Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Beckerman over geschonden mensenrechten in Groningen

Antwoord van Minister Wiebes (Economische Zaken en Klimaat), mede namens de Minister
van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (ontvangen 11 september 2019) Zie ook
Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2018–2019, nr. 3719

Vraag 1 en 2

Bent u op de hoogte van de zeer krachtige aanbevelingen van het Mensenrechtencomité
van de Verenigde Naties (VN)?1 Wat is hierop uw reactie?

Vindt u het niet gênant dat dit de tweede keer is dat de Nederlandse regering door
de VN op de vingers wordt getikt? Vindt u dat drie keer scheepsrecht is of zet u alles
op alles dat het bij de twee keer te laten?

Antwoord 1 en 2

Het comité waar u naar verwijst houdt toezicht op de naleving van het Internationaal
verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten (IVBPR). Het kabinet zal binnen
de gestelde reactietermijn reageren op de aanbevelingen van dit VN-comité. In deze
reactie zullen de getroffen maatregelen uiteen worden gezet.

Het klopt dat een ander VN-comité, namelijk het comité dat toezicht houdt op het Internationaal
Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten, eerder (6 juli 2017) ook
aanbevelingen heeft gedaan over de situatie in Groningen. Het kabinet heeft de tot
dan toe getroffen maatregelen, die de Kamer bekend zijn, aan het Comité toegelicht.
De VN heeft in haar reactie van 1 april 2019 laten weten dat er met betrekking tot
de situatie in Groningen voldoende voortgang is geboekt.

Vraag 3, 4 en 6

Wat is uw reactie op paragraaf 34, 35 en 63 van het rapport inzake Groningen?

Welke maatregelen gaat u nemen om de fysieke veiligheid en het geestelijk welzijn
van mensen in Groningen te verzekeren? Welke maatregelen gaat u nemen om de beveiliging
en veiligheid van hun huizen te garanderen? Wat vindt u ervan dat zelfs de VN geen
genoegen neemt met uw acties die hier betrekking op hebben?

Welke maatregelen gaat u treffen om toekomstige schades in relatie tot de gaswinning
te voorkomen?

Antwoord 3, 4 en 6

Zoals in antwoord op vraag 1 en 2 aangegeven heeft het VN-comité dat toezicht houdt
op het Internationaal Verdrag inzak economische, sociale en culturele rechten laten
weten dat er met betrekking tot de situatie in Groningen voldoende voortgang is geboekt.
Er zijn sinds 2017 verschillende maatregelen getroffen om de situatie in Groningen
te verbeteren, een aantal van deze maatregelen staat in de onderstaande tabel.

Het kabinet zet zich onverminderd in om de gaswinning uit het Groningenveld zo snel
als mogelijk naar nul te brengen, de schade te vergoeden en de huizen te versterken.
De afbouw van de gaswinning loopt voor op het schema dat destijds is voorzien en er
worden op dit moment aanvullende maatregelen onderzocht om de winning nog sneller
dan eerder geschetst af te bouwen. Hier wordt nader op ingegaan in het vaststellingsbesluit
2019/2020 dat ik deze week naar uw Kamer zal sturen. Door het wegnemen van de oorzaak
van het aardbevingsrisico kunnen de veiligheid en de veiligheidsbeleving in Groningen
structureel worden verbeterd. Naast het zo snel mogelijk afbouwen van de gaswinning,
is ook de afhandeling van de schade en het versterken van de gebouwen topprioriteit
van het kabinet. Daarnaast verwijs ik naar de beantwoording van de vragen van lid
Beckerman (SP) aan mij over de gezondheidssituatie van veel Groningers in het aardbevingsgebied.

Vraag 5

Welke maatregelen gaat u treffen om een correcte en passende schadevergoeding voor
gedupeerden te regelen?

Antwoord 5

De afhandeling van schade is door de overheid overgenomen van NAM en belegd bij de
onafhankelijke en deskundige Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen (TCMG).
De TCMG handelt aanvragen om vergoeding van schade af op grond van de regels die daarvoor
gelden in het civiele aansprakelijkheidsrecht. Tegen besluiten van de TCMG staat beroep
open bij de rechter. Op deze wijze wordt geborgd dat gedupeerden een correcte en passende
schadevergoeding ontvangen. De huidige maatregelen vormen tijdelijke oplossingen.
Voor het definitief op afstand plaatsen van NAM bij schadeafhandeling is een specifieke
wettelijke basis noodzakelijk. Het wetsvoorstel voor de Tijdelijke Wet Groningen dat
onlangs is ingediend bij uw Kamer voorziet in deze specifieke wettelijke basis voor
de publiekrechtelijke afhandeling van schade.

Vraag 7

Welke maatregelen gaat u treffen om betrokken Groningers zinvol mee te laten doen
bij het ontwerpen en uitvoeren van het afbouwplan?

