Inbreng verslag schriftelijk overleg : Inbreng verslag van een schriftelijk overleg over Staatsexamens vo 2022 (Kamerstuk 31289-531)

Binnen de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap hebben enkele fracties
de behoefte om vragen en opmerkingen voor te leggen over de brief van de Minister
voor Primair en Voortgezet Onderwijs d.d. 22 december 2022 inzake staatsexamens voortgezet
onderwijs (Kamerstuk 31 289, nr. 531).

De voorzitter van de commissie,

Michon-Derkzen

De adjunct-griffier van de commissie,

Arends

Inhoud

I Vragen en opmerkingen uit de fracties

– Inbreng van de leden van de VVD-fractie

– Inbreng van de leden van de D66-fractie

– Inbreng van de leden van de PVV-fractie

– Inbreng van de leden van de CDA-fractie

– Inbreng van de leden van de SP-fractie

– Inbreng van de leden van de PvdA-fractie

– Inbreng van de leden van de GroenLinks-fractie

II Reactie van de Minister voor Primair en Voortgezet Onderwijs

I Vragen en opmerkingen uit de fracties

Inbreng van de leden van de VVD-fractie

De leden van de VVD-fractie hebben met interesse kennisgenomen van «Staatsexamens
vo1 2022» en hebben hierover nog enkele vragen.

De leden van de VVD-fractie lezen dat het CvTE2 is gestart met een pilot van examens afgenomen door de eigen vso3-docent. Zij begrijpen en onderschrijven de voordelen voor leerlingen hiervan, maar
hebben tegelijkertijd nog wel vragen over de borging van de neutraliteit van de examinator.
Hoe wordt die neutraliteit gegarandeerd? Ook lezen de leden dat de pilot komende examenperiode
zal worden herhaald. Hoe is de eerste pilot geëvalueerd? Ook vragen zij welke lessen
daaruit zijn getrokken en welke veranderingen zijn aangebracht voor de nieuwe pilot.

De leden lezen ook dat het CvTE en DUO4 uitvoeringsconsequenties voor eventuele aanpassingen aan de organisatie in beeld
brengen. Welke mogelijke aanpassingen worden concreet in beeld gebracht?

De leden van de VVD-fractie vragen nog wat de totale kosten per afgenomen staatsexamen
zijn. Kan de Minister deze kosten in beeld brengen? Hoe hebben deze kosten zich in
de loop van de jaren ontwikkeld en wat zijn de kosten bij reguliere examens?

De leden lezen dat er in 2022 sprake was van een zeer hoge druk op de staatsexamenorganisatie.
Hoe wil de Minister deze druk verlagen voor de eindexamenperiode in 2023? De leden
hebben signalen ontvangen dat ook komend jaar de uitslag van het schriftelijk staatsexamen
nog niet bekend is wanneer het mondelinge staatsexamen wordt afgenomen. Wat is de
reden dat tijdige bekendmaking van het schriftelijk examen tot op heden niet gelukt
is? Wanneer verwacht de Minister dat dit wel geregeld is? Tot slot vragen zij welke
obstakels daarvoor moeten worden weggenomen.

Inbreng van de leden van de D66-fractie

De leden van de D66-fractie hebben met interesse kennisgenomen van de brief en willen
de Minister nog enkele vragen voorleggen.

Deze leden lezen dat het communiceren van CE5-resultaten wordt meegenomen in een bredere aanpassing van de werkwijze. Deze leden
vragen wanneer de Minister verwacht dat de staatsexamenkandidaten het resultaat van
hun schriftelijk examen op 14 juni 2023 te horen krijgen. Zou dit eventueel ook los
van de bredere werkwijze georganiseerd kunnen worden?

De leden als voornoemd vragen te reageren op de klachtenrapportage van het LBVSO6 over de staatsexamens van 2023 en met name in te gaan op de ervaringen over de leerachterstanden,
de zorgachterstanden, het gebrek aan vertrouwen in de examenmaatregelen, het terugtrekken
van kandidaten en het aanvragen van extra voorzieningen.

