoen, te voorkomen?

118

Het op 30 juli 2019 afgesloten arbeidsvoorwaardenakkoord wordt deels gedekt uit de
loonbijstelling tranche 2019 en uit de Aanvullende post voor Uitbreiding slagkracht.
Waaruit wordt het resterende deel voor dit akkoord gefinancierd en om welk bedrag
gaat het daarbij?

119

Hoeveel Medium Range Anti Tank Wapensystems (MRAT)/Medium en Short Range Anti-Tank
(SRAT) systemen wil de Landmacht gaan aanschaffen?

120

Wordt er bij de keuze voor de MRAT/SRAT die de Landmacht gaat verwerven ook gekeken
naar de toepassingen die bruikbaar zijn voor andere krijgsmachtsonderdelen? Zo niet,
waarom?

121

Kunt u aangeven waarom men nu terugkomt op de eerder geclaimde capaciteit dat bij
35 + 2 F-35 (test)toestellen de taken uitgevoerd konden worden?

122

Heeft u een kosten-batenanalyse gedaan over de aanschaf van de extra F-35's danwel
het vinden van alternatieve oplossingen?

123

Heeft de Minister overwogen om in plaats van 9 F-35's een (groter) aantal andere toestellen
aan te schaffen om zodoende een goedkoper platform voor andere taken te gebruiken?

124

Waarom heeft u de afweging gemaakt om extra F-35's aan te schaffen?

125

Bent u het ermee eens dat de aanschaf van de F-35 er voor zorgt dat de Nederlandse
krijgsmacht voor het uitvoeren van haar taken, voor zover het het luchtwapen betreft,
volledig afhankelijk is van Amerikanen en dus niet soeverein inzetbaar is? Zo nee,
waarom niet?

126

Kan u aangeven wat de totale kosten zullen zijn als men naast de 35 + 2 F-35's een
squadron van 16 alternatieve toestellen aanschaft ten behoeve van training, Quick
Reaction Alert (QRA), close air support (CAS), Combat Air Patrol (CAP)?

127

Kunt u aangeven in hoeverre de aanschaf van een ander gevechtsvliegtuig: ten behoeve
van de QRA, CAP en CAS duurder of voordeliger is? Zo nee, kunt u hier een studie naar
laten doen?

128

Op welke raming is de prijs van de extra 9 F-35's gebaseerd?

129

Waarom is het project «F-35: Verwerving middellange tot lange afstandsraket» geen
onderdeel van de rest van de F-35 begroting?

130

Welk deel van de gemiddeld € 57 miljoen extra voor het versterken van de IT-infrastructuur
wordt gebruikt ter dekking van de door het Bureau ICT Toetsing (BIT) en voor door
Defensie verwachte verdere kostenstijging van het programma Grensverleggende IT (GrIT)?
Hoeveel blijft er nog over voor andere investeringen in het cyber- en informatiedomein?

131

Wordt een deel van de middelen die u vrijmaakt voor de versterking van de IT-infrastructuur
bij Defensie gebruikt ter dekking van het GrIT (en eventuele negatieve ontwikkelingen
in dat project)? Zo ja, om welk bedrag gaat het?

132

Welk bedrag is gereserveerd voor het programma Foxtrot?

133

Welk tijdpad en welke eventuele extra maatregelen zijn voorzien om de operationele
informatievoorziening en bijbehorende IT-infrastructuur de komende jaren op het juiste,
volwaardige niveau te krijgen?

134

Wat houdt het programma Foxtrot in en welke investeringen zijn hiermee gemoeid?

