Memorie van toelichting : Memorie van toelichting

Nr. 2
MEMORIE VAN TOELICHTING

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL

Wetsartikel 1

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van
artikel 2.3, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 elk afzonderlijk bij wet vastgesteld en derhalve ook gewijzigd. Het onderhavige wetsvoorstel
strekt ertoe om voor het jaar 2025 wijzigingen aan te brengen in de begrotingsstaat
voor het gemeentefonds. Het in de begrotingsstaat opgenomen begrotingsartikel wordt
in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zgn. begrotingstoelichting).

Wetsartikel 3

Ingevolge artikel 5, eerste lid, van de Financiële-verhoudingswet hebben gemeenten gezamenlijk recht op het bedrag dat in de begroting als verplichting
voor het totaal van de algemene uitkering is opgenomen. Ingevolge artikel 5, tweede
lid, van de Financiële-verhoudingswet hebben de gemeenten gezamenlijk recht op de bedragen die in de begroting als verplichting
voor het totaal van de integratie-uitkeringen en het totaal van de decentralisatie-uitkeringen
zijn opgenomen.

De in dit wetsartikel opgenomen bedragen zijn niet rechtstreeks uit de begrotingsstaat
af te leiden. De bedragen worden nader onderbouwd in deze memorie van toelichting.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, J.J.M. Uitermark

De Staatssecretaris van Financiën,
T. van Oostenbruggen

B. BEGROTINGSTOELICHTING

1. Leeswijzer

De eerste suppletoire begroting geeft een beeld van de uitvoering van de begroting
2025. De stand van de eerste suppletoire begroting wordt opgebouwd vanaf de stand
van de vastgestelde begroting 2025.

Door wijzigingen in beleid van verschillende departementen kan worden overgegaan tot
het beleggen of juist weghalen van taken bij gemeenten. Indien dit gepaard gaat met
een toevoeging aan of een uitname uit het gemeentefonds, wordt dit begrotingstechnisch
verwerkt. In de tabel met belangrijkste mutaties worden de mutaties groter dan € 30,0
mln. weergegeven.

Vanaf de eerste suppletoire begroting 2025 wordt in de tabel budgettaire gevolgen
van beleid een extra kolom toegevoegd voor het presenteren van de extrapolatie voor
het jaar 2030

2. Beleid

2.1. Overzicht belangrijke uitgaven- en ontvangstenmutaties

Tabel 1 Belangrijkste suppletoire uitgaven- en ontvangstenmutaties 2025 (eerste suppletoire
begroting) (bedragen x € 1.000)

 

Uitgaven 2025

Uitgaven 2026

Uitgaven 2027

Uitgaven 2028

Uitgaven 2029

Uitgaven 2030

Vastgestelde begroting 2025

44.896.000

42.236.156

42.005.802

41.788.344

41.707.183

0

 
 
 
 
 
 
 

Belangrijkste suppletoire mutaties

 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
 
 
 

1. Extra middelen gemeenten en Jeugd

414.000

1.312.000

1.283.000

– 9.000

– 7.000

3.000

2. Hervormingsagenda Jeugd

0

356.126

274.416

313.079

342.338

342.338

3. Uitstel vervanging Wmo abonnementstarief

0

225.000

0

0

0

0

4. Bijstelling accrestranche 2025

422.842

396.134

394.322

392.465

392.259

389.010

5. Loonbijstelling 2025 Participatie

102.296

98.747

95.202

91.686

88.176

84.744

6. Arbeidsmarktregio's

44.080

37.806

47.941

54.048

0

0

7. Uitvoeringskosten Omgevingswet

80.679

0

0

0

0

0

8. Loon- en prijsbijstelling Beschermd wonen 2025

87.194

87.194

87.194

87.194

87.194

87.194

9. Sociale infrastructuur

54.800

52.927

54.556

56.187

57.821

59.597

10. Wijziging betalingsverloop algemene uitkering 2024

133.911

0

0

0

0

0

11. Afrekening ruimte onder plafond BCF 2024

– 114.671

0

0

0

0

0

12. Extrapolatie 2030

0

0

0

0

0

41.589.299

13. Overige mutaties

134.502

39.881

22.718

9.998

5.004

5.011

 
 
 
 
 
 
 

Stand 1e suppletoire begroting 2025

46.255.633

44.841.971

44.265.151

42.784.001

42.672.975

42.560.193

Toelichting

1. Extra middelen gemeenten en Jeugd

Voor 2025 tot en met 2027 komt circa € 3 mld. cumulatief voor gemeenten beschikbaar
voor jeugdzorg en voor de terugval in 2026 in het Gemeentefonds. Voor 2028 en verder
worden de beheersmaatregelen uit de Hervormingsagenda Jeugd versterkt en worden aanvullende
maatregelen uitgewerkt. Dit is nader beschreven in paragraaf 3.6 van de Voorjaarsnota.

