Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Amhaouch, Van den Berg en Von Martels over het feit dat ASML in België medische isotopen gaat ontwikkelen

Antwoord van Staatssecretaris Keijzer (Economische Zaken en Klimaat), mede namens
de Minister voor Medische Zorg (ontvangen 13 november 2018).

Vraag 1

Kent u het bericht «Belgen kapen Nationaal Icoon van ASML»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Wat vindt u ervan dat, ondanks dat de Nederlandse overheid een kernafvalarme productiemethode
van medische isotopen (Lighthouse) uitriep tot Nationaal Icoon en Nederland een vooraanstaande
positie in de productie van medische isotopen heeft, de ontwikkeling van het project
toch over de grens naar België verdwijnt?

Antwoord 2

Het kabinet vindt het positief dat een potentiële doorbraaktechnologie als die van
Lighthouse verder tot ontwikkeling wordt gebracht. Het draagt daarmee bij aan het
oplossen van wereldwijde opgaven. Bij de verdere ontwikkeling door het Belgische IRE
spelen ASML en andere Nederlandse high-tech bedrijven een zeer grote rol. De Belgische
overheid verleent hiervoor een subsidie van € 52 miljoen. Een eerste productielijn
wordt vervolgens in België gerealiseerd. Het heeft uiteraard onze voorkeur dat Iconen
in Nederland worden gerealiseerd, maar het belangrijkste is dat ze kwalitatief goede
partners en investeerders vinden.

Vraag 3

Zal Lighthouse de status van Nederlands Icoon behouden nu de ontwikkeling van het
project over de grens verdwijnt? Zo ja, hoe zal dat nu in de praktijk eruit gaan zien?

Antwoord 3

Ja, Lighthouse behoudt de status van Nationaal Icoon. Het is een eretitel die door
het kabinet is toegekend aan iconische technologieën, diensten of producten die in
Nederland zijn bedacht of ontwikkeld. Daar verandert niets aan.

Vraag 4

Wat is de reden dat het project Lighthouse tot op heden geen investering kon krijgen
in Nederland?

Antwoord 4

Na de verkiezing tot Nationaal Icoon heeft de Nederlandse overheid samen met Lighthouse
met diverse partijen gesproken over een mogelijke investering in het project. Ondanks
dat er veel belangstelling was voor deze vernieuwende technologie en de toepassingsmogelijkheden
daarvan, vonden deze partijen de risico’s van de benodigde investering te hoog, omdat
de technische haalbaarheid door Lighthouse nog niet was aangetoond. Uit deze gesprekken
werd duidelijk dat het in deze eerste fase lastig was in de markt de benodigde financiering
te verkrijgen. Het Belgische IRE, sinds lange tijd actief in de productie van medische
isotopen, heeft een andere afweging gemaakt.

Vraag 5

Via welke financiële instrumenten is geprobeerd de investering los te krijgen en waarom
lukte dat niet? Zijn er voldoende geschikte financiële instrumenten in Nederland om
dit soort investeringen los te krijgen?

Antwoord 5

Het reguliere EZK-instrumentarium is gericht op (innovatieve) projecten die niet geheel
uit eigen middelen of door de markt gefinancierd kunnen worden. Voor Lighthouse is
er naar verschillende financiële instrumenten gekeken zoals de PPS-toeslag, de WBSO,
het innovatiekrediet en vroege fase financiering van het Toekomstfonds. Voor de inzet
van deze instrumenten voor een project van dergelijke omvang waarvan de technische
haalbaarheid nog niet was aangetoond, is een aanzienlijke bijdrage van een private
investeerder vereist. Private partners en investeerders in Nederland waren niet bereid
in deze vroege fase de benodigde investering te doen. Met de nieuwe nationale investeerder
Invest-NL ontstaat er een partij die dit type investeringen in nieuwe markten of technologieën,
wel zou kunnen doen.

Vraag 6

Lag het in het vooruitzicht dat op termijn het wel zou lukken om een investering rond
Lighthouse in Nederland rond te krijgen?

Antwoord 6

Er was potentiële belangstelling voor financiering door Nederlandse investeerders
in latere fasen van dit project. Voor de financiering van de vroege fase was, zoals
ik al aangaf in antwoord op vraag 5, echter geen bereidheid van private partners en
investeerders om de benodigde investeringen te doen.

Vraag 7

Was de Nederlandse regering op de hoogte dat België ook interesse had in het project
en was de inschatting dat België op korte termijn zou kunnen gaan toehappen? Zo ja,
sinds wanneer kwamen deze signalen?

Antwoord 7

Vanaf de verkiezing van Lighthouse tot Nationaal Icoon is er veelvuldig en constructief
overleg geweest tussen Lighthouse, ASML en de Nederlandse overheid. Ook is er overleg
geweest met IRE, de Belgische partner. In januari 2018 is reeds bekend geworden dat
ASML in het Belgische IRE een partner had gevonden voor de verdere ontwikkeling van
de Lighthouse-technologie. IRE is reeds een grote speler op de markt van medische
isotopen en heeft de fase van technische risicomitigatie zelf gefinancierd.

