Inbreng verslag schriftelijk overleg : Inbreng verslag van een schriftelijk overleg over de geannoteerde agenda van de informele JBZ-Raad van 11 en 12 juli 2022 (Kamerstuk 32317-767) (vreemdelingen- en asielonderwerpen).

De vaste commissie voor Justitie en Veiligheid heeft een aantal vragen en opmerkingen
voorgelegd over de volgende stukken:

• Geannoteerde agenda van de informele JBZ-Raad van 11 en 12 juli 2022 (Kamerstuk 32 317, nr. 767)

• Verslag van de formele JBZ-Raad van 9-10 juni 2022 (Kamerstuk 32 317, nr. 764)

• Geannoteerde agenda JBZ-Raad op 8 en 10 juni 2022 (Kamerstuk 32 317, nr. 765)

• Nederlandse inzet in Frontex activiteiten 2022 (Kamerstuk 32 317, nr. 766).

De voorzitter van de commissie, Van Meenen

De adjunct-griffier van de commissie, Nouse

Inhoudsopgave

Blz.

I

Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

2

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

2

Vragen en opmerkingen van de leden van de D66-fractie

3

Vragen en opmerkingen van de leden van de SP-fractie

6

Vragen en opmerkingen van de leden van de PvdA-fractie

7

Vragen en opmerkingen van de leden van de GL-fractie

7

Vragen en opmerkingen van de leden van de ChristenUnie-fractie

9

II

Antwoord / Reactie van de Staatssecretaris

10

I Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

De leden van de VVD-fractie hebben met interesse kennisgenomen van de geannoteerde
agenda voor de JBZ-raad van 11 en 12 juli 2022. Zij hebben hierover nog de volgende
vragen en opmerkingen.

De leden van de VVD-fractie hebben kennisgenomen van het feit dat er op dit moment
zo’n vijf miljoen Oekraïners in de Europese Unie (EU) verblijven. Voorop staat dat
voor deze leden dat hen, zolang Oekraïne zich in oorlog bevindt, een veilige opvangplek
moet worden geboden. Wel delen deze leden de mening van de Staatssecretaris dat moet
worden gekeken naar de middellange termijn. Het is dan ook goed dat er gewerkt wordt
aan een registratieplatform. Hoe staat het met de voortgang van dit registratieplatform
in de verschillende lidstaten? Welke voordelen heeft dit systeem naast het voorkomen
van misbruik van voorzieningen?

Het is goed dat de Staatssecretaris aanstuurt op informatiegestuurd handelen binnen
de EU. In hoeverre gebeurt dit op dit moment al? Welke concrete verbeterpunten zijn
er nog mogelijk? Welke problemen moeten hiervoor opgelost worden en welke acties worden
er in de aankomende maanden ondernomen?

Nu Nederland zich in een asielcrisis bevindt die mede wordt veroorzaakt door een aanhoudend
hoge instroom, is het de hoogste prioriteit om in Europees verband aan te dringen
op concrete acties die de irreguliere instroom van asielzoekers verminderen. Brede
beschouwingen over de grondoorzaken van migratie gaan niet op korte termijn tot resultaat
leiden, wel concrete afspraken met herkomstlanden, doorreislanden, EU-lidstaten en
buurlanden.

Het is van groot belang dat concretere migratieafspraken worden gemaakt met derde
landen. Is de Staatsecretaris bereid erop aan te dringen bij het Tsjechische voorzitterschap
dat de EU hier hoge prioriteit aan geeft? Wil de Staatssecretaris erop aandringen
dat de EU hiervoor zowel positieve als negatieve drukmiddelen inzet, zoals toegang
tot de Europese markt en ontwikkelingssamenwerking? Welke stappen verwacht de Staatssecretaris
dat de EU op dit terrein zet in het komende half jaar? Wanneer de EU niet snel genoeg
gaat, ziet de Staatssecretaris dan mogelijkheden om meer samen met gelijkgezinde landen
(bijvoorbeeld Frankrijk, Duitsland, Spanje, Italië Benelux, Scandinavië) op te trekken
richting derde landen?

EU-lidstaten moeten zich houden aan bestaande afspraken, met name rond Dublin. Daarbij
is het van belang dat EU-lidstaten de asielopvang en -procedures voldoende op orde
brengen. Is de Staatssecretaris bereid om de landen die dit onvoldoende op orde hebben
(bijvoorbeeld Griekenland) aan te spreken? Wil het de Staatssecretaris daarbij gezamenlijk
optrekken met gelijkgezinde landen die nu ook geen Dublinclaims kunnen effectueren?