2. Hervormingsagenda Jeugd

Betreft het overboeken van op de Aanvullende Post gereserveerde middelen voor de Hervormingsagenda
Jeugd. Het gaat om een bedrag van € 356 mln. in 2026 variërend tot € 342 mln. in 2030.

3. Uitstel vervanging Wmo abonnementstarief

De invoering van de inkomens- en vermogensafhankelijke eigen bijdrage Wmo 2015 kan niet
eerder dan per 1 januari 2027 plaatsvinden. Dit leidt tot een besparingsverlies in
het Gemeentefonds van € 225 mln. in 2026. Dit wordt vanaf de VWS-begroting overgeheveld
naar het Gemeentefonds.

4. Bijstelling accrestranche 2025

Op basis van de geactualiseerde bbp-ontwikkeling voor 2025 wordt de accrestranche
2025 overgeheveld naar het Gemeentefonds. Het betreft een bedrag van € 423 mln. in
2025 aflopend naar structureel € 389 mln. vanaf 2030.

5. Loonbijstelling 2025 Participatie

Deze reeks betreft de loonbijstelling voor het jaar 2025 voor de integratie-uitkering
Participatie.

6. Arbeidsmarktregio's

Dit betreft een overboeking van € 44 mln. in 2025 oplopend tot € 54 mln. in 2028.
Deze bijdrage is bedoeld om slagkracht te maken en gezamenlijke dienstverlening te
ontwikkelen met de partners in de arbeidsmarktregio.

7. Uitvoeringskosten omgevingswet

De financiële middelen vanuit het Coalitieakkoord van het kabinet-Rutte IV worden
ingezet voor het bereiken van de doelen van de Omgevingswet. Met het uitkeren van
€ 80,7 mln. in 2025 kunnen de ontvangende partijen in hun transitie ervoor zorgdragen
dat ze aangesloten, geoefend en ingeregeld zijn en voldoen aan de in de Omgevingswet
gestelde eisen. Over deze beleidsmatige uitgave ontvangt de Tweede Kamer in een aparte
kamerbrief een separate onderbouwing conform de rijksbrede werkwijze Beleidskeuzes
uitgelegd (CW 3.1.).

8. Loon- en prijsbijstelling 2025 Beschermd wonen

Deze reeks betreft de loon- en prijsbijstelling voor het jaar 2025 voor de integratie-uitkering
Beschermd wonen.

9. Sociale infrastructuur

Dit betreft een overboeking van € 55 mln. in 2025 oplopend tot € 60 mln. in 2030 van
het Ministerie van SZW, waarvan € 28 mln. structureel. Dit geeft een impuls aan het
vormgeven en versnellen van het toekomstbestendig maken van de sociale infrastructuur.

10. Wijziging betalingsverloop algemene uitkering 2024

Bij Slotwet 2024 is vastgesteld hoe de in 2024 gerealiseerde uitbetalingen voor de
algemene uitkering aan de gemeenten zich verhouden tot het bedrag dat bij de tweede
suppletoire begroting 2024 voor de uitbetalingen is geraamd. Daarbij is gebleken dat
er bij de algemene uitkering lagere uitbetalingen zijn gedaan dan bij tweede suppletoire
begroting 2024 werd verwacht. Het gaat hierbij om een verschil van € 133,9 mln. Dit
bedrag wordt, conform de bestaande systematiek, toegevoegd aan het uitgavenbudget
voor 2025.

11. Afrekening ruimte onder plafond BCF 2024

Het BTW-compensatiefonds (BCF) kent jaarlijks een plafond. Wanneer er aan het eind
van het jaar minder gedeclareerd is dan het vastgestelde plafond, dan wordt het restant
naar rato toegevoegd (dan wel onttrokken in het geval van een overschrijding) aan
het provinciefonds en gemeentefonds. Dit betreft de definitieve afrekening van de
ruimte onder het plafond. Bij Miljoenennota 2025 heeft er reeds een voorlopige afrekening
plaatsgevonden. Ten opzichte hiervan wordt het bedrag met – € 114,7 mln. gecorrigeerd.

12. Extrapolatie 2030

In miljoenennotajaar 2025 is het jaar 2030 toegevoegd aan de begroting. De middelen
voor 2030 zijn via de extrapolatie in de 1e suppletoire begroting toegevoegd.

3. Beleidsartikelen

3.1. Artikel 1 gemeentefonds

In onderstaande tabel worden voor de verplichtingen, de uitgaven en de ontvangsten
de budgettaire gevolgen van beleid van het gemeentefonds weergegeven. Hiermee worden
de integrale uitgaven die samenhangen met de samengestelde beleidsdoelstelling (het
nastreven van een adequate omvang van het gemeentefonds en het nastreven van een adequate
verdeling van de middelen over de gemeenten) inzichtelijk gemaakt.

