Initiatiefnota : Initiatiefnota

Nr. 2
INITIATIEFNOTA

1. Inleiding

Geweld en agressie tegen zorgverleners is al jaren een maatschappelijk probleem en
neemt toe. In 2021 richtte het Ministerie van Justitie en Veiligheid nog een speciale
Taskforce1 op die ten doel had geweld en mishandeling tegen hulpverleners terug te dringen.
Uit onderzoek van KNMG van oktober 20222 blijkt dat een op de drie artsen te maken krijgt met intimidatie en bedreiging. Vakbond
NU’91 en beroepsvereniging V&VN melden al jaren dat het geweld richting zorgverleners
toeneemt. Onderzoek van Ipsos in opdracht van het Ministerie van VWS uit 20213 geeft aan dat een meerderheid van de respondenten uit de gehele Zorg en Welzijn keten
op regelmatige basis te maken krijgt met ongewenst of agressief gedrag op de werkvloer.
Politiecijfers laten zien dat het geweld tegen politiemedewerkers steeds zwaarder
wordt.4 De coronacrisis heeft deze problematiek nog verder aangewakkerd. Maar niet alleen
ziekenhuispersoneel en andere zorgmedewerkers krijgen te maken met agressie en geweld.
Alle mensen die werkzaam zijn in zogenaamde hoogrisicoberoepen in het publieke domein,
zoals politiemedewerkers, brandweerlieden en daar zorg en/of handhaving verleent,
zijn op regelmatige basis slachtoffer van ongewenst gedrag. Zij worden bedreigd, uitgescholden,
fysiek aangevallen, gestalkt en gedoxt. Dit zorgt voor zowel lichamelijk, maar vooral
ook voor geestelijk letsel. Als gevolg daarvan vallen steeds meer hulpverleners langere
tijd, of permanent uit, raken arbeidsongeschikt en kampen hun leven lang met gezondheidsproblemen,
die niet adequaat behandeld (kunnen) worden door de werkgever en/of brancheorganisaties,
omdat de regulier aangeboden zorg onvoldoende aansluit bij de zorgbehoefte van hulpverleners
die kampen met mentale schade als gevolg van geweld en agressie. Bovendien is de reguliere
zorg niet afgestemd op specifieke doelgroepen, maar individueel gericht. Het gebrek
aan toereikende, specifieke zorg voor hulpverleners naar aanleiding van een toenemende
zorgvraag als gevolg van geweld en agressie resulteert in een toename van hulpverleners
met psychologische problematiek en als gevolg daarvan op de langere termijn zogenaamde
‘moral injury’, waardoor herstel van mentale schade langer duurt, of zelfs helemaal
niet meer optreedt. Daarnaast zorgt het gebrek aan specifieke zorg voor oplopende
personeelstekorten in verschillende belangrijke sectoren en legt het bovendien druk
op de reguliere zorg, doordat hulpverleners een complexe zorgvraag neerleggen die
vaak niet beantwoord kan worden, waardoor zij zonder succes verschillende, lange en
kostbare zorgtrajecten doorlopen.

2. De doelgroep

De initiatiefnemer beoogt met dit voorstel tegemoet te komen aan hulpverleners in
het publieke domein, die in hun werk te maken krijgen met agressie en geweld door
derden, zowel fysiek als verbaal en hierdoor een trauma oplopen waardoor zij niet
meer zelfstandig kunnen participeren in hun werkveld en/of in de maatschappij en waarvoor
zij gerichte ondersteuning en/of maatschappelijke opvang nodig hebben. Het gaat hierbij
om politiemedewerkers, zorgverleners, BOA’s, brandweerlieden, etc. Net zoals in de
Veteranenwet dient de noodzakelijke zorg als gevolg van de werkzaamheden van deze
doelgroep wettelijk geborgd te worden. Deze dienstslachtoffers moeten zich bij lichamelijke
en psychische problemen kunnen wenden tot een gericht hulp- en zorgaanbod.

