Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Groothuizen over procedeergedrag van de Rijksoverheid

Antwoord van Minister Dekker (Rechtsbescherming) (ontvangen 2 oktober 2019) Zie ook
Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2018–2019, nr. 3930

Vraag 1

Kent u het bericht «Landsadvocaat kost steeds meer miljoenen»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Kunt u in tabelvorm aangeven wat per ministerie per jaar de afgelopen vijf jaar is
uitgegeven aan externe inhuur van juristen? Kunt u per jaar daarvan aangeven wat is
uitgegeven aan de landsadvocaat?

Antwoord 2

Naast de kosten die aan de landsadvocaat worden besteed, worden nog overige kosten
voor externe inhuur van juridisch advies gemaakt. U kunt een groot gedeelte van deze
kosten terugvinden in de bijlagen bij de jaarverslagen van ieder ministerie onder
de post externe inhuur juridisch advies.2 Voor de afgelopen vijf jaar valt op basis van informatie van de verschillende ministeries
het volgende schematische overzicht te geven. De bedragen zijn afgerond op miljoenen
euro’s.3

Ministerie

Kosten landsadvocaat 20181

Overige kosten externe inhuur juridisch advies jaarverslagen 2018

Algemene Zaken

0.1

0.4

Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

2.9

2.6

Buitenlandse Zaken

0.2

1.2

Defensie

4.7

0.3

Economische Zaken en Klimaat

2.62

3.23

Financiën

2.0

0.54

Infrastructuur en Waterstaat

3.6

2.5

Justitie en Veiligheid

5.5

2.7

Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit5

1.5

–

Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

0.4

0.26

Sociale Zaken en Werkgelegenheid

0.3

0.2

Volksgezondheid, Welzijn en Sport

1.6

0.3

 
 
 

Totaal

25

14.1

X Noot

1

Deze bedragen zijn met het meest recente Wob-besluit over de kosten van de inhuur
van de landsadvocaat van 25 juli 2019 reeds openbaar gemaakt.

X Noot

2

Voor het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat zijn sommige kosten van de landsadvocaat
t.b.v. advisering over de jaren 2014 t/m 2018 zowel onder «Kosten landsadvocaat» als
onder «Overige kosten externe inhuur juridisch advies jaarverslagen» vermeld.

X Noot

3

In het jaarverslag van Economische Zaken bijlage 3 externe inhuur staat dat hierin
tevens is opgenomen de kosten voor externe inhuur juridisch advies van het Ministerie
van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

X Noot

4

De kosten van Financiën voor de verplichte procesvertegenwoordiging in invorderingszaken
door de Rijksadvocaat en de kosten voor juridisch advies met betrekking tot het Staatsdeelnemingenbeleid
(in het bijzonder de kosten voor de juridische afwikkeling van de maatregelen in het
kader van de kredietcrisis) worden op de begroting van Financiën verantwoord op het
beleidsartikel waarop het betrekking heeft en bedraagt per jaar: € 5.0 mln. (2018),
€ 5.2 mln. (2017), € 5.8 mln. (2016), € 4.8 mln. (2015) en € 5.6 mln. (2014).

X Noot

5

Het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit is eind 2017 ingesteld.

X Noot

6

In deze post is voor OCW niet meegenomen de kosten van de huisadvocaat van het agentschap
DUO. De kosten hiervoor bedragen in totaal voor de afgelopen vijf jaren € 0.1 miljoen.

Ministerie

Kosten landsadvocaat 20171

Overige kosten externe inhuur juridisch advies jaarverslagen 2017

Algemene Zaken

0.1

–

Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

2.9

0.4

Buitenlandse Zaken

0.2

1.02

Defensie

3.3

–

Economische Zaken en Klimaat3

3.1

0.8

Financiën

1.7

0.2

Infrastructuur en Waterstaat

3.8

3.8

Justitie en Veiligheid

6.2

2.2

Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

0.5

0.2

Sociale Zaken en Werkgelegenheid

0.6

0.3

Volksgezondheid, Welzijn en Sport

1.1

0.3

 
 
 

Totaal

23,5

9.2

X Noot

1

Voor de jaren 2017 en 2016 geldt dat met het Wob-besluit van 3 oktober 2018 over de
kosten van inhuur van de landsadvocaat slechts een totaalbedrag van de bij de rijksoverheid
gedeclareerde honoraria van de LA (afgerond op duizendtallen) openbaar zijn gemaakt.
Ten behoeve van uw Kamervraag is nu een uitsplitsing per departement gemaakt, waar
mogelijk op basis van de in deze jaren daadwerkelijk aan de landsadvocaat betaalde
kosten. De bedragen zijn daarnaast afgerond op miljoenen euro’s. De totaalbedragen
wijken daardoor enigszins af van de bedragen die eerder in het Wob-besluit zijn gecommuniceerd.

