Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid De Groot over het debat inzake het rapport van de commissie-Sorgdrager over de fipronilcrisis

Antwoord van Minister Bruins (Medische Zorg) (ontvangen 11 juni 2019).

Vraag 1

Herinnert u zich uw volgende uitspraak gedaan tijdens het debat over het rapport van
de commissie-Sorgdrager over de fipronilcrisis naar aanleiding van de motie-De Groot
over het wegmengen van vervuiling niet langer toe te staan in levensmiddelen, ook
niet in grondstoffen of halfproducten: «Het was niet toegestaan, het is niet toegestaan
en het zal niet worden toegestaan»?1

Antwoord 1

Ja, deze uitspraak heb ik gedaan tijdens het debat over het fipronilincident op 7 maart
2019 en heb deze herhaald in het Algemeen Overleg NVWA op 23 april jongstleden. Deze
uitspraak heb ik gebaseerd op de geldende wetgeving. In verordening (EG) Nr. 396/2005
tot vaststelling van maximumgehalten aan bestrijdingsmiddelenresiduen in of op levensmiddelen
en diervoeders van plantaardige en dierlijke oorsprong staat namelijk in artikel 19
expliciet aangegeven dat opmengen/verdunnen van verontreinigde grondstoffen, halfproducten
of levensmiddelen niet is toegestaan.

Vraag 2

Herinnert u zich de uitspraak gedaan tijdens het debat over het rapport van de commissie-Sorgdrager
over de fipronilcrisis waarin u stelt dat zodra in partijen fipronil boven de maximale
residulimiet (MRL) wordt aangetroffen de ondernemer de betreffende partij uit de handel
moet nemen en het wegmengen niet wordt toegestaan door de Nederlandse Voedsel- en
Watenautoriteit (NVWA)?

Antwoord 2

Ja, ik herinner mij deze uitspraak. Deze uitspraak heb ik gedaan op basis van artikel
19 van de Algemene Levensmiddelenwetgeving (EG) Nr. 178/2002. Een exploitant van een
levensmiddelenbedrijf moet namelijk, indien hij redenen heeft om aan te nemen dat
een levensmiddel dat hij ingevoerd, geproduceerd, verwerkt, vervaardigd of gedistribueerd
heeft niet aan de voedselveiligheids- voorschriften voldoet, onmiddellijk procedures
inleiden om het betrokken levensmiddel uit de handel te nemen en de bevoegde autoriteit
(= NVWA) daarvan in kennis te stellen. Zodra het product de consument bereikt kan
hebben, stelt de exploitant de consumenten op doeltreffende en nauwkeurige wijze in
kennis van de redenen voor het uit de handel nemen en roept zo nodig, wanneer andere
maatregelen niet volstaan om een hoog niveau van gezondheidsbescherming te verwezenlijken,
de reeds aan de consument geleverde producten terug.

Zie het antwoord op vraag 1 over het niet toestaan van het wegmengen van verontreinigde
grondstoffen.

Vraag 3

Herinnert u zich de volgende uitspraak gedaan tijdens het debat over het rapport van
de commissie-Sorgdrager over de fipronilcrisis: «Als een bedrijf van de verwerkende
industrie wordt geconfronteerd met een verontreinigde grondstof moet het bedrijf een
risicoanalyse uitvoeren om te bepalen of de reeds geproduceerde ei-producten onder
de MRL zijn. Indien onder de MRL, dan hoeven de producten niet van de markt gehaald
te worden. Indien boven de MRL zijn, dan terughalen uit de markt. Op het moment dat
het verwerkende bedrijf weet heeft van een verontreiniging, moet het bedrijf daarop
de ingangscontrole uitbreiden en verontreinigde grondstoffen uit het productieproces
halen»?

Antwoord 3

Een exploitant van een levensmiddelenbedrijf moet te allen tijde ervoor zorgen dat
de veiligheid van haar producten geborgd is. Zodra een bedrijf weet dat er sprake
is of kan zijn van een verontreiniging in grondstoffen, dan zal het betreffende bedrijf
maatregelen moeten nemen om te borgen dat de verontreinigde grondstoffen niet in de
levensmiddelen worden verwerkt. Dit kan onder andere door de ingangscontrole uit te
breiden, na te gaan of er risico’s zijn opgetreden en de verontreinigde grondstoffen
uit het productieproces te halen.