135

Herinnert u zich de urgentie die al jaren aangegeven is ten aanzien van de vernieuwing
van de IT? Erkent u dat zonder een moderne en robuuste IT-infrastructuur de strategische
keuze (uit de Defensienota) voor Informatiegestuurd Optreden (IGO) een wassen neus
is? Hoe desastreus is de huidige situatie met het programma GrIT, aangezien niet alleen
IGO vastloopt, maar bijvoorbeeld ook het verwerken en beschikbaar stellen van informatie
die met de F-35 en de MQ-9 Reaper wordt verworven, dat de komende jaren zeer problematisch
gaat worden? Welk tijdpad en welke eventuele extra maatregelen zijn voorzien om de
operationele informatievoorziening in 2020 en 2021 (en mogelijk ook de jaren daarna,
als GrIT niet snel uit de impasse komt) op een volwaardig niveau te krijgen?

136

Klopt het dat het Duitse programma Digitization – Land Based Operations (D-LBO), met
een geplande investering van miljarden Euro’s, gekoppeld is aan het Nederlandse «Foxtrot»,
dat vermeld wordt als randvoorwaardelijk voor Informatiegestuurd Optreden (IGO) en
in één adem wordt genoemd met TEN (Tactical Edge Networking), waarvoor u onlangs een
overeenkomst (MoU) heeft getekend met de Duitse Minister van Defensie? Klopt het dat
er aan Nederlandse kant enorme investeringen zullen worden gedaan in mobiele radio’s,
battlefield management systemen, enz? Waarom is het programma Foxtrot/TEN inhoudelijk
en financieel nog nergens in de begroting terug te vinden en ontbreekt het ook volledig
in het Defensie Projecten Overzicht?

137

Kunt u nader ingaan op de «strategische keuze» van Defensie om in te zetten op Informatiegestuurd
Optreden (IGO), als beleidswijziging? Kunt u daarbij de volgende vragen beantwoorden?

• Kunt u de concrete uitgaven en investeringsplannen ten aanzien van «IGO» nader specifiëren?

• Kunt u de Kamer een overzicht doen toekomen van alle programma’s en projecten die
onder het begrip «IGO» in onderzoek, voorbereiding en realisatie zijn?

• Kunt u de «benodigde middelen» voor het mogelijk maken van «IGO» nader specifiëren
en benoemen?

• Welke investeringen worden precies gedaan onder het concept IGO? Welke projecten
worden uitgevoerd en wanneer moeten deze worden opgeleverd?

• Hoe verhoudt de herziening en vertraging van het programma GrIT zich tot de verschillende
IGO-projecten?

• Kunt u een overzicht geven of de reeds afgeronde of in realisatie zijnde IGO-programma’s
en projecten voldoen aan de gestelde doelstelling als vooraf geformuleerd?

138

Klopt het dat bij de berekening van de uitgaven aan kennis en innovatie nu ook rekening
is gehouden met de decentrale uitgaven bij de defensieonderdelen? Zo ja, welk deel
van het percentage van 2,6% bestaat uit deze uitgaven?

139

U stelt dat het programma FOXTROT/TEN een van de fundamenten is een Informatie-gestuurde
Krijgsmacht.

• Kunt u in het licht van dit belang de concrete voortgang, programmaplanning en budgetten
specifiëren?

• Waarom is het Programma FOXTROT/TEN niet beschreven in de «Defensiebrede projecten»
in het Defensieprojectenoverzicht?

• Kunt u de Kamer het Memorandum of Understanding (d.d. 26 juni 2019) met Duitsland
doen toekomen ten aanzien van het Programma FOXTROT/TEN?

140

Kunt u nader toelichten waarom de stand van de verplichtingen op het investeringsartikel
voor het jaar 2019 met circa € 800 miljoen stijgt ten opzichte van de stand bij de
1e suppletoire begroting 2019 en in 2020 met ongeveer hetzelfde bedrag weer daalt?

141

Waarom telt Defensie, anders dan de NAVO, ook vastgoedinvesteringen in de investeringsquote?

142

Hoe verhoudt de daling van de IT-uitgaven zich tot uw eigen strategische keuze om
in te zetten op informatiegestuurd optreden?

