Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Verhoeven en Sjoerdsma over het bericht ‘Nederlander in buitenland moet op pad voor extra check DigiD’

Antwoord van Staatssecretaris Knops (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties), mede
namens de Minister van Buitenlandse Zaken (ontvangen 11 september 2019) Zie ook Aanhangsel
Handelingen, vergaderjaar 2018–2019, nr. 3306.

Vraag 1

Kent u het bericht «Nederlander in buitenland moet op pad voor extra check DigiD»?1

Antwoord 1

Ja

Vraag 2

Bent u het ermee eens dat tweestapsverificatie een goede stap vooruit is naar veiliger
inloggen bij DigiD?

Antwoord 2

Ja, inloggen met tweestapsverificatie zorgt ervoor dat gegevens van de burgers beter
zijn beschermd. Internetcriminelen kunnen minder makkelijk bij de gegevens, omdat
ze niet in het bezit zijn van de telefoon die vereist is bij het inloggen, ook al
hebben ze het wachtwoord van iemand wel kunnen bemachtigen.

Het inloggen met gebruikersnaam en wachtwoord bij DigiD is niet toereikend voor diensten
met betekenisvolle rechtsgevolgen of waarbij uiterst vertrouwelijke informatie (zoals
medische gegevens) wordt uitgewisseld. Dienstverleners moeten om bepaalde diensten
digitaal te kunnen aanbieden met meer zekerheid kunnen vaststellen of zij met de juiste
(natuurlijke- of rechts-)persoon te maken hebben.

Vraag 3

Kunt u uitgebreid toelichten op welke wijze inloggen met DigiD via «tweestapsverificatie»
mogelijk is vanuit het buitenland?

Antwoord 3

Inloggen via tweestapsverificatie met DigiD werkt in binnen- en buitenland op dezelfde
manier, namelijk met een sms-controle of de DigiD-app.

Er zijn voor Nederlanders in het buitenland meerdere scenario’s mogelijk:

1. iemand heeft nog geen DigiD-account;

2. iemand heeft wel een DigiD-account.

Iemand heeft nog geen DigiD-account

Iemand die nog geen DigiD-account heeft, moet bij één van de balies in het buitenland,
op Schiphol of bij een grensgemeente een activeringscode ophalen om zijn DigiD te
kunnen activeren. Het is van belang dat diegene ook gelijk zijn telefoonnummer toevoegt
aan zijn DigiD-account. Dat account is dan gelijk geschikt om in te loggen met de
DigiD-app of sms-controle.

Wie hoeft niet naar een balie bij het aanvragen van een DigiD?

Voor Nederlanders in het buitenland die AOW ontvangen, geldt voor het aanvragen van
een DigiD een aparte regeling. Zij kunnen via de SVB online een DigiD aanvragen en
krijgen de activeringscode dan toegestuurd naar hun adres in het buitenland. Dit betreft
een door de SVB gecontroleerd adres.

Iemand heeft al een DigiD-account

Iemand die al een DigiD-account heeft, maar op een later moment inloggen met sms-controle
wil activeren of de DigiD-app wil downloaden en activeren, kan deze manieren van inloggen
op dit moment alleen toevoegen aan zijn of haar account door nogmaals langs een DigiD-balie
te gaan om een activeringscode op te halen.

Wie hoeft niet naar een balie voor tweestapsverificatie?

Iemand die zijn identiteitsdocument in Nederland heeft aangevraagd en in het bezit
is van een Android telefoon met NFC-lezer kan de DigiD-app ook activeren door zijn
identiteitsdocument te scannen met de mobiele telefoon waarop de DigiD-app staat en
hoeft dan niet langs een balie.
DigiD controleert tijdens het scannen van het identiteitsdocument of dit is geregistreerd
in de BRP of het rijbewijsregister. Documenten die niet in een van beide registers
zijn geregistreerd, zijn niet geschikt om de DigiD-app te activeren op boven beschreven
wijze. Nederlandse paspoorten uitgegeven via een ambassade staan bijvoorbeeld niet
in deze registers en kunnen daarom nu niet gebruikt worden om de app te activeren.
De ontwikkeling naar een centraal basisregister reisdocumenten, zoals geschetst in
mijn brief van 26 juni jl. over vernieuwing van het reisdocumentenstelsel (programma
VRS), zal in 2022 aan deze situatie een einde maken.