Ten tijde van het fipronilincident heeft de eiverwerkende industrie, toen bekend werd
dat fipronil aanwezig was in de grondstoffen, risicobeoordelingen uitgevoerd. Er moest
voor de geproduceerde levensmiddelen, waarin in de voorafgaande periode met fipronil
verontreinigde eieren waren verwerkt, worden nagegaan of hier sprake was van een risico.
Hiervoor werd gebruikgemaakt van informatie over de gehalten fipronil in de eieren
van de toeleveranciers en de receptuur van het levensmiddel of door analytisch onderzoek.
Zodra uit de berekeningen of uit het onderzoek bleek dat het geproduceerde levensmiddel
een fipronilgehalte bevatte boven de maximale residulimiet (MRL van 0,005 mg/kg),
dienden de betreffende partijen levensmiddelen geproduceerd vanaf 1 januari 2017 met
terugwerkende kracht uit de handel te worden genomen.

Vraag 4

Erkent u dat indien verontreinigde grondstoffen worden gebruikt boven de MRL, deze
kunnen worden verdund indien het eind- of tussenproduct niet uitsluitend deze grondstoffen
bevat?

Antwoord 4

In Verordening (EG) 852/2004 artikel 4 lid 2 bijlage 2 en Verordening (EG) 853/2004
artikel 3 lid 1 bijlage 3 voor erkende bedrijven is vastgelegd dat een exploitant
van een levensmiddelenbedrijf geen grondstoffen of ingrediënten mag verwerken die
zodanig verontreinigd zijn met parasieten, pathogene micro-organismen of toxische,
in ontbinding verkerende of vreemde substanties dat zij, na het normale sorteer- en/of
voorbereidings- of verwerkingsproces dat door de exploitant van het levensmiddelenbedrijf
hygiënisch wordt toegepast, nog steeds ongeschikt zouden zijn voor menselijke consumptie.

Deze wetgeving maakt duidelijk dat het niet is toegestaan om een partij grondstoffen
verder te verwerken zodra een verontreiniging boven de maximale residulimiet (MRL)
wordt aangetroffen in de betreffende partij. In dat geval moet de ondernemer de partij
en de levensmiddelen waarin de betreffende partij als grondstof is verwerkt uit de
handel halen.

Vraag 5

Herinnert u zich dat in punten 329 en 330 van het rapport Sorgdrager staat vermeld
dat «de naleving van de wettelijke voorschriften inzake de voedselveiligheid niet
goed was» en dat de «achtergrond van deze tekortkoming was gelegen in de misvatting
bij de eiverwerkende bedrijven onder de Big-8 dat melding niet noodzakelijk was wanneer
het (te hoge) percentage in het tussenproduct toch zou verdwijnen bij verdunning»?
Welke bedrijven behoren tot de Big8?

Antwoord 5

De Commissie Sorgdrager heeft inderdaad geconstateerd dat er bij de eiverwerkende
bedrijven een misvatting bestond over hun verplichting om aan de NVWA de gehalten
fipronil boven de MRL in tussenproducten die toch zou verdwijnen bij verdunning, te
melden. Een vertegenwoordiger van betreffende bedrijven geeft daarbij aan dat in de
afhandeling van het fipronilincident voorrang is gegeven aan het informeren van klanten
en consumenten boven het doen van meldingen aan de NVWA, maar geeft aan dat achteraf
gezien de prioriteiten anders gesteld hadden moeten worden.

Ik kan u niet de namen van de Big8 geven, hierbij ben ik gebonden aan gebonden aan
privacywetgeving.

Vraag 6

Hoe verklaart u dat er sinds augustus 2017 geen GFL-meldingen werden gedaan door de
eiverwerkende industrie van overschrijdingen van de MRL voor fipronil, terwijl uit
de monsternames in de retail tot en met december 2017 forse overschrijdingen bleken?