143

Waarom volgen de geplande uitgaven voor IT in de planperiode (t/m 2034) een dalende
lijn? Is hierin rekening gehouden met een groot programma als Foxtrot/TEN, waar onlangs
een MoU met Duitsland voor is getekend? Hoe is dit te rijmen met de strategische keuze
voor informatiegestuurd optreden en het belang dat dit kabinet hecht aan innovatie
en IT (met o.a. drones, robots en AI-toepassingen, waarmee nu al volop geëxperimenteerd
wordt)?

144

Klopt het dat de investeringsquote volgens u in 2018 uitkwam op 18,9% en in 2017 op
17,3% (Jaarverslag 2018, Kamerstuk 35 200 X, nr. 1), terwijl deze volgens de NAVO in 2018 uitkwam op 16,46% en in 2017 op 14,75%? Hoe
verklaart u dit verschil? Bent u bereid de gehanteerde KPI en de bijbehorende norm
voor de investeringsquote aan te laten sluiten bij door de NAVO gehanteerde berekeningswijze
en norm, door vastgoed daarin niet meer mee te tellen?

145

Herinnert u zich dat u meldde dat de dat de jaarlijkse investeringsquote zou worden
behouden als indicator voor het behalen van de jaarlijks geplande investeringen en
ter vergelijking van de investeringen met NAVO-bondgenoten (Kamerstuk 34 550 X, nr. 2)? Waarom is in de begroting voor het jaar 2020 alleen de (verwachte) vijfjaarsgemiddelde
investeringsquote opgenomen en niet de voor het jaar 2020 verwachte jaarlijkse investeringsquote?
Bent u bereid dit alsnog te doen?

146

Wat is de verwachte jaarlijkse investeringsquote in 2020?

147

Klopt het dat de NAVO uitgaven aan onderhoud (waaronder reservedelen, brandstof en
munitie) niet meetelt in de investeringsquote? In hoeverre doet u dit wel en welke
consequenties heeft de invoering van een defensiematerieelbegrotingsfonds voor de
berekeningswijze van de investeringsquote die u als KPI hanteert? Zullen daarin bijvoorbeeld
ook de kosten voor instandhouding, die in het fonds worden opgenomen, worden meegeteld?

148

Kunt u toelichten hoe het percentage van 75% van de uitgaven dat juridisch verplicht
is op het investeringsartikel zich verhoudt tot de afbeelding op p. 67 van de memorie
van toelichting, waar de gele lijn lijkt aan te geven dat slechts ongeveer de helft
in 2020 juridisch verplicht is?

149

Welk deel van de uitgaven is juridisch verplicht, 50% of 75%?

150

In hoeverre ontstaat er door het uitstel van de B-brief over de vervanging van de
onderzeeboten een groeiend concurrentienadeel voor de Nederlands/Zweedse aanbieder,
omdat zij als niet staatsgesteunde bedrijven de uitstel-kosten niet gecompenseerd
kunnen zien door de overheid, terwijl dat wel gecompenseerd kan worden bij staats-
of staatsgesteunde bedrijven?

151

Kunnen de Walrus-klasse onderzeeboten nog wel tijdig vervangen worden, gelet op het
uitstel van de B-brief – de zoveelste vertraging in het project? Hoe lang moet de
Koninklijke Marine straks met verouderde onderzeeboten blijven varen die over hun
levensduur heen zijn?

152

Oefenen Frankrijk en Duitsland druk uit op Nederland als het gaat om de vervanging
van de onderzeeboten? In hoeverre speelt dit een rol bij de zoveelste vertraging van
de B-brief?

153

Waarom is de B-brief voor de vervanging van de M-fregatten vertraagd? In hoeverre
is deze vertraging aan Defensie zelf te wijten?

154

De verwerving van het Very Short Range Air Defence (VSHORAD) project bij de Landmacht
en vervanging Close-in Weapon Systems (CIWS) bij de Marine lopen momenteel beide.
Wordt overwogen hiervoor één gezamenlijk systeem aan te schaffen dat in beide taken
kan voorzien? Zo nee, waarom niet?