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 2 Budgettaire gevolgen van beleid Artikel 1 gemeentefonds (bedragen x € 1.000)

 

Ontwerpbegroting (1)

Mutaties via NvW, moties, amendementen en ISB (2)

Vastgestelde begroting (3=1+2)

Mutaties 1e suppletoire begroting (4)

Stand 1e suppletoire begroting (5=3+4)

Mutatie 2026

Mutatie 2027

Mutatie 2028

Mutatie 2029

Mutatie 2030

Verplichtingen

44.896.000

0

44.896.000

1.225.449

46.121.449

2.605.815

2.259.349

995.657

965.792

42.560.193

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Uitgaven

44.896.000

0

44.896.000

1.359.633

46.255.633

2.605.815

2.259.349

995.657

965.792

42.560.193

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Financiering gemeenten

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Bijdrage aan medeoverheden

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Algemene uitkering en de aanvullende uitkeringen

40.147.299

0

40.147.299

885.064

41.032.363

2.311.135

1.963.613

698.319

729.372

38.040.512

Decentralisatie-uitkeringen

1.041.504

0

1.041.504

255.262

1.296.766

87.226

90.192

93.673

34.625

940.549

Integratie-uitkering Voogdij 18+

0

0

0

1

1

0

0

0

0

0

Integratie-uitkering Beschermd wonen

1.745.850

0

1.745.850

87.194

1.833.044

87.194

87.194

87.194

87.194

1.833.749

Integratie-uitkering Participatie

1.959.386

0

1.959.386

131.111

2.090.497

120.260

118.350

116.471

114.601

1.743.422

Integratie-uitkeringen Overig

0

0

0

1

1

0

0

0

0

0

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Kosten Financiële verhoudingswet

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Opdrachten

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Onderzoeken verdeelsystematiek

1.361

0

1.361

750

2.111

– 250

– 250

– 250

– 250

1.111

Bijdragen aan ZBO's/RWT's

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Onderzoeken verdeelsystematiek

600

0

600

250

850

250

250

250

250

850

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Ontvangsten

44.896.000

0

44.896.000

1.359.633

46.255.633

2.605.815

2.259.349

995.657

965.792

42.560.193

Toelichting

Algemeen

Het aandeel juridisch verplicht bedraagt bij het gemeentefonds 100%.

Bijdragen aan medeoverheden

Algemene uitkering en de aanvullende uitkeringen

Dit betreft de uitkering aan alle gemeenten, die ten goede komt aan de algemene middelen
van de gemeenten. De uitkering is gebaseerd op artikel 5, eerste lid, van de Financiële-verhoudingswet. Een toelichting op de belangrijkste mutaties is opgenomen in.

Integratie-uitkeringen

Dit betreft de uitkering die wordt toegepast als rechtstreekse overheveling van middelen
naar de algemene uitkering bezwaarlijk is vanwege de omvang van de herverdeeleffecten.
De integratie-uitkering voorziet dan in een geleidelijke overgang naar de algemene
uitkering. De uitkering is gebaseerd op artikel 5, tweede lid, van de Financiële-verhoudingswet. Een toelichting op de belangrijkste mutaties is opgenomen in. Een overzicht van
de integratie-uitkeringen is opgenomen in.

Decentralisatie-uitkeringen

Naast de algemene uitkering en de integratie-uitkering kent het gemeentefonds ook
decentralisatie-uitkeringen. De verdeling van de decentralisatie-uitkering volgt evenmin
als de integratie-uitkering de regels van de verdeling van de algemene uitkering van
het gemeentefonds. Anders dan bij de integratie-uitkering, waar de termijn van overheveling
naar de algemene uitkering van tevoren vaststaat, ontbreekt bij de decentralisatie-uitkering
een dergelijke termijn. De decentralisatie-uitkeringen zijn gebaseerd op de artikel
5, tweede lid, van de Financiële-verhoudingswet. Een toelichting op de belangrijkste mutaties is opgenomen in. Een overzicht van
de decentralisatie-uitkeringen is opgenomen in.

Opdrachten en Bijdragen aan ZBO's/RWT's

Onderzoeken verdeelsystematiek

Dit betreft het budget dat elk jaar is gereserveerd voor de uitvoering van onderzoeken
op het vlak van de omvang en verdeling van het gemeentefonds en het onderhoud van
het betaalsysteem.