Waarom via een balie?

Het uitgifteproces van DigiD is aan voorwaarden gebonden om de betrouwbaarheid van
DigiD op het gewenste niveau te houden. In Nederland kan voor een basis-account voldoende
betrouwbaarheid bij uitgifte worden verkregen door de brief met activeringscode naar
het adres te sturen waarmee een burger in de basisregistratie personen (BRP) geregistreerd
is. Hiermee wordt de identiteit van de aanvrager op afstand gecontroleerd. De adressen
van Nederlanders in het buitenland zijn opgenomen in het niet-ingezetenendeel van
de BRP, de Registratie niet-ingezetenen (RNI). Hoewel er veel aan wordt gedaan de
adressen in deze registratie actueel en betrouwbaar te houden, is dat bij adressen
in het buitenland niet goed mogelijk.
In die situaties wordt een face-to-face controle vooralsnog als enige mogelijkheid
gezien om ervoor te zorgen dat een DigiD in de juiste handen komt. Aan de balie wordt
de activeringscode meegegeven, na controle van de aanvraag en de identiteit van de
aanvrager.

Vraag 4

Hoe beoordeelt u het functioneren van het tweestapsverificatie-systeem in het algemeen
voor Nederlanders in het buitenland? Komen sms-berichten altijd aan en werkt de DigiD-app
goed in het buitenland?

Antwoord 4

De sms-berichten worden in de meeste landen in de wereld goed en snel afgeleverd,
maar in enkele landen en door enkele providers worden deze berichten soms later of
niet bezorgd. Dit is helaas een situatie waarop de Nederlandse overheid in de betreffende
landen geen invloed heeft. Burgers in deze landen kunnen het beste de DigiD-app gebruiken,
omdat hiervoor een reguliere internetverbinding volstaat. Een alternatief is het gebruik
van een gesproken sms-bericht, dat komt vaker aan. In Mijn DigiD kan deze functie
worden ingesteld. Bij het aanvragen van de controle via SMS kan de optie «ik wil gesproken
sms-berichten ontvangen» worden gekozen.

Vraag 5

Is het waar dat Nederlanders in het buitenland, die voor het eerst tweestapsverificatie
moeten gebruiken, een code moeten ophalen bij een balie die slechts op veertien plaatsen
buiten het Koninkrijk te vinden is? Kunnen deze Nederlanders nog inloggen bij het
UWV en de Belastingdienst zonder deze code?

Antwoord 5

Zie het antwoord op vraag 3 voor het aanvragen en uitgeven van de activatiecode op
dit moment.

De activatiecode kan op dit moment bij veertien balies in het buitenland worden opgehaald
en bij elf grensgemeenten in Nederland, waaronder Haarlemmermeer/Schiphol. Nederlanders
die in het buitenland wonen hebben daarmee ook de mogelijkheid om de activatiecode
op te halen wanneer zij een bezoek brengen aan Nederland.

Een organisatie bepaalt zelf het betrouwbaarheidsniveau dat is vereist voor de digitale
dienstverlening die wordt afgenomen. Steeds meer organisaties gaan over tot het vereisen
van een hoger betrouwbaarheidsniveau. Zo vereist het UWV sinds 15 mei 2019 ten minste
tweestapsverificatie. Dat betekent dat iemand alleen kan inloggen met de DigiD-app
of een sms-controle.

Nederlanders in het buitenland die voor het eerst tweestapsverificatie willen gebruiken
dienen bij een balie een activeringscode op te halen alvorens weer in te kunnen loggen
bij het UWV, tenzij zij, zoals aangegeven bij het antwoord op vraag 3, de mogelijkheid
hebben om de DigiD-app te installeren met behulp van een Android smartphone met NFC-lezer
en een geldig identiteitsdocument. Bij de Belastingdienst kan vooralsnog worden ingelogd
met een DigiD-gebruikersnaam en -wachtwoord.