Inbreng van de leden van de PVV-fractie

Allereerst hebben de leden van de PVV-fractie vragen over het trage verloop van de
verbeteragenda staatsexamens door het tekort aan capaciteit bij DUO en het CvTE en
de verouderde systemen die er juist voor moeten zorgen dat herkansingen op deelcertificaten
mogelijk zouden kunnen zijn.

Tevens vragen deze leden of de kritiek van de LBVSO dat er onvoldoende compensatie
is voor de komende staatsexamens 2023, net zoals die er was tijdens de coronaperiode,
gerechtvaardigd is, zeker gezien de kansenongelijkheid tussen de reguliere examens
en het staatsexamen en het feit dat juist leerlingen in het vso gebaat zijn bij meer
maatwerk.

De leden spreken daarnaast hun zorgen uit over de vele klachten van examenkandidaten
en/of hun ouder(s)/verzorger(s) over het staatsexamen 2023 met betrekking tot de rol
van de vertrouwenspersoon/bijzit bij het mondelinge examen, aangezien het lerarentekort
gemiddeld genomen in het vso het hoogst is en vso-scholen regelmatig moeten werken
met een ingekort rooster wat een uiterst nadelig effect heeft op de kansen van leerlingen
in het vso om het staatsexamen met succes af te leggen.

Inbreng van de leden van de CDA-fractie

De leden van de CDA-fractie hebben kennisgenomen van de brief over staatsexamens vo
2022 en zijn benieuwd naar de scenario’s, die eind 2023 verwacht worden, hoe het staatsexamensysteem
meer flexibel gemaakt kan worden. Deze leden hebben nog een enkele vraag.

Wat is de reden dat kandidaten die zich wel hebben aangemeld, maar zich op een later
moment hebben teruggetrokken of niet aanwezig waren bij het examen, niet apart opgenomen
worden in de aantallen, zodat een vergelijking met de afgelopen jaren gemakkelijker
is? Wat zijn de eerste resultaten uit het onderzoek van het CvTE en DUO naar de terugtrekkingen
en no-shows van kandidaten?

Wat is de reden dat diplomakandidaten van het staatsexamen alleen in het jaar dat
ze opgaan voor het diploma een herkansing in kunnen zetten, terwijl ze wel alle jaren
het volledige examen opnieuw mogen doen? Hoe leidt het jaarlijks opnieuw kunnen doen
van een volledig examen tot minder werkdruk voor de examinatoren ten opzichte van
elk jaar één herkansing in kunnen zetten?

Inbreng van de leden van de SP-fractie

De leden van de SP-fractie hebben kennisgenomen van de brief over staatsexamens 2023.
Zij hebben daar nog enkele vragen en opmerkingen over.

Het verloop van de staatsexamens 2022

Naast de nog bestaande corona-achterstanden, zorgen ook het lerarentekort en de chaos
in het leerlingenvervoer voor grote problemen. Allereerst vragen de leden of de Minister
bereid is de duimregeling voort te zetten voor de leerlingen die in de periode 2020
t/m 2023 begonnen zijn aan hun examens, zoals ook LBVSO voorstelt? Daarnaast blijkt
dat de uitvoering van de motie van het lid Kwint c.s.7 nog altijd te wensen overlaat. Op welke wijze heeft de Minister dit gecommuniceerd?
En is hij bereid dit nogmaals te doen en erop te wijzen dat examenvragen herhaald
mogen worden en verhelderende opmerkingen mogen worden gemaakt door de mentor of vertrouwenspersoon?

Voortgangsrapportage verbeteragenda staatsexamen vo

Om ervoor te zorgen dat er genoeg staatsexaminatoren zijn om het staatsexamen goed
te laten verlopen, is een passende vergoeding die aansluit bij de bekostiging van
het voortgezet onderwijs noodzakelijk, aldus de leden van de SP-fractie. Wat vindt
de Minister hiervan en is hij bereid om al dit jaar te zorgen voor een hogere en passende
vergoeding voor alle examenbetrokkenen vooroplopend op het onderzoek daartoe?