Antwoord 6

Sinds de eerste berichten eind juli 2017 over fipronil in eieren zijn door de bedrijven
grondstoffen gecontroleerd. Zodra in partijen levensmiddelen fipronil boven de MRL
werd aangetroffen, mochten die partijen niet verder verwerkt worden.

Het blokkeren van grondstoffen en uitvoeren van extra controles door de

eiverwerkende industrie is in de crisis regelmatig gebeurd op basis van de uitslagen
van testen die de producenten lieten uitvoeren. De NVWA geeft aan dat er sinds augustus
2017 wel GFL-meldingen zijn gedaan voor aanwezigheid van fipronil in eieren en in
daarvan afgeleide producten (bijvoorbeeld vloeibaar ei, vloeibaar eigeel, eidooiers,
eipoeder, gekookte en gepelde eieren). Deze meldingen werden echter niet altijd tijdig
of volledig gedaan.

De overschrijdingen die de NVWA constateerde zijn de resultaten van analyses op verse
tafeleieren. Deze analyses zijn steekproefsgewijs uitgevoerd. Dat in het najaar toch
nog altijd fipronil werd aangetroffen is niet wenselijk maar gezien de hardnekkigheid
van fipronil en het feit dat niet ieder ei wordt onderzocht, niet te voorkomen. Fipronil
bleek lang in de stallen te blijven zitten.

Vraag 7

Op welke wijze heeft de NVWA vastgesteld dat de eiverwerkende industrie ingangscontroles
uitvoerde?

Antwoord 7

De NVWA en de NCAE hebben ten tijde van het fipronilincident het toezicht in de eiverwerkende
industrie (pakstations en eiverwerkende bedrijven) aanzienlijk geïntensiveerd. Hierbij
werd nagegaan of bedrijven bij de ingangscontroles ook op fipronil controleerden en
of bij het aantreffen van te hoge gehaltes van fipronil de juiste maatregelen werden
getroffen. Dit heeft eind augustus/begin september 2017 geleid tot maatregelen, omdat
de betreffende bedrijven de voedselveiligheidsvoorschriften niet goed naleefden. De
bedrijven meldden niet, te laat of onvolledig zodra er sprake was van overschrijdingen
van de MRL.

Door de NVWA is handhavend opgetreden door het opleggen van een last onder dwangsom,
het opmaken van schriftelijke waarschuwingen en/of een rapport van bevindingen. Tevens
werden betreffende bedrijven gesommeerd om alsnog passende maatregelen te nemen. In
totaal heeft de NVWA zes waarschuwingen uitgedeeld, zestien rapporten van bevindingen
opgelegd en driemaal een last onder dwangsom opgelegd.

Vraag 8

Zijn hierbij overschrijdingen van de MRL voor fipronil vastgesteld door de NVWA dan
wel zijn uit de ingangscontroles van de eiverwerkende bedrijven overschrijdingen van
de MRL voor fipronil vastgesteld in de grondstof? Zo ja, heeft dit geleid tot het
maatregelen van NVWA en/of bedrijven om deze grondstoffen te weren uit het productieproces?
Zo nee, bent u het eens met de constatering dat het wel heel vreemd zou zijn dat in
de supermarkten een op de vijf tot een op de zeven eieren een overschrijding van de
MRL van fipronil liet zien en de verwerkende industrie alleen met schone eieren werkte,
wetende dat de pakstations onvoldoende ingangscontroles uitvoerden?

Antwoord 8

De NVWA heeft tijdens de inspecties en audits bij de eiverwerkende industrie vastgesteld
of bedrijven de grondstoffen onderzochten op aanwezigheid van fipronil. Bij constatering
van overschrijdingen van de vastgestelde MRL voor fipronil zijn door de diverse bedrijven
verschillende maatregelen genomen. Zo werden de partijen grondstoffen geblokkeerd
en afgevoerd naar Rendac, zijn afnemers geïnformeerd zodra zij verontreinigde producten
hadden ontvangen, is de NVWA geïnformeerd over de verontreinigde partijen en werden
de afgezette producten teruggetraceerd. Er werden aanvullende risicobeoordelingen
gedaan om na te gaan of in het eindproduct de MRL was overschreden en de producten
uit de handel genomen dienden te worden. Ook werden grondstoffen met gehalten fipronil
boven de MRL niet langer geaccepteerd van toeleveranciers.