4. Bijlagen

4.1. Overzicht integratie-uitkeringen

Tabel 3 Integratie-uitkeringen (bedragen x € 1.000)

Omschrijving

Uitgaven 2025

Uitgaven 2026

Uitgaven 2027

Uitgaven 2028

Uitgaven 2029

Uitgaven 2030

Voogdij 18+

1

0

0

0

0

0

Beschermd wonen

1.833.044

1.833.749

1.833.749

1.833.749

1.833.749

1.833.749

Participatie

2.090.497

2.013.102

1.944.710

1.876.909

1.809.237

1.743.422

Wijziging betalingsverloop integratie uitkeringen 2024

1

0

0

0

0

0

Totaal

3.923.543

3.846.851

3.778.459

3.710.658

3.642.986

3.577.171

4.2. Overzicht decentralisatie-uitkeringen

Tabel 4 Decentralisatie-uitkeringen (bedragen x € 1.000)

Omschrijving

Uitgaven 2025

Uitgaven 2026

Uitgaven 2027

Uitgaven 2028

Uitgaven 2029

Uitgaven 2030

Aanpak flakka problematiek

200

0

0

0

0

0

Aanpak laaggeletterdheid

6.500

5.000

5.000

5.000

0

0

Alleenverdienersproblematiek

27.468

0

0

0

0

0

Beeldende kunst en vormgeving

13.500

13.500

13.500

13.500

13.500

13.500

Begeleiding jongeren naar werk

14.895

0

0

0

0

0

Behoud sociale voorzieningen Groningen

1.506

0

0

0

0

0

Bodembescherming

8.636

8.636

8.636

8.636

8.636

8.636

BRP centralisering inschrijving vergunninghouders

7.856

7.856

7.856

7.856

7.856

7.856

Correctie Waterschapswegen (Knelpunten verdeelproblematiek)

4.140

4.235

4.332

4.432

4.534

4.638

Einde lening inburgeringsplichtig

1.000

0

0

0

0

0

Extra capaciteit BOA's

13.000

13.000

13.000

13.000

13.000

13.000

Faciliteitenbesluit opvangcentra

12.267

0

0

0

0

0

Gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen

2.500

2.500

0

0

0

0

Impulsbudget arbeidsmarktregio's

35.233

28.959

39.094

45.201

0

0

Impulsbudget sociale infrastructuur

35.000

31.500

31.500

31.500

31.500

31.500

Jeugdhulp aan kinderen in een AZC

5.100

5.100

5.100

5.100

5.100

5.100

Kansen voor alle kinderen

85.000

85.000

85.000

85.000

85.000

85.000

Landelijke aanpak adreskwaliteit

2.856

0

0

0

0

0

Landelijke beëindigingsregeling veehouderijlocaties

10.282

0

0

0

0

0

LHBTI beleid regenboogsteden

1.232

1.232

0

0

0

0

Maatschappelijke begeleiding

263

0

0

0

0

0

Maatschappelijke opvang

385.057

385.057

385.057

385.057

385.057

385.057

Nationaal Actieplan dakloosheid

55.000

55.000

55.000

55.000

55.000

55.000

Natuur bij Energieprojecten

7.828

0

0

0

0

0

Natuurbrandpreventie en -mitigatie

2.279

0

0

0

0

0

Openbare bibliotheken

59.282

59.282

0

0

0

0

Preventie aanpak van jeugdcriminaliteit

500

500

500

0

0

0

Realisatie energietransitie

80

0

0

0

0

0

Regionale doelgroepspecifieke aanpak

4.784

4.784

0

0

0

0

RES regio's

8.781

8.781

8.781

8.781

8.781

8.781

Slavernijverleden

327

0

0

0

0

0

Toekomstbestendig maken energiebeleid

10.375

0

0

0

0

0

Uitstapprogramma prostituees

6.000

6.000

6.000

6.000

6.000

6.000

Uitvoeringskosten Omgevingswet

80.679

0

0

0

0

0

Veilig wonen

2.415

2.415

0

0

0

0

Veilige steden

825

825

0

0

0

0

Veiligheidshuizen

7.699

7.699

7.699

7.699

7.699

7.699

Verkeersveiligheid

95

95

95

95

95

95

Versterken arbeidsmarktregio's

23.440

23.440

23.440

23.440

14.593

14.593

Versterking dienstverlening gemeenten: personen met verward gedrag

10.000

10.000

10.000

0

0

0

Voorschoolse voorziening peuters

30.000

30.000

30.000

30.000

30.000

30.000

Vrouwenopvang

230.621

210.748

210.894

210.894

210.894

210.894

VTH-taken

46.700

46.700

46.700

46.700

46.700

46.700

Weerbare gemeenschappen tegen ondermijnende criminaliteit

35

0

0

0

0

0

Wet betaalbare huur

19.256

16.406

9.150

7.352

6.500

6.500

Wet kwaliteitsborging bouw

10.076

10.000

0

0

0

0

Work in NL

5.927

6.625

6.625

0

0

0

Wijziging betalingsverloop decentralisatie-uitkeringen 2024

271

0

0

0

0

0

 
 
 
 
 
 
 

Totaal

1.296.766

1.090.875

1.012.959

1.000.243

940.445

940.549