Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Sjoerdsma en Bergkamp over het bericht ‘Trump administration wants to remove 'gender' from UN human rights documents’

Antwoord van Minister Blok (Buitenlandse Zaken) mede namens de Minister van Onderwijs,
Cultuur en Wetenschap (ontvangen 4 december 2018).

Vraag 1, 2

Bent u bekend met het bericht «Trump administration wants to remove «gender» from
UN human rights documents»?1 2

Klopt het dat Amerikaanse functionarissen in een aantal VN-comités proberen om het
gebruik van de term «gender» te vervangen door «vrouw»? Wat vindt u ervan dat dit
gebeurt?

Antwoord 1, 2

Ja. De VS heeft tekstvoorstellen gedaan om gendertaal in VN-resoluties af te zwakken.
Een recent voorbeeld hiervan is de Nederlands-Franse VN-resolutie over het tegengaan
van geweld tegen vrouwen, waar de VS amendementen introduceerde die eerder overeengekomen
taal over gender zou afzwakken of verwijderen. Die amendementen werden evenwel met
grote meerderheid verworpen door het VN-lidmaatschap, waarna de resolutie alsnog zonder
stemming kon worden aangenomen.

Tijdens de vierde wereldvrouwenconferentie in Beijing in 1995, is de focus op vrouwenrechten
verbreed naar het begrip «gender» en «gendergelijkheid». Dit houdt in dat vrouwen
en mannen, maar ook mensen met een andere gender of seksuele geaardheid, gelijke rechten,
kansen, vrijheden en verantwoordelijkheden hebben. Sinds die tijd zijn nieuwe internationale
verdragen en honderden resoluties met gendertaal in verschillende VN-fora, waaronder
de Mensenrechtenraad, aangenomen en daarmee verankerd in zogeheten agreed language. Volgens de huidige VS-regering is de term gender evenwel teveel een sociaal construct
dat afbreuk doet aan het binaire stelsel van man/vrouw. Het kabinet vindt deze opstelling
van de VS zorgwekkend, omdat de voorgestelde afzwakkingen afbreuk doen aan de verworvenheden
op het terrein van gendergelijkheid. Ook andere landen spreken zich nu in het kielzog
van de VS expliciet uit tegen genderteksten. Nederland zet zich binnen internationale
fora ervoor in te zorgen dat de geboekte vooruitgang niet wordt teruggedraaid en agreed language behouden blijft.

Vraag 3

Bent u het ermee eens dat het wijzigen van het gebruik van de term «gender» naar «vrouw»
in internationale verdragen zeer ongewenst is? Zo ja, op welke wijze bent u bereid
dit bij uw Amerikaanse ambtsgenoot en/of de Amerikaanse vertegenwoordiging bij de
VN, zowel bilateraal als gezamenlijk met Europese en andere gelijkgezinde partners,
kenbaar te maken? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 3

Ja, het wijzigen van het gebruik van de term gender naar «man en vrouw» in VN-documenten
is ongewenst. De Nederlandse zorgen hierover zijn recentelijk bilateraal op hoogambtelijk
niveau als ook via multilaterale kanalen overgebracht.

Vraag 4

Welke gevolgen voor internationale rechtsbescherming voor transgenders en personen
met een intersekse conditie heeft het vervangen van de term «gender» door «vrouw»
in internationale verdragen?

Antwoord 4

Als nieuwe VN-documenten niet langer naar gender verwijzen, maar enkel naar «man en
vrouw», vervalt de internationale druk op regeringen om de LHBTI’s te beschermen.
Zoals in ons antwoord op vraag 1 en 2 aangegeven, zijn er inmiddels honderden resoluties
die het concept gender hanteren, o.a. EU-Raadsconclusies en resoluties van de VN-Mensenrechtenraad.
Dit is belangrijk voor het maatschappelijk middenveld en activisten om regeringen
aan hun internationale afspraken te houden.

Vraag 5

Welke effecten zou het wijzigen van deze term op de rechtsbescherming van transgenders
en personen met een intersekse conditie in Nederland kunnen hebben?

Antwoord 5

Op dit moment loopt een parlementair proces om discriminatie op grond van genderidentiteit,
-expressie en geslachtskenmerken expliciet te verbieden (initiatiefwetsvoorstel Bergkamp
c.s.). Hiermee wordt de rechtsbescherming van trans- en intersekse personen geëxpliciteerd
in de Nederlandse wet.

Eventuele beperkingen van deze termen in nieuwe VN-documenten zullen niet tot een
beperking van de rechtsbescherming van trans- en intersekse personen in Nederland
leiden, mede gezien de bestaande VN-resoluties, EU-raadsconclusies en andere internationale
afspraken die gelijke rechten voor individuen benadrukken.

Vraag 6

Wat is de huidige internationale trend wat betreft het erkennen van het begrip «gender»
breder dan alleen het geslacht waar iemand mee geboren wordt? Duidt u deze positief
of negatief?

Antwoord 6

Er is geen eenduidige internationale trend zichtbaar. Wereldwijd zijn er verschillende
landen waar wettelijke erkenning van de rechten van trans- en intersekse personen
gerealiseerd of in wording is, zoals bijvoorbeeld recente wetgeving in Uruguay die
het mogelijk maakt om op basis van zelfidentificatie wettelijk van geslacht te veranderen.
Tegelijk zien we in verschillende landen ook een beweging waarbij gepleit wordt voor
beperking van gelijke rechten, zoals bijvoorbeeld momenteel in de Verenigde Staten.

Om gelijke rechten te bevorderen, heeft Nederland onder meer in 2016 met gelijkgezinde
landen succesvol gepleit voor het mandaat van de onafhankelijk expert op gebied van
seksuele oriëntatie en genderidentiteit bij de VN. In september jl. presenteerde deze
expert een rapport waarin hij ingaat op de verantwoordelijkheid van staten als het
gaat om de erkenning van genderidentiteit en het voorkomen van discriminatie en geweld
op grond van genderidentiteit.3 Dit rapport draagt bij aan het doorlopende debat over dit thema.