Antwoord 7

Komend gasjaar wordt voor het eerst een besluit genomen over de gaswinning uit het
Groningenveld onder de nieuwe systematiek van de Gas- en Mijnbouwwet. Volgens deze
systematiek stel ik eerst een ontwerpbesluit op waarop iedereen een zienswijze kan
indienen.

Voor het gasjaar 2019–2020 heb ik het ontwerpbesluit in juni ter inzage gelegd. Iedereen
heeft gedurende zes weken zienswijzen kunnen indienen op het ontwerpbesluit. Deze
zienswijzen betrek ik bij het opstellen van het definitieve besluit. Daarnaast heb
ik verschillende informatieavonden gehouden in Groningen en Drenthe om bewoners te
informeren over het besluit en hen de mogelijkheid te bieden hun zienswijze kenbaar
te maken.

Dit jaar is voor het eerst de nieuwe wettelijke systematiek gevolgd. Ik zal het proces
evalueren en daarbij samen met de provincie Groningen en de gemeenten bekijken op
welke manieren ik de bewoners in Groningen nog beter kan betrekken bij de totstandkoming
van het vaststellingsbesluit.

Vraag 8

Kunt u de genoemde maatregelen in vraag 3 t/m 7 in een tijdschema zetten, zodat eindelijk
transparant en duidelijk wordt waar Groninger gedupeerden aan toe zijn?

Antwoord 8

Een groot aantal maatregelen zijn al genomen, waaronder het besluit om schade en versterking
naar het publiekrechtelijke domein te trekken en de gaswinning zo snel mogelijk volledig
te beëindigen. Gezien de omvang en de complexiteit van deze operatie kan er geen exact
tijdschema gegeven worden. Hieronder treft u enkele belangrijke momenten.

Datum

Maatregel

31 januari 2018

Overeenstemming over nieuw schadeprotocol

19 maart 2018

Opening loket Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen (TCMG)

29 maart 2018

Besluit gaswinning Groningenveld zo snel mogelijk volledig te beëindigen

29 juni 2018

Advies Mijnraad

5 oktober 2018

Startschot Nationaal Programma Groningen

13 november 2018

Nieuwe aanpak versterkingsoperatie

17 mei 2019

Publieke aansturing versterkingsoperatie

28 juni 2019

Aanbieding Tijdelijk Wet Groningen aan Tweede Kamer

13 juni 2019

Start van de stuwmeerregeling schade

Vraag 9

Zou u, naast het juridisch definiëren van de termen correct en passend, bereid zijn
– ook gezien de laatste aanbeveling van het Comité – om bewoners (c.q. vertegenwoordigers
van de bewoners in deze, de Groninger Bodem Beweging) mede de definities te laten
bepalen?

Antwoord 9

Betrokkenheid van de vertegenwoordigers is belangrijk. Deze vertegenwoordigen immers
organisaties die direct te maken hebben met de gevolgen van de aardbevingen. De regio,
de Minister van BZK en ik zijn in overleg met deze organisatie om te kijken welke
rol ze krijgen in de besluitvorming, waaronder het Bestuurlijk Overleg Groningen.
Ik verwacht in het najaar nadere afspraken te maken over de betrokkenheid van hen.

Vraag 10, 11 en 12

Gaat u het met het kabinet het oplossen van problemen met betrekking tot de gaswinning
in Groningen als topprioriteit benaderen, zoals de VN voorstelt? Zo nee, waarom niet?
Zo ja, hoe en binnen welke periode?

Doet u dit binnen twee jaar zoals het Comité u vraagt?

Welke aanbevelingen van 2017 van de VN heeft u wel opgevolgd? Welke niet? Kunt u uw
antwoord toelichten?

Vindt u ook dat mensenrechten als recht op leven, familieleven en (veilig en) adequaat
wonen worden geschonden in het gaswinningsgebied? Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe
verklaart u dan dat u keer op keer herhaalt dat u alle problemen oplost door de gaskraan
zo snel mogelijk dicht te draaien? Op welke manier draagt het dichtdraaien van de
kraan dan bij aan familieleven? Op welke wijze worden 10.000 mensen met gezondheidsproblemen
geholpen met het dichtdraaien van de kraan?

Antwoord 10, 11 en 12

Zoals in de antwoorden hierboven aangegeven worden de problemen met betrekking tot
de gaswinning in Groningen al als topprioriteit benaderd. Het kabinet heeft nooit
beweerd dat het dichtdraaien van de gaskraan nu alle problemen oplost. Wel is het
zo dat het dichtdraaien van de gaskraan, en daarmee het wegnemen van de oorzaak van
de bevingen, de enige manier is om de seismiciteit te verminderen waardoor de veiligheid
toeneemt. Versterking, schadeherstel en aandacht voor gezondheidsproblemen blijven
de aandacht van het kabinet houden.

