Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Ploumen, Kuiken en Ellemeet over demonstranten die vrouwen intimideren voor abortusklinieken

Antwoord van Minister De Jonge (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) mede namens de
Ministers van Justitie en Veiligheid en van Binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties
(ontvangen 22 februari 2019). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2018–2019,
nr. 1424. Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2018–2019, nr. 1644.

Vraag 1

Bent u op de hoogte van het feit dat anti-abortus demonstranten voor abortusklinieken
staan en vrouwen aanspreken en hen intimideren? Wat vindt u daarvan?1

Antwoord 1

Het is ons bekend dat anti-abortus demonstranten bij een groot deel van de abortusklinieken
met wisselende regelmaat demonstreren. We vinden het onwenselijk als vrouwen hier
bij hun bezoek aan een abortuskliniek hinder van ondervinden, zeker als dit een (emotionele)
drempel opwerpt waardoor sommige vrouwen misschien afzien van een behandeling. Dit
is echter zeker niet de dagelijkse gang van zaken bij een abortuskliniek.

Vraag 2

Bij hoeveel abortusklinieken zijn dit soort demonstranten die vrouwen intimideren
gesignaleerd? Aan welke organisaties zijn zij gelieerd?

Antwoord 2

Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft inmiddels met alle abortusklinieken
contact gehad over dit onderwerp en met enkele gemeenten waar een abortuskliniek gevestigd
is. Vrijwel alle klinieken geven aan op wisselende basis met demonstranten te maken
te hebben in de nabije omgeving van hun abortuskliniek. De demonstranten zijn veelvuldiger
te vinden bij de grotere abortusklinieken zoals die in Rotterdam, Amsterdam, Den Haag
en Heemstede. Daar staan enkele keren per maand tot wekelijks demonstranten. Bij de
overige abortusklinieken staan de demonstranten minder vaak.

Het gaat per kliniek meestal om enkele personen, die overwegend gelieerd zijn aan
Stirezo (Stichting Recht zonder onderscheid) en de Stichting Schreeuw om leven. Verder
zijn er ook kleine groeperingen zoals Jezus redt, abortusinformatie.nl en individuele
demonstranten die bij abortusklinieken staan.

De meeste abortusklinieken en ook de gemeenten waarmee contact is geweest, geven aan
dat de demonstraties lijken toe te nemen en/of dat de hinder van de demonstraties
toeneemt. Dat wil overigens niet zeggen dat de demonstraties altijd als intimiderend
worden ervaren.

Vraag 3 en 4

Hoe ver gaat het recht op demonstratie als vrouwen daarbij op deze wijze worden benaderd?

In hoeverre is er sprake van strafbare feiten als vrouwen worden ingesloten door demonstranten,
de demonstranten bonken op autoruiten, de toegang blokkeren en folders uitdelen van
verknipte embyro’s?

Antwoord 3 en 4

Demonstreren is het (grond)recht om met meerdere mensen in het openbaar uiting te
geven aan gevoelens of wensen op maatschappelijk en politiek gebied. Meningsuitingen
die choqueren of als storend worden ervaren krijgen ook bescherming. Het recht om
(vreedzaam) te demonstreren wordt beschermd door de Grondwet en is nader gereguleerd
in de Wet openbare manifestaties.

Het recht om te demonstreren en om je mening te uiten is echter niet onbegrensd. Bij
strafbare gedragingen of uitingen kan worden ingegrepen. Of er sprake is van strafbare
gedragingen of uitingen is afhankelijk van de aard van de uitingen en gedragingen
en de omstandigheden waaronder de gedragingen plaatsvonden.

De burgemeester kan daarnaast op grond van de Wet openbare manifestaties voorschriften
en beperkingen stellen om een demonstratie ordelijk en vreedzaam te laten verlopen,
ter bescherming van de gezondheid, in het belang van het verkeer en om wanordelijkheden
te bestrijden of te voorkomen. In dat kader kan de burgemeester ook voorschriften
stellen of aanwijzingen geven waardoor anderen bescherming krijgen. Hierbij kan nog
wel worden opgemerkt dat enige hinder of overlast ten gevolge van een demonstratie,
erbij hoort. De bevoegdheid van de burgemeester gaat niet zo ver dat hij alle hinder
of overlast kan wegnemen. Integendeel, de burgemeester heeft ook tot taak om het grondwettelijke
recht om te demonstreren, te faciliteren.

Diverse gemeenten doen dit ook. Een voorbeeld van de bevoegdheid van de burgemeester
om grenzen te stellen aan het recht tot demonstreren vinden we in Amsterdam. De gemeente
Amsterdam hanteert als uitgangspunt dat demonstranten bezoekers niet mogen hinderen
bij hun bezoek aan een abortuskliniek. De burgemeester kan in dat geval voorschrijven
om niet bij de ingang van de kliniek, maar aan de andere kant van de straat te demonstreren.2

Diverse APV’s (algemene plaatselijke verordening) stellen strafbaar om zich hinderlijk
te gedragen, personen lastig te vallen of zich onnodig op te dringen. Het insluiten
van bezoekers van een abortuskliniek, het bonken op autoruiten en het blokkeren van
de toegang is mogelijk strafbaar op grond van deze APV’s. Ook is het strafbaar om
een niet vooraf aangemelde of een door de burgemeester verboden demonstratie te houden
en om te handelen in strijd met een door de burgemeester voor een demonstratie gesteld(e)
voorschrift, beperking, aanwijzing of opdracht (artikel 11 Wet openbare manifestaties).
De politie, het OM en uiteindelijk de strafrechter zullen echter van geval tot geval
moeten beoordelen of een concrete gedraging strafbaar is.

Vraag 5

Bent u bereid op korte termijn in gesprek te gaan met de abortusklinieken en alle
gemeenten waar abortusklinieken zijn om te overleggen op welke wijze ervoor gezorgd
kan worden dat de vrijheid van vrouwen om te kiezen voor een abortus, zonder daarbij
geïntimideerd te worden, wordt gewaarborgd en deze vrouwen ongestoord naar binnen
kunnen?

Antwoord 5

Uit de contacten die het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft gehad
met de abortusklinieken en enkele gemeenten waar een abortuskliniek gevestigd is,
is gebleken dat er vaak contact is tussen gemeenten en abortusklinieken en tussen
gemeenten en demonstranten.

Gemeenten kunnen zoals eerder onder vraag 3 en 4 aangegeven aanvullende voorschriften
stellen of aanwijzingen geven, en dat doen zij ook vaak. Bij een deel van de abortusklinieken
is het effect van deze aanvullende afspraken voldoende, maar er zijn ook abortusklinieken
die nog niet tevreden zijn over de inhoud of het effect van de afspraken.

Na de uitzending van EenVandaag zijn er in verschillende gemeenten (zoals Den Haag
en Rotterdam) door raadsleden vragen gesteld aan het college van burgemeester en wethouders
over het beleid ten aanzien van de abortuskliniek in hun omgeving. Ook is gebleken
dat gemeenten zelf al initiatieven nemen om van elkaars aanpak te leren.

Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport kan hier een faciliterende rol
in spelen. Met inachtneming van de inhoudelijke verantwoordelijkheden van het lokale
gezag, zal ik voor het zomerreces de betrokken gemeenten en de abortusklinieken uitnodigen
voor een gezamenlijk overleg om kennis uit te wisselen over elkaars behoeftes, mogelijkheden
en goede voorbeelden.

Vraag 6

Wanneer kunt u de Kamer berichten over de resultaten van dit overleg?

Antwoord 6

Voor het zomerreces kan ik u informeren over de uitkomsten van dit gesprek.