Ook vragen de leden hoe het staat met het gelijktrekken van de examenuitslag van staatsexamenkandidaten
en kandidaten uit het voortgezet onderwijs? Klopt het dat de Minister dit gaat regelen,
maar dat het door verouderde systemen nog jaren kan duren? Waarom is dat zo? Hoe kan
dit proces versneld worden? Is de Minister bereid om door te pakken zodat dit in 2023
al geregeld is, zoals dit ook bereikt wil worden met de petitie8,
9?

Motie over monitoring extra voorzieningen staatsexamens

Tevens heeft de Kamer een klachtenrapportage10 ontvangen van LBVSO over de staatsexamens. Graag ontvangen de leden een reactie van
de Minister op dit rapport.

Inbreng van de leden van de PvdA-fractie

De leden van de PvdA-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de onderhavige
brief.

Deze leden verwijzen naar de motie van de leden De Hoop en Van Meenen van 17 februari
202211 die de regering verzocht om een nauwlettende monitoring van de uitvoering van extra
voorzieningen tijdens de afnamedagen van schriftelijke en mondelinge examens en vragen
hoe de Minister de notitie van het LBVSO «Betere compensatie staatsexamens 2023 voor vso, IVIO12
en vavo13
examenkandidaten»14 zal betrekken bij deze monitoring en welke consequenties hij hieraan verbindt voor
de staatsexamens van 2023.

Leerlingen op de vavo’s in Nederland doen geen staatsexamen, maar een regulier examen.
In tegenstelling tot gewone vo-scholen is het daar echter veel gebruikelijker om hun
examens te spreiden over meerdere examenjaren. De leden begrijpen dat in het servicedocument
wordt gesteld dat staatsexamenkandidaten de mogelijkheid krijgen het resultaat van
één vak niet te betrekken bij het slagen (de duimregeling) in examenjaar 2023 als
ze resultaten inbrengen uit examenjaar 2020, 2021 of 2022. Betekent dit een rechtsongelijkheid
tussen staatsexamenkandidaten en onder andere kandidaten aan een vavo-instelling?
Ook enkele duizenden vavo-kandidaten gaan immers in 2023 op voor een diploma en brengen
daarbij meestal ook resultaten in uit deze examenjaren. Had de oorspronkelijke motie
inzake het beschikbaar houden van de duimregeling uit 202115 niet betrekking op zowel staatsexamenkandidaten als vavo-kandidaten? Klopt de indruk
die de leden van de PvdA-fractie krijgen dat in het proces erna de vavo-kandidaten
buiten beeld zijn geraakt, toen in 2022 een nieuwe motie werd aangenomen16 en de Minister hier uitvoering aan gaf? Welke overwegingen liggen hieraan ten grondslag?
Of ziet de Minister dit als een geval van domme pech, die geen rechtvaardiging behoeft?

Inbreng van de leden van de GroenLinks-fractie

De leden van de GroenLinks-fractie hebben de brief over de staatsexamens 2022 met
aandacht gelezen. De leden maken zich al jaren hard voor het verbeteren van het stelsel
van de staatsexamens en een betere aansluiting voor de behoeften van leerlingen op
het voorgezet speciaal onderwijs.

Effect coronamaatregelen

De leden van de GroenLinks-fractie hebben met interesse gelezen op welke manier er
gebruik is gemaakt van de mogelijkheid van de duimregeling in 2022. Uit het Servicedocument
Staatsexamens 2023 begrijpen ze dat staatsexamenkandidaten die in 2023 opgaan voor
het diploma en een of meer resultaten inbrengen uit examenjaren 2020, 2021 en/of 2022,
het recht hebben op toepassing van de duimregeling. Deze duimregeling geldt dus niet
voor resultaten uit 2023. Kan de Minister uitleggen waarom hiervoor gekozen is? Kent
de Minister de bezwaren hiertegen van het LBVSO, onder andere opgeschreven in de Klachtenrapportage
Staatsexamen 202317? Kan de Minister reageren op de bezwaren van het LBVSO?