Zie verder het antwoord in vraag 7 over de maatregelen die de NVWA heeft genomen zodra
bedrijven de voedselveiligheidsvoorschriften onvoldoende naleefden.

Vraag 9

Gelet op de overschrijdingen van de MRL van eieren in supermarkten en gelet op de
constateringen van het rapport Sorgdrager, bent u het dan eens met de stelling dat
de eiverwerkende industrie op grote schaal met fipronil vervuilde eieren heeft verwerkt
van september 2017 tot december 2017?

Antwoord 9

Ik ben het niet met u eens dat de eiverwerkende industrie op grote schaal met fipronil
verontreinigde eieren heeft verwerkt. Op basis van monitoringsresultaten in de supermarkten
(overschrijding van de MRL van consumptie-eieren en eiproducten) kan niet worden geconcludeerd
dat de eiverwerkende industrie geen passende maatregelen heeft genomen om grondstoffen
boven de MRL te weren uit het productieproces. De eiverwerkende industrie heeft, evenals
de supermarkten, partijen grondstoffen met gehalten aan fipronil boven de MRL niet
afgenomen van de leveranciers danwel geretourneerd naar de producent of vernietigd.

De monitoringsresultaten door de NVWA van de producten in de supermarkten van eieren
en producten waarin eieren verwerkt zijn lieten zien dat in het najaar in een aantal
monsters nog gehalten fipronil aanwezig waren maar wel progressief afnam.

Vraag 10

Indien u vraag negen min of meer positief beantwoordt, bent u het dan ook met eens
met de stelling dat de NVWA dus niet altijd maatregelen neemt, zoals u in de boven
geciteerde brief schrijft, sterker nog, dat de NVWA helemaal geen maatregelen heeft
genomen die hebben geleid tot het weren van met fipronil verontreinigde eieren als
grondstof voor de verwerkende industrie?

Antwoord 10

De NVWA heeft tijdens het fipronilincident de benodigde maatregelen genomen zodra
geconstateerd werd dat bedrijven de voedselveiligheidsvoorschriften niet naleefden
en geen of onvoldoende maatregelen namen. Ook in het rapport van de Commissie Sorgdrager
heeft u kunnen lezen dat de NVWA haar interventiebeleid ten tijde van het incident
goed heeft toegepast. NVWA heeft bij meerdere bedrijven een last onder dwangsom opgelegd
om ervoor te zorgen dat bedrijven de voedselveiligheidsvoorschriften gingen naleven.
Zie verder het antwoord op vraag 7.

Vraag 11

Als u de stellingen onder 9 en 10 onderschrijft, blijft u dan bij de beantwoording
op de motie-De Groot?

Antwoord 11

Ik onderschrijf uw stellingen in vragen 9 en 10 niet en blijf dan ook bij mijn beantwoording
op de motie De Groot. Ten tijde van het fipronilincident hebben bedrijven maatregelen
genomen door extra borgingsstappen in te bouwen (zoals extra ingangscontroles en uit
de handel halen van verontreinigde partijen) en heeft de NVWA maatregelen genomen
zodra zij constateerden dat de bedrijven de voedselveiligheidsvoorschriften niet goed
naleefden.

Vraag 12

Erkent u dat er in het najaar van 2017 met medeweten van de overheid met fipronil
vervuilde eieren zijn verwerkt door de eiverwerkende industrie?

Antwoord 12

Uit de weergave van het feitenrelaas van de Commissie Sorgdrager en alle informatie
die de NVWA mij over dit incident heeft gegeven, leid ik af dat er geen sprake is
geweest van het met medeweten van de overheid verwerken van vervuilde eieren. Zodra
overschrijdingen van de MRL in grondstoffen, halfproducten en eindproducten werden
aangetroffen, dienden de betreffende partijen uit de handel te worden gehaald. De
NVWA heeft ingegrepen zodra zij constateerde dat hierbij niet aan de geldende wetgeving
werd voldaan.