Vraag 6

Wat is uw reactie op geluiden van Nederlanders in het buitenland (zie bijvoorbeeld
de website van Stichting Nederlanders Buiten Nederland of de resultaten van de enquête
van Stichting Goed over het gebruik van DigiD onder Nederlanders in het buitenland),
waaruit blijkt dat vele Nederlanders in het buitenland problemen ervaren met het aanvraagproces
van de DigiD-code, die ook nodig is voor tweestapsverificatie?2

Antwoord 6

Ik realiseer mij en betreur dat dit voor een deel van de Nederlanders die in het buitenland
wonen en een DigiD willen of moeten hebben tot ongemak leidt en dat zij dit als een
probleem ervaren. De gewenste betrouwbaarheid van DigiD en de eisen die deze stelt
aan het uitgifteproces laten mij vooralsnog geen andere keuze. Wel bekijkt mijn ministerie
samen met het ministerie van Buitenlandse Zaken (BZ), mede in het kader van het project
«Loket Buitenland», naar mogelijkheden om de dienstverlening aan Nederlanders in het
buitenland op dit punt te verbeteren. Zie ook het antwoord op de vragen 7 en 8 hieronder.

Vraag 7 en 8

Wat is uw reactie op het feit dat vele Nederlanders niet in een land wonen waar zo’n
«DigiD-balie» is en hiervoor dus lange reizen en kosten moeten maken, zoals bijvoorbeeld
mensen die in China of Japan wonen die hiervoor moeten afreizen naar Bangkok of Sydney?

Bent u het eens dat dit geen acceptabele situatie is voor Nederlanders in het buitenland?
Zo ja, wat bent u van plan hier aan te doen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 7 en 8

In mijn antwoord op vraag 3 heb ik aangegeven dat het uitgifteproces van DigiD aan
voorwaarden is gebonden om de betrouwbaarheid van het systeem hoog te houden. Dit
betekent vooralsnog dat een face-to-face controle voor Nederlanders in het buitenland
noodzakelijk blijft. Nieuwe technieken die identificatie op afstand mogelijk maken,
zijn op dit moment nog onvoldoende bruikbaar.

Dat neemt niet weg dat ik samen met mijn collega van Buitenlandse Zaken mogelijkheden
ontwikkel om Nederlanders in het buitenland beter te bedienen.

Hierboven noemde ik al de ontwikkeling naar een centraal basisregister reisdocumenten,
waar ook reisdocumenten uitgegeven in het buitenland een plek in krijgen. Hiermee
kan op termijn ook met deze documenten – mits iemand beschikt over een DigiD-account
en een geschikt apparaat – de DigiD-app worden geactiveerd. In de tussentijd werken
het ministerie van Buitenlandse Zaken en Logius samen aan het verbeteren en stroomlijnen
van de informatie en communicatie over DigiD in het buitenland. Met RvIG wordt daarnaast
gewerkt aan verbetering van de Registratie Niet-Ingezetenen. Ook wordt bekeken of
het aantal DigiD-balies in het buitenland kan worden uitgebreid, vooral door inzet
van een externe dienstverlener (EDV) zoals nu reeds het geval is voor visa en op een
aantal plekken ook voor paspoorten.

Tot slot laat ik voor mensen die al een DigiD-account hebben en naar tweestapsverificatie
moeten of willen overgaan de mogelijkheid onderzoeken om de DigiD-app en sms-controle
te activeren zonder dat de brief met activeringscode aan een balie moet worden afgehaald,
door aanvullend gebruik te maken van de NFC-technologie. Bij een positieve uitkomst
zal het vanaf de tweede helft van 2020 mogelijk zijn de DigiD-app of sms-controle
te activeren zonder baliebezoek.

Hoewel duidelijk is dat dit allemaal niet op korte termijn is gerealiseerd, heb ik
u hiermee wel een beeld willen schetsen van de stappen die worden gezet om het verkrijgen
van en werkend houden van DigiD voor Nederlanders in het buitenland, met voldoende
waarborgen, te vergemakkelijken.

Vraag 9

Bent u bereid voor Nederlanders in het buitenland een andere oplossing te zoeken zodat
zij veilig via tweestapsverificatie kunnen inloggen bij DigiD zonder dat zij daarvoor
duizenden kilometers hoeven te reizen?

Antwoord 9

Zie het antwoord op de vragen 7 en 8.