155

Het budget voor de vervanging Zr. Ms. Rotterdam zou volgens de ruime schatting erg
hoog kunnen uitvallen, bestaat de mogelijkheid dat de vervanger een veel uitgebreider
takenpakket krijgt dan de Rotterdam?

156

Het project «vervanging Amarok» lijkt een stuk duurder ingeschat dan de aanschaf Amarok.
Voor welke taken wordt de vervanger van de Amarok ingezet?

157

Kunt u nader toelichten waarom de A-brief voor de vervanging van de Luchtverdedigings-
en Commandofregatten pas in 2026 wordt voorzien in 2026 in plaats van in 2021, aangezien
bij de Defensienota reeds bekend was dat de levensduur zou worden verlengd door middel
van een midlife update? Welke rol speelt een mogelijke samenwerking met Duitsland
bij de vervanging van de LC-fregatten in deze vertraging?

158

Zijn er nog meer redenen voor het uitstel van het project vervanging LCF, anders dan
dat de levensduur van de fregatten is verlengd? Zo ja, welke? Mocht die reden gelegen
zijn in het tekort aan interne capaciteit binnen Defensie om het vervangend ontwerp
voor te bereiden en te ontwikkelen, waarom wordt dan niet nu al een samenwerking met
de Nederlandse maritieme sector aangegaan?

159

Gaat de vervanging van de LCF-fregatten ook onder artikel 346 van het EU-verdrag vallen?
Indien dat zo is, mede gelet op de beperkte capaciteit binnen de Defensieorganisatie,
wordt dan overwogen om de ontwerpfase voor deze schepen binnen de Gouden Driehoek
uit te laten voeren? Zou een intensief samenwerken met het Nederlandse Maritieme bedrijfsleven
en met de Nederlandse kenniscentra tot verlichting leiden van de belasting van de
eigen defensieorganisatie? Kan een dergelijke samenwerking het uitstel van 5 jaar
opheffen?

160

Welke consequenties heeft de herschikking van budget in verband met het eerste deel
van het strategisch vastgoedplan, ter grootte van een bedrag oplopend naar € 50 miljoen
per jaar vanaf 2022, voor (de planning van) materieelverwervingsprojecten? Welke (geplande)
materieelprojecten ondervinden hier consequenties van, zoals uitstel of afstel?

161

Bent u van plan de validatie door een externe partij van de ramingen van de kosten
van het strategisch vastgoedplan nog vóór het wetgevingsoverleg personeel en materieel
naar de Kamer te sturen? Zo nee, waarom niet?

162

Zijn er recentelijk in het licht van het stikstofbesluit veranderingen in het vastgoedbeleid
opgetreden? Zo ja, welke? Verwacht u later veranderingen door te moeten voeren? Zo
nee, waarom niet?

163

Streeft u nog altijd naar een toename van de uitgaven aan kennis en innovatie, conform
de motie Belhaj c.s. (34 775 X, nr. 45) en de Innovatiestrategie (34 919, nr. 28), nu Defensie volgens de nieuwe berekening ruimschoots voldoet aan de EDA-norm van
2%? Welk deel van de stijging wordt verklaard door de nieuwe wijze van berekenen en
welk deel door extra uitgaven aan kennis en innovatie, volgend uit de Defensienota?

164

Kunt u concrete voorbeelden geven ten aanzien van de toepassing van de ambities en
beoogde strategieën uit de Defensie Industrie Strategie in het IT-domein? Kunt u alle
niet geheim verklaarde verwervingsprogramma’s en aanbestedingsprojecten noemen waarbij
art. 346 VWEU is toegepast als uitzonderingsgrond voor het internationaal aanbesteden
van (vitale) IT-infrastructuur, conform de motie Knops/Van den Bosch (Kamerstuk 34 725 X, nr. 6)?