De leden van de GroenLinks-fractie constateren dat vso-leerlingen naast gevolgen van
coronamaatregelen ook te maken hebben met gevolgen van de crisis in het leerlingenvervoer
en het lerarentekort, dat in het speciaal onderwijs (zowel in speciaal basisonderwijs
als het vso) hoger is dan in het reguliere onderwijs. Op welke manier heeft de Minister
deze gevolgen ook meegewogen in zijn beslissing over versoepelingen voor de staatsexamens
2023? Heeft de Minister in beeld hoe groot de gevolgen zijn van deze twee crisis (leerlingenvervoer
en lerarentekort) voor de vso-leerlingen? Is bijvoorbeeld in beeld hoeveel lessen
zij gemist hebben hierdoor? Zijn deze leerlingen in het oog van de Minister voldoende
voorbereid op de komende examens? Kan de Minister reageren op de klachten die hierover
zijn verzameld door het LBVSO in de Klachtenrapportage Staatsexamen 202318?

De leden van de GroenLinks-fractie begrijpen ook dat er nog steeds onduidelijkheid
heerst over het laten aansluiten van een vertrouwenspersoon tijdens een mondeling
examen en de uitvoering van de motie van het lid Kwint waarin verzocht werd dat de
vertrouwenspersoon vragen mag herhalen of een verhelderende opmerking mag maken. Kan
de Minister voor de staatsexamens 2023 duidelijk maken wat deze vertrouwenspersoon
wel of niet mag doen, zodat daar geen onduidelijkheid over blijft bestaan?

De leden van de GroenLinks-fractie begrijpen dat staatsexamenkandidaten ook dit jaar
niet de uitslag van hun schriftelijk examen tegelijk zullen krijgen met de leerlingen
in het voortgezet onderwijs (op 14 juni 2023). Hun resultaat wordt geheimgehouden
totdat ze ook hun mondeling examen hebben afgelegd. Kan de Minister uitleggen waarom
dit nog steeds zo is, ondanks toezeggingen op dit vlak? Vindt de Minister dat staatsexamenkandidaten
zich hierdoor goed kunnen voorbereiden op hun mondelinge examens? Hoe kijkt de Minister
naar de petitie19 die opgestart is voor gelijkheid op dit vlak? Kan de Minister reageren op de petitie?
En op welke manier gaat de Minister het gespecialiseerd voortgezet onderwijs onderbrengen
bij het vo, zoals in het regeerakkoord staat? Wordt het gespecialiseerd voortgezet
onderwijs daarbij betrokken?

Voortgangrapportage verbeteragenda staatsexamen vo

De leden van de GroenLinks-fractie zijn positief dat er wordt gewerkt aan de verbeteragenda
staatsexamens vo. Zij vragen al lange tijd om verbeteringen in deze examenstructuur.
Daarom is het volgens deze leden teleurstellend om te lezen dat de complete set aan
voorstellen pas eind 2024 door het CvTE wordt opgeleverd. Dat duurt dus nog bijna
twee jaar. Daarna kan pas gestart worden met de implementatie, zo lezen de leden.
Waarom moet dit allemaal zo lang duren? Is het niet mogelijk om delen alvast eerder
op te leveren en in te voeren? Wat wordt er in de tussentijd geregeld voor staatsexamen
kandidaten, die tegen problemen in het systeem aanlopen? Hoe wordt bijvoorbeeld in
de tussentijd gewerkt aan het vergroten van de capaciteit van examinatoren en andere
examenbetrokkenen?

II Reactie van de Minister voor Primair en Voortgezet Onderwijs