In de afgelopen periode heb ik – samen met de betrokken regionale en maatschappelijke
partijen – en de Minister van BZK gewerkt aan het publiekrechtelijk verankeren van
zowel de schadeafhandeling als de versterkingsoperatie en het op afstand plaatsen
van NAM. De huidige maatregelen vormen tijdelijke oplossingen; voor het definitief
op afstand plaatsen van NAM bij schadeafhandeling en de uitvoering van de versterkingsoperatie
is een specifieke wettelijke basis noodzakelijk. Het wetsvoorstel Tijdelijke Wet Groningen
dat onlangs is ingediend bij uw Kamer geeft invulling aan het eerste deel van de wettelijke
regeling: de publiekrechtelijke afhandeling van schade. De wetgeving die nodig is
voor de publiekrechtelijke invulling van de versterkingsoperatie heb ik in voorbereiding
en bied ik zo spoedig mogelijk aan uw Kamer aan.

De aardbevingsgemeenten krijgen middelen om de komende twee jaar extra capaciteit
in te zetten voor de sociale en emotionele ondersteuning van inwoners. De kosten (5,4
miljoen euro voor een periode van twee jaar) worden 50/50 verdeeld tussen het Nationaal
Programma Groningen (NPG) en het Rijk. Bovendien verwijs ik naar de beantwoording
van de vragen van lid Beckerman (SP) over de gezondheidssituatie van veel Groningers
in het aardbevingsgebied.

Vraag 13

Bent u het eens met de heer Van de Vernis uit het artikel van de Groninger Bodem Beweging,
dat u onvoldoende doet om de rechten van Groningers te respecteren, beschermen en
verwezenlijken?2 Zo nee, waar blijkt dan uit dat u die rechten wel respecteert, beschermt en verwezenlijkt?

Antwoord 13

Zoals ik in antwoord op vragen 1, 2, 3, 4 en 5 heb aangegeven geef ik de allerhoogste
prioriteit aan het oplossen van de problemen met betrekking tot de gaswinning in Groningen.

Vraag 14 en 15

Hoe beschermt u de rechten van Groningers, maar ook van alle andere Nederlanders,
wanneer het gaat om milieuzaken waarbij bedrijven de rechten aantasten? Welke proactieve
en preventieve maatregelen past u precies toe en heeft u daarmee uw totaal aantal
maatregelen uitputtend benut?

Kunt u aangeven wanneer de laatste twee jaar er mensenrechten op het spel hebben gestaan
doordat bedrijven zich onvoldoende aan de regels hielden? Kunt u daarbij aangeven
hoe de overheid hiertegen is opgetreden? Was dit in uw ogen adequaat optreden? Zo
nee, hoe zou het anders moeten?

Antwoord 14 en 15

Voor de uitzonderlijke situatie van Groningen heb ik, zoals eerder in deze vragen
aangegeven, enkele uitzonderlijke stappen gezet. Ik kan alleen in algemene zin ingaan
op de vragen omtrent andere milieuzaken waarbij mensenrechten op het spel zouden staan.
De rechtstaat in Nederland borgt de bescherming van mensenrechten. Via het stelsel
van inspecties en toezichthouders wordt bescherming van de mensenrechten gehandhaafd.

Daarnaast verwacht het kabinet van de Nederlandse bedrijven dat zij de OESO richtlijnen
en de UNGPs onderschrijven, zoals ook in de verschillende Maatschappelijk Verantwoord
Ondernemen (MVO) brieven van de Minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking
en Staatssecretaris van EZK te lezen is. MVO houdt in dat bedrijven rekening houden
met de effecten van hun bedrijfsvoering op mens, milieu en maatschappij in aanvulling
op waartoe zij wettelijk verplicht zijn. Het kabinet stimuleert bedrijven met MVO
aan de slag te gaan met beleid dat stuurt op goede besluitvorming bij bedrijven; welk
issue een bedrijf aanpakt en met welke maatregelen is uiteindelijk een keuze van het
bedrijf zelf.

Vraag 16

Hoe vindt u dat u om zou moeten gaan met de aanbevelingen van het Mensenrechtencomité
van de VN? Gaat u dat ook zo doen?

Antwoord 16

Zoals aangegeven kom ik voor een belangrijk deel tegemoet aan de aanbevelingen van
de VN. Samen met de Minister van BZK zet ik mij in voor de situatie in Groningen.
We blijven daarbij zoeken naar mogelijkheden om de gaswinning uit het Groningenveld
nog sneller volledig te beëindigen. Daarnaast gaan we door met het op afstand plaatsen
van de NAM bij schade en versterkingen. In het meest recente vaststellingsbesluit
heb ik aangegeven dat gaswinning tot maatschappelijke ontwrichting leidt. Mede daarom
moet de gaswinning zo snel mogelijk stoppen. Daarnaast zetten we alles op alles om
schadeafhandeling en versterkingsoperatie te versnellen.