165

Kunt u specifiëren waar de investeringen in cyberdomein voor gealloceerd worden? Welke
concrete projecten worden uitgevoerd met de investeringen in het cyberdomein?

166

Bent u nog voornemens om de inzet van lifestylecoaches te evalueren?

167

Hoe lang bent u al bezig met de uitwerking van een Defensie Space Strategie?

168

Wie werken er aan de uitwerking van een Defensie Space Strategie?

169

Welke externe partijen zijn betrokken bij de uitwerking van een Defensie Space Strategie?

170

Hoe ver bent u met de oprichting van het Defensie Space Security Centre? Waarom wordt
(de oprichting van) dit centrum niet in de begroting vermeld?

171

Hoe verhouden uw analyses over militair gebruik van de ruimte zich tot uw terughoudendheid
in eerdere antwoorden op Kamervragen om het belang van afschrikking in de ruimte te
onderschrijven?

172

Kunt u toelichten wat de onzekerheidsmarge is voor het onderzoek naar chroom-6 bij
alle Defensieonderdelen? Wat zijn de actuele verwachtingen?

173

Kunt u aangeven hoelang de inventarisatie duurt van zogenoemde carcinogene, mutagene
en reproductietoxische (CMR)-stoffen? Kunt u verzekeren dat u de deadline haalt?

174

Kunt u concreet aangeven wat de vorderingen zijn om in samenwerking met de industrie
tot chroomarme verfsystemen te komen?

175

Wanneer verwacht het RIVM het volgende rapport over giftige stoffen bij Defensie te
kunnen presenteren?

176

Kunt u de «herschikking kasschuif 2019 OW (vastgoed)» van € 10 miljoen in 2020 en
€ 30 miljoen in de jaren 2021–2025 nader toelichten? Waarom wordt er in totaal € 160
miljoen overgeheveld van het materieelbudget naar het vastgoedbudget, bovenop de budgetoverheveling
van € 25 miljoen in 2020 en 2021, oplopend naar € 50 miljoen vanaf 2022, zoals aangekondigd
in het strategisch vastgoedplan? Wat zijn de consequenties hiervan voor de (planning
van) materieelprojecten?

177

Hoe beoordeelt u de berichtgeving (https://www.energievoorinzet.nl/defensie-gaat-op-tegenkoers) dat Defensie rondom de Operationele Energie Strategie haar ambities naar beneden
bij stelt? Bent u, in het kader van de herijking van de Defensienota, bereid die ambities
overeind te houden, en in te zetten op innovatie op bijvoorbeeld emissieloos varen?
In hoeverre versterkt dit de nationale kennis van onderzeeboot-technologie, boten
die ook langdurig emissieloos moeten kunnen varen? In hoeverre beoordeelt u Nederlandse
kennisinfrastructuur hierin instrumenteel? Acht u deze kennis van belang om de prestaties
van onderzeeboten te kunnen verhogen?

178

Wanneer en op welke wijze bent u bereid invulling te geven aan de motie Sienot c.s.
(Kamerstuk 34 895, nr. 5) om met een plan van aanpak te komen waarin de gouden driehoek een essentiële rol
heeft om tot energiereductie te komen, en aan te geven welke middelen voor de realisatie
van de Operationele Energiestrategie beschikbaar zijn?

179

Hoe is de mogelijkheid om reservist te worden, zoals besproken tijdens het Notaoverleg
over een ambitieus reservistenbeleid, thans opgenomen in de dienstplichtbrief voor
achttienjarigen?

180

Hoe ver bent u met uw overleg met de Minister van BZK en de reservistenvakbonden over
(het wegnemen van) de beperkingen die er bestaan in het ARAR?

181

Kunt u alle vragen -ongeacht welke reden dan ook om dit niet te doen (zoals bijv.
samenhang)- apart beantwoorden, hetzij geanonimiseerd, en wel op zodanige wijze dat
niet verwezen wordt naar andere antwoorden en Kamerstukken? Zo nee, waarom niet?