X Noot

2

De hogere totaalbedragen in 2017 en 2018 van het Ministerie van Buitenlandse Zaken
ten opzichte van voorgaande jaren zijn met name het gevolg van inhuurkosten van inkoopspecialisten.
Deze kosten zijn in die jaren administratief aangemerkt als externe juridische inhuur.

X Noot

3

De naam van het Ministerie van Economische Zaken is eind 2017 gewijzigd in het Ministerie
van Economische Zaken en Klimaat.

Ministerie

Kosten landsadvocaat 2016

Overige kosten externe inhuur juridisch advies jaarverslagen 2016

Algemene Zaken

0.2

–

Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

2.9

1.7

Buitenlandse Zaken

0.2

0.2

Defensie

2.1

0.3

Economische Zaken

2.9

0.5

Financiën

2.3

0.3

Infrastructuur en Waterstaat

3.8

4.0

Justitie en Veiligheid

6.0

2.2

Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

0.6

0.3

Sociale Zaken en Werkgelegenheid

0.5

0.6

Volksgezondheid, Welzijn en Sport

1.4

0.6

 
 
 

Totaal

22.9

10.7

Ministerie

Kosten landsadvocaat 20151

Overige kosten externe inhuur juridisch advies jaarverslagen 2015

Algemene Zaken

0.1

–

Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

1.8

4.0

Buitenlandse Zaken

0.2

0.2

Defensie

1.5

0.2

Economische Zaken

3.0

0.3

Financiën

2.7

0.2

Infrastructuur en Milieu

3.5

2.7

Justitie en Veiligheid

6.6

3.6

Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

0.3

0.3

Sociale Zaken en Werkgelegenheid

0.7

0.1

Volksgezondheid, Welzijn en Sport

1.6

0.6

 
 
 

Totaal

22.0

12,2

X Noot

1

Deze bedragen zijn met het Wob-besluit over de kosten van de inhuur van de landsadvocaat
van 18 april 2016 reeds openbaar gemaakt.

Ministerie

Kosten landsadvocaat 20141

Overige kosten externe inhuur juridisch advies jaarverslagen 2014

Algemene Zaken

0.1

–

Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

2.4

4.0

Buitenlandse Zaken

0.2

0.6

Defensie

1.2

0.3

Economische Zaken

3.6

0.4

Financiën

2.4

0.2

Infrastructuur en Milieu

5.2

2.3

Justitie en Veiligheid

6.0

3.3

Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

0.3

0.8

Sociale Zaken en Werkgelegenheid

0.5

0.1

Volksgezondheid, Welzijn en Sport

1.1

1.1

 
 
 

Totaal

23.0

13.1

X Noot

1

Deze bedragen zijn met het Wob-besluit over de kosten van de inhuur van de landsadvocaat
van 6 mei 2015 reeds openbaar gemaakt.

Vraag 3

Hoe verklaart u de stijgende trend in de uitgaven door de overheid aan de landsadvocaat?

Antwoord 3

Zoals u in bovenstaand schema kunt zien waren de kosten voor de inhuur van de landsadvocaat
de afgelopen jaren vrij constant. Het is moeilijk aan te geven waarom de kosten van
inhuur van de landsadvocaat in 2018 hoger zijn uitgevallen dan in voorgaande jaren.
Een mogelijke verklaring kan worden gevonden in het feit dat procedures complexer
zijn geworden. Daarnaast zijn deze kosten soms ook incident gedreven. Uit het top
10- overzicht van zaken met hoge uitgaven aan de landsadvocaat volgt bijvoorbeeld
dat er dit jaar veel kosten gemoeid zijn met het advies voor het project GrIT van
Defensie en de herziening Gasgebouw bij het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat.

Vraag 4

In welke gevallen kiest de rijksoverheid voor de landsadvocaat en in welke gevallen
volstaat een (andere) extern ingehuurde jurist?