In mei 2018 hebben bovengenoemde partijen reeds de intentie uitgesproken dat na de
verdere ontwikkeling de uiteindelijke bouw van de eerste productielijn in Wallonië
op de site van IRE zal plaatsvinden. Daarbij is ook aangegeven dat men de verwachting
had dat de Belgische overheid daar op korte termijn financiële steun voor zou verlenen.

Vraag 8

Kunt u aangeven welke afspraken België gemaakt heeft voor levering van molybdeen-99
aan hun ziekenhuizen en welke mogelijkheden u ziet dat Nederland ook afspraken maakt
met betrekking tot het leveren van molybdeen-99?

Antwoord 8

Net als in Nederland zijn er in België momenteel afspraken over de levering van molybdeen-99
aan het einde van de productieketen, namelijk tussen de farmaceuten en ziekenhuizen.
Deze afspraken hebben onder andere betrekking op de hoeveelheden en momenten van levering.
De vestiging en ontwikkeling van Lighthouse in België, zou een extra productiefaciliteit
aan het begin van de productieketen betekenen. Dit is vooralsnog geen aanleiding tot
wijziging van de staande afspraken tussen farmaceuten en ziekenhuizen.

Vraag 9

Voldoen de afspraken tussen Lighthouse en de Belgische overheid aan de regels voor
het geven van staatssteun?

Antwoord 9

De Nederlandse overheid heeft geen kennis over de eventuele afspraken tussen IRE,
Lighthouse Isotopes B.V. en de Belgische overheid. Het is aan de Belgische overheid
om te zorgen dat de afspraken voldoen aan de Europese staatssteunregels.

Vraag 10

Heeft het besluit tot ontwikkeling in België gevolgen voor op welke manier de technologie
in Nederland straks kan worden toegepast? Zo ja, welke?

Antwoord 10

De kennis blijft eigendom van ASML, die een samenwerking is aangegaan met IRE. IRE
gaat de verdere ontwikkeling en bouw van de faciliteiten realiseren. De verdere toepassing
van de technologie in Nederland hangt af van de intenties van ASML, en van de voorwaarden
opgesteld voor deze samenwerking. Dat is aan beide partners in de overeenkomst.

Vraag 11

Welke samenwerking had precies kunnen ontstaan tussen Lighthouse en Pallas? Kunt u
aangeven in hoeverre de komst van Lighthouse net over de grens gevolgen kan hebben
voor het aantrekken van een investeerder in Pallas?

Antwoord 11

Een samenwerking tussen het Lighthouse initiatief en de Stichting Pallas was in eerste
instantie voor de hand liggend. De samenwerkingsmogelijkheden zijn ook door beide
initiatieven uitvoerig besproken, waarbij ook diverse knelpunten aan de orde kwamen.
Op initiatief van de hoogambtelijke werkgroep nucleair landschap is door het consultancybureau
Strategy& onderzocht of samenwerking tussen beide partijen mogelijk zou zijn. Strategy&
heeft geconcludeerd dat er weinig synergievoordelen zouden optreden wanneer beide
initiatieven werden gebundeld. Dit komt doordat bij samenwerking tussen beide initiatieven
er maar beperkt sprake is van kostenreducties of andere voordelen. Volgens Strategy&
is een combinatie van Pallas en Lighthouse daarmee minder aantrekkelijk voor private
financiers. Daarnaast was de verwachting van Strategy& dat integratie van beide initiatieven
tot uitdagingen op het terrein van mededinging zou leiden (Kamerstuk 25 422, nr. 220. Vervolgonderzoeken hoogambtelijke werkgroep nucleair landschap).

Nu het Lighthouse initiatief net over de grens gerealiseerd zal worden in plaats van
in Nederland maakt het in principe geen verschil voor het aantrekken van private investeerders.
De markt voor diagnostische en therapeutische medische isotopen is internationaal
en Pallas beoogt dan ook aan landen in Europa en daarbuiten te gaan leveren.

Vraag 12

Wat is de stand van zaken rond investeringen van andere projecten die zijn uitgeroepen
tot Nationale Iconen? Bestaat hier ook het risico dat deze over de grens zullen worden
ontwikkeld?

Antwoord 12

De Nationale Iconen bevinden zich in verschillende fasen van ontwikkeling. Als het
mogelijk is de Iconen vanuit Nederland hun bedrijvigheid te laten opbouwen, heeft
dat uiteraard de voorkeur en daarop zijn de inspanningen van de overheid in eerste
instantie ook op gericht. Aan de verkiezing tot Nationale Icoon zit echter geen additionele
financiering verbonden. Wel kunnen Iconen, net als andere bedrijven, gebruik maken
van het bestaande overheidsinstrumentarium (zoals subsidies, kredieten en garantstellingen).
Als deze Iconen er in slagen om internationaal de aandacht op zich te vestigen en
internationale investeerders aan te trekken, en daardoor tot verdere ontwikkeling
te komen, is dat positief. Iconen worden immers mede geselecteerd op hun internationale
potentie, het «risico» van over de grens gaan hoort daar dan bij.