3. Doel

Deze initiatiefnota beoogt specifieke en bijzondere zorg voor hulpverleners in hoogrisicoberoepen
gericht in te regelen via de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo). De initiatiefnemer
is van mening dat de overheid een zorgplicht heeft naar werknemers die zich inzetten
voor zorg en veiligheid in het publieke domein en wil ervoor zorgen dat de zorgbehoefte
en vraag van deze beroepsgroepen adequaat geborgd wordt. De initiatiefnemer wil hiervoor
een zogenaamd zorgloket instellen voor hoogrisicoberoepen, waarop vanuit de Wmo aanspraak
kan worden gemaakt door hulpverleners. Vanuit een dergelijk zorgloket kan er vanuit
gespecialiseerde kennis en expertise sneller worden ingespeeld op de persoonlijke
situatie van de zorgvrager, bijvoorbeeld door hem/haar direct aan een persoonlijk
ondersteuner te koppelen, of speciale maatschappelijke opvang aan te bieden indien
de hulpverlener (tijdelijk) niet meer in staat is om zelfstandig te participeren in
de samenleving. Wettelijke borging van specifieke zorg aan hulpverleners uit hoogrisicoberoepen
zorgt voor erkenning van de problematiek door en een zorgplicht naar deze doelgroep
voor de overheid en maakt het inzichtelijk hoeveel en wat voor specifieke zorg er
nodig is. Bovendien zullen hulpverleners hierdoor sneller geneigd zijn aangifte te
doen en kunnen daders daardoor makkelijker en sneller in beeld gebracht en vervolgd
worden en kunnen preventieve maatregelen doeltreffender worden ingezet. Hiermee herstellen
hulpverleners beter en sneller van hun trauma’s, worden zij behouden voor hun beroepsgroep
en worden zorgkosten bespaard die anders door de samenleving zouden moeten worden
opgebracht.

4. Welke ondersteuning biedt de Wmo nu?

De Wmo biedt verscheidene vormen van hulp, in de categorieën algemene voorzieningen
en maatwerkvoorzieningen. Een beroep op de Wmo kan worden gedaan via gemeenten en
biedt deze bijvoorbeeld de mogelijkheid vervoer voor specifieke doelgroepen te realiseren,
of een algemene ontmoetingsplek voor bepaalde doelgroepen in te richten. Daarnaast
biedt de Wmo ook ondersteuning op maat, aan mensen met allerlei vormen van beperkingen,
bijvoorbeeld als gevolg van ouderdom en/of ziekte, mantelzorgers die ontlast moeten
worden en mensen die individuele begeleiding en/of (tijdelijke) opvang nodig hebben,
omdat zij zich maatschappelijk niet staande kunnen houden.

5. Wat is er nodig?

De initiatiefnemer is van mening dat bijzondere zorg voor werknemers uit hoogrisicoberoepen
het beste kan worden ingeregeld via de Wmo vanwege het maatschappelijk ondersteunend
karakter van deze wet, die ten doel heeft de maatschappelijke zelfredzaamheid en participatie
van burgers te bevorderen en faciliteren. Daarnaast bepaalt de Wmo dat iemand in aanmerking
komt voor een zogenaamde maatwerkvoorziening middels deze wet als hij/zij ondersteuning
behoeft op het gebied van zelfredzaamheid en participatie in verband met een beperking,
chronische psychische, of psychosociale problemen en daardoor niet op eigen kracht,
met gebruikelijke hulp, mantelzorg of met hulp van andere personen uit het sociale
netwerk voldoende zelfredzaam is of in staat is tot participatie. Hulpverleners die
te maken hebben gekregen met agressie en geweld lopen vrijwel altijd mentale schade
op, die hen in veel gevallen belemmert om nog te participeren op de arbeidsmarkt en/of
in de maatschappij. Dit zorgt voor individuele, maar ook voor grote maatschappelijke
schade, omdat er grote gevolgen zitten aan de uitval van deze mensen op de arbeidsmarkt
en voor de algemene veiligheid, de sociale cohesie en de volksgezondheid. De reguliere
zorg op dit moment voorziet niet (voldoende) in de zorgbehoefte van hulpverleners
die kampen met de gevolgen van agressie en geweld en het eigen netwerk is meestal
niet instaat om de zorgvraag te kunnen opvangen. Er is geen doelgroepgericht zorgaanbod
voor deze groep zorgvragers, terwijl de vraag naar deze specifieke zorg steeds groter
en complexer wordt. Specifieke kennis en expertise, bijvoorbeeld van traumaverwerking,
is vereist om deze groep mensen adequaat en gericht te kunnen ondersteunen bij het
re-integreren in de samenleving en in het werkveld. Deze zorg voor deze groep zorgvragers
moet volgens de initiatiefnemer worden ingeregeld bij de maatwerkvoorzieningen in
de Wmo, als een speciaal zorgloket voor hoogrisicoberoepen waarin verschillende vormen
van (psychosociale) ondersteuning wordt aangeboden.