Antwoord 4

Voorop staat dat het merendeel van de juridische aangelegenheden binnen de ministeries
zelf wordt afgehandeld. Niettemin maken alle ministeries ook gebruik van de diensten
van de landsadvocaat. De Staat is geheel vrij in de keuze van een advocaat, maar met
name om de eenheid in vertegenwoordiging te bevorderen is het van belang dat niet
in elke procedure een ander kantoor de belangen van de Staat behartigt. Daarom wordt
de Staat in beginsel zoveel mogelijk door hetzelfde advocatenkantoor bijgestaan. Op
dit moment is de landsadvocaat verbonden aan het advocatenkantoor Pels Rijcken & Droogleever
Fortuijn. Het grootste deel van de zaken waarin de landsadvocaat wordt ingeschakeld,
betreft civiele procedures waarin vertegenwoordiging door een advocaat wettelijk verplicht
is. Naast deze civiele procedures, wordt de landsadvocaat soms ook ingeschakeld in
bestuursrechtelijke zaken. Bijvoorbeeld daar waar de bijzondere expertise van de landsadvocaat
gewenst is. In voorkomende gevallen wordt waar nodig gebruik gemaakt van andere advocatenkantoren.
Uit het schema bij het antwoord op vraag 2 volgt dat naast de kosten voor de inhuur
van de landsadvocaat ook bij elk ministerie overige kosten aan externe inhuur van
juridisch advies worden gemaakt. Onder deze post vallen voor de meeste departementen
onder andere de overige advocatenkosten, de inhuur van advisering bij de voorbereiding
van (specialistische) wet- en regelgeving en juridisch advies over bestaande regelgeving
en het inhuren van juridische capaciteit voor de reguliere processen waar extra personele
capaciteit op nodig is. Bijvoorbeeld om achterstanden bij bezwaar weg te werken of
tijdelijk een zieke werknemer te vervangen.

Vraag 5

Wat is de reden dat ministeries zelf steeds meer juristen en ook eigen advocaten in
dienst nemen?

Antwoord 5

Als uitgangspunt geldt dat de Staat en zijn bestuursorganen ervoor zorg dragen dat
voldoende juridische deskundigheid aanwezig is binnen de rijksoverheid, zodat gepaste
terughoudendheid kan worden betracht bij het inschakelen van de landsadvocaat en andere
externe juridische bijstandsverleners in zaken waarin bijstand niet in de wet is voorgeschreven.
Een aantal ministeries en uitvoeringsorganisaties heeft eigen advocaten in dienst,
zodat ook voor de verplichte procesvertegenwoordiging in veel voorkomende civiele
zaken niet langer in alle gevallen van externe juridische dienstverlening gebruik
gemaakt hoeft te worden. Ook wordt binnen de juridische functie van het Rijk samengewerkt
en over en weer een beroep op elkaar gedaan bij sommige gecompliceerde adviesvragen
om een onnodig beroep op de landsadvocaat te voorkomen.

Vraag 6

Hoe verhoudt deze trend zich tot de ambitie die u in uw brief van 12 juli 2019 hebt
uitgesproken, dat «het terugdringen van onnodige juridisering begint bij de overheid»?4

Antwoord 6

Bij het antwoord op vraag 4 heb ik reeds aangegeven dat de inhuur van de landsadvocaat
in het grootste deel van de zaken noodzakelijk is daar waar het civiele procedures
betreft, waarin vertegenwoordiging door een advocaat wettelijk verplicht is. Voor
het volledige beeld mag bovendien niet onvermeld blijven dat de Staat in het overgrote
deel van deze procedures als gedaagde optreedt. De kosten voor de inhuur van de landsadvocaat
staat gelet hierop niet haaks op wat ik in de contourennota rechtsbijstand heb aangegeven,
namelijk dat het terugdringen van onnodige juridisering begint bij de overheid die
zelf het goede voorbeeld moet geven. Daarbij is bovendien het bestuursrecht een belangrijke
inhoudelijke prioriteit. De overheid is wederpartij in circa 60 procent van de zaken
waarin gesubsidieerde rechtsbijstand wordt verleend. Deze 60 procent is als volgt
opgebouwd: 13 procent asiel- en vreemdelingenzaken, 29 procent strafrechtzaken, 7
procent BOPZ en 11 procent overig bestuursrecht. Het kabinet wil het aantal onnodige
procedures in het bestuursrecht, waaronder procedures waarin sprake is van rechtsbijstand,
terugdringen. Het aanpassen van procedeergedrag van de overheid en het voorkomen van
onnodig procederen vraagt om inzicht in de complexe dynamiek en samenhangende factoren
die kunnen aanzetten tot het procederen tegen overheidsbesluiten. Dit aanpakken vraagt
om een brede samenwerkingscoalitie en om het bundelen van denkkracht. Binnen de aanpak
is onder meer sprake van aandacht voor (Rijks)beleid en wet- en regelgeving enerzijds
en voor procedeergedrag van overheden anderzijds. Daarnaast is er aandacht voor betere
communicatie en passend contact. In mijn brief van 12 juli jl. heb ik dit toegelicht.

Vraag 7

Kunt u in het licht van die ambitie aangeven hoe u de externe inhuur van de landsadvocaat
en het daarmee gepaard gaande procedeergedrag bij de rijksoverheid gaat terugdringen?

Antwoord 7

Zie mijn antwoord op vragen 5 en 6.