Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Moorlag en Van den Hul over problemen door het krimpend frequentiespectrum

Antwoord van Staatssecretaris Keijzer (Economische Zaken en Klimaat), mede namens
de Minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media (ontvangen 4 juli 2019).

Vraag 1, 2

Bent u bekend met de problemen waarmee de audiovisuele branche al jaren kampt door
de afname van de beschikbare frequentieruimte door de uitbreiding van 4G- en de komst
van 5G-netwerken?1

Bent u ermee bekend dat deze problemen zullen toenemen wanneer vanaf 2020 het gebruik
van de band van 700 megahertz door de sector Programme Making & Special Events (PMSE)
niet meer is toegestaan?

Antwoord 1, 2

Ja, ik ben bekend met de problematiek en het door de leden aangehaalde artikel laat
goed zien hoe we samen met de sector zoeken naar goed werkbare oplossingen. Op het
Media Park, maar ook op andere locaties in Nederland, zoals rond de Johan Cruijff
Arena, wordt door verschillende partijen intensief gebruik gemaakt van draadloze audio-
en videoverbindingen. De samenwerking zoals vormgegeven op het Media Park is dus een
goed voorbeeld voor andere «frequentiedrukke» locaties.

Vraag 3, 4, 5

Wat zijn de gevolgen van een krimpend frequentiespectrum voor de productie van mediacontent,
grote evenementen, festivals en theaterproducties? Kunt u een toelichting geven van
zowel de economische als maatschappelijke consequenties?

Zijn er gevolgen voor de publieke omroep? Kunt u een toelichting geven?

In hoeverre is opvolging gegeven aan de toezegging toenmalige Minister van Economische
Zaken2 om de PMSE-sector te faciliteren en ondersteunen in het zoeken naar een alternatief
voor het wegvallen van de frequenties alvorens de veiling te starten? Zo ja, welke
maatregelen die zijn genomen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 3, 4, 5

Frequenties worden steeds intensiever gebruikt. Het gevolg hiervan voor de productie
van media, voor omroepen, voor organisatoren van evenementen, e.d. is dat er beter
dan voorheen efficiënter en gecoördineerd gebruik moet worden gemaakt van de beschikbare
frequentieruimte. Het kan ook betekenen dat er met de planning van producties en evenementen
in de tijd gezien en voor wat betreft de locatie, vooraf bezien moet worden wat de
mogelijkheden zijn. Het kan bijvoorbeeld nodig zijn dat (onderling) nadere afspraken
gemaakt worden, of dat bezien moet worden of alles wat draadloos kan, ook daadwerkelijk
draadloos moet. Over mogelijke gevolgen en oplossingen zijn mijn ministerie en Agentschap
Telecom in voortdurend overleg met de sector. Ook de publieke omroep is daarbij betrokken.

Recent is uw Kamer de Nota Mobiele Communicatie aangeboden. In deze nota wordt ook
ingegaan op de positie van de PMSE-sector. Samen met de Vereniging PMSE en met bedrijven
uit de sector is gezocht naar oplossingen voor de schaarste. Een aantal daarvan is
gerealiseerd, zoals het vrijhouden van frequenties in de band voor digitale radio
(specifiek: «laag 5») voor reportageverbindingen. Ook zijn de kanalen in de reeks
39, 40 en 41 in de UHF-band (de belangrijkste band voor draadloze microfoons) zoveel
mogelijk beschermd voor PMSE gebruik. Met de sector is daarnaast een plan van aanpak
opgesteld, dat wordt bijgehouden en regelmatig wordt aangevuld. Dit plan bestaat uit
verschillende elementen. Een (klein) deel van de 700 MHz wordt vrijgehouden voor PMSE-gebruik.
Er wordt door de sector een evenementenkalender opgesteld en bijgehouden, zodat duidelijk
wordt wat de daadwerkelijke frequentiebehoefte is en hoe daarin kan worden voorzien
en er is samen met de sector een communicatieplan opgesteld en in uitvoering, zodat
PMSE-gebruikers tijdig en goed kunnen inspelen op de veranderingen per 2020. Tenslotte
is er – in Europees verband – gezocht naar alternatieve frequentiebanden buiten de
UHF-band, die geschikt zijn voor PMSE-gebruik. Dit is – onder voorwaarden en met vergunning
– mogelijk in onder meer band 1350–1400 MHz en in band 1518–1525 MHz. Inmiddels is
het Nationaal Frequentieplan hierop aanpast. Onderzoek loopt nog naar toekomstige
voor de PMSE-sector bruikbare alternatieve banden.

Een belangrijk deel van de oplossing zit ook in goede coördinatie van het frequentiegebruik,
zowel onderling als met andere gebruikers, zodat de beschikbare schaarse frequentieruimte
efficiënter wordt benut. Het door de leden aangehaalde artikel vormt een goed voorbeeld
van onderlinge coördinatie. Daarnaast wordt verder verkend in hoeverre het concept
van «licensed shared access» (LSA) ook voor audio PMSE bruikbaar is. In 2017 heeft
het Agentschap Telecom een proef gedaan met gecoördineerd gedeeld spectrum gebruik
ten behoeve van draadloos videogebruik, de LSA-pilot. Het betreft een online boekingssysteem
voor vergunninghouders van ongecoördineerde frequenties in de band 2,3–2,4 GHz. Na
afloop van de pilot is LSA opgenomen in het reguliere proces van vergunningverlening
en verplicht gesteld voor PMSE-videogebruikers in deze band. De intentie is om het
systeem uit te breiden met andere gebruikers in de 2,3–2,4 GHz band zoals met name
Defensie en Justitie & Veiligheid. Vervolgens zal worden bezien of dit concept in
andere banden en met andere gebruikers en toepassingen, waar onder audio, technisch
mogelijk is. Daar waar mogelijk en nodig kan onderzoek naar spectrumefficiëntere technieken,
zoals de mogelijkheden van 5G ten behoeve van PMSE-gebruik, worden bevorderd.

Met de verdere uitwerking en uitvoering van bovengenoemde maatregelen is en wordt
opvolging gegeven aan de toezegging van de toenmalige Minister van Economische Zaken
om de PMSE-sector te faciliteren en te ondersteunen in het zoeken naar alternatieven
voor het wegvallen van frequenties in de UHF-band.3 Het gebruik van deze frequenties is overwegend vergunningvrij, hetgeen betekent dat
er geen kosten zijn verbonden aan het gebruik. Door de geschetste ontwikkelingen wordt
de voor PMSE-gebruik beschikbare frequentieruimte kleiner, maar daarvoor zijn alternatieven
gevonden. Dit kan betekenen dat – naast coördinatie – bestaande apparatuur omgeschakeld
moet worden of dat nieuwe apparatuur aangeschaft moet worden en dat de sector meer
dan voorheen inspanningen moet doen om bij grote evenementen de registratie en overdracht
van beeld en geluid goed te laten functioneren.