6. Beslispunten

De initiatiefnemer wil met deze initiatiefnota de volgende punten realiseren en vraagt
de Kamer de regering te verzoeken hiervan werk te maken middels implementatie in de
Wmo:

• Het opnemen van de doelgroep ‘hoogrisicoberoepen’ (waaronder vallende: ziekenhuispersoneel,
ambulancepersoneel, huisartsen en medewerkers van huisartsenpraktijken en huisartsenposten,
verpleegkundigen en verzorgenden, politie-medewerkers, brandweerlieden en BOA’s in
de Wmo als zijnde specifieke maatschappelijke doelgroep die aanspraak kan maken op
zorg en ondersteuning vanuit de Wmo;

• Het opnemen van een zorgloket hoogrisicoberoepen onder de categorie ‘maatwerkvoorzieningen’
in de Wmo, waarin specifieke zorg, zoals traumabegeleiding en andere vormen van psychologische
ondersteuning, wordt ondergebracht waarop deze doelgroep aanspraak kan maken;

• De verplichting voor alle gemeenten in Nederland om een dergelijk zorgloket in te
richten met een toereikend zorgaanbod voor de betreffende populatie;

• De gerichte inkoop van specifieke, bijzondere zorg voor hulpverleners door gemeenten,
naar aanleiding van een in kaart gebrachte zorgvraag per gemeente;

• Het door juridische begeleiding bevorderen van het doen van aangifte door hulpverleners
van misdrijven tegen hun persoon in de werkomgeving, waardoor het opsporen en bestraffen
van daders sneller en toereikender kan gebeuren.

• Het inzetten op preventie door het bieden van gerichte hulp en ondersteuning aan hulpverleners
die deze kennis en kunde vervolgens gericht kunnen inzetten bij hun werk, waardoor
schade wordt voorkomen.

7. Financiële paragraaf

De totale budgettaire consequenties van de aanvulling op de Wmo zoals voorgesteld
in deze initiatiefnota zijn afhankelijk van verschillende factoren. Aangezien de populatie
en maatschappelijke situatie per gemeente verschilt en de incidentie van geweld tegen
hulpverleners ook in geen enkele gemeente hetzelfde is, is ook het aantal hulpverleners,
de hoeveelheid zorgvragen en de aard en de kosten van de zorgvragen nooit eenduidig.
Er zal dus per gemeente onderzoek gedaan moeten worden naar de zorgbehoefte, de benodigde
inkoop van specifieke zorg en de daarmee gemoeide kosten en de gevolgen daarvan voor
de gemeentelijke begroting.

8. Afsluitend

Onze hulpverleners zijn van cruciaal belang voor onze maatschappij. Wij zien ons geconfronteerd
met een samenleving die steeds verder verhardt en waar polarisatie hoogtij viert.
Mensen in hoogrisicoberoepen waarborgen onze veiligheid en de volksgezondheid. Zij
beschermen ons en zorgen voor ons. Zij worden echter al jaren stelselmatig aan hun
lot overgelaten. Als wij niet voor deze mensen gaan zorgen, zorgt er straks niemand
meer voor ons. Laten wij onze hulpverleners koesteren, beschermen en behouden. In
het belang van Nederland.

Van Haga