We zien dat de meeste asielzoekers naar Nederland reizen door de grens vanuit Duitsland
en België over te steken, terwijl zij zich daar ook al in een veilig land met gedegen
opvangvoorzieningen bevinden. Andersom gebeurt hetzelfde. Gezien de huidige asielcrisis
is het wenselijk om het mobiel grenstoezicht te intensiveren en meer irreguliere migranten
terug te sturen naar Duitsland en België. Hiertoe moeten afspraken gemaakt worden
met Duitsland en België. Welke mogelijkheden ziet de Staatssecretaris en is hij bereid
hierover en marge van de JBZ-Raad in gesprek te gaan met zijn collega’s uit Duitsland
en België?

De samenwerking met andere Europese lidstaten kan verbeterd worden ten aanzien van
het aanpakken van overlastgevers (uit met name veilige landen). Deze veiligelanders
reizen door meerdere EU-lidstaten waar zij steeds overlast veroorzaken. Ziet de Staatssecretaris
mogelijkheden om de namen van overlastgevers (bijvoorbeeld die onderdeel zijn van
de Top X aanpak) wederzijds te delen met Duitsland en België, zodat zij zowel in Nederland
als in onze buurlanden sneller en steviger kunnen worden aangepakt? Is de Staatssecretaris
bereid om hiertoe op te roepen in de JBZ-Raad, en en marge de mogelijkheden hiertoe
te verkennen met zijn collega’s?

Vragen en opmerkingen van de leden van de D66-fractie

Frontex

De leden van de D66-fractie hebben vaker zorgen uitgesproken over de berichtgeving
rondom pushbacks en de (mogelijke) rol van Frontex en zijn blij met de toezegging
van de Staatssecretaris om zich hard te maken voor de openbaarmaking van de samenvatting
van het recente OLAF-rapport dat heeft geleid tot het aftreden van de uitvoerend directeur
van het agentschap. De aan het woord zijnde leden vragen de Staatssecretaris uiteen
te zetten welke voorwaarden hij zal stellen aan het verkiezen van de nieuwe uitvoerend
directeur van Frontex. Is de Staatssecretaris bereid toe te zeggen dat Nederland in
de Management Board van Frontex haar voorkeur zal laten uitgaan naar een kandidaat
die het vertrouwen van het Europees Parlement (EP) heeft gekregen? Zo nee, waarom
niet? En wil de Staatssecretaris zich ook hard maken voor een kandidaat die het naleven
van het Unierecht en mensenrechten centraal heeft staan?

In het licht van de zorgen rondom pushbacks vragen de leden van de D66-fractie naar
de operationele plannen van Frontex. Deze zijn niet openbaar en daar hebben deze leden
begrip voor. Deze leden vragen echter wel op welke manier mensenrechten worden geborgd
in deze plannen en hoe en door wie controle wordt uitgeoefend op deze waarborgen in
de plannen. Als Nederlands personeel tijdens hun inzet misstanden signaleert kan dat
worden gemeld bij Frontex zelf, maar is de Staatssecretaris het eens met de stelling
dat het goed zou zijn om ook een aanspreekpunt te hebben op het ministerie? Juist
omdat dat laagdrempeliger en veiliger kan zijn? Kan de Staatssecretaris een update
geven over de verbeteringen van het klachtenmechanisme van Frontex zelf?

Kan de Staatssecretaris reflecteren op de aanbevelingen die de Fundamental Rights
Officer van Frontex doet in zijn jaarrapport over 2021?1 Hoe gaat de Staatssecretaris er in Brussel voor zorgen dat deze aanbevelingen, met
name onder de categorie «Maximising Impact», worden uitgevoerd?

Voortgang asiel- en migratiepact

De leden van de D66-fractie hebben kennisgenomen van de prioriteiten van het Tsjechisch
voorzitterschap. Kan de Staatssecretaris toelichten hoe hij ervoor zal zorgen dat
de focus op het pact niet verslapt? Steunt Nederland de groep Raadsvoorzitters tot
het einde van het mandaat van dit EP (Tsjechie, Zweden, Spanje, Belgie) om te komen
tot een gezamenlijke «roadmap» met het EP? Met daarin het duidelijke commitment tot
het aannemen van alle dossiers binnen het pact voor het einde van dit mandaat?

Eurodac

De leden van de D66-fractie hebben kennisgenomen van de stappen die zijn gezet met
betrekking tot Eurodac. Voor deze leden is het van belang dat de verzamelde gegevens
worden ingezet om vreemdelingen te helpen waar mogelijk. Kan de Staatssecretaris toezeggen
in Brussel te pleiten voor een plan van aanpak voor de inzet van deze registratie
voor het opsporen en ondersteunen van alleenreizende kinderen?

Solidariteitsverklaring

De leden van de D66-fractie lezen dat Nederland zich heeft gecommitteerd aan de solidariteitsverklaring
maar niet tegemoet kan komen aan herplaatsingsverzoeken, zoals ook door de Staatssecretaris
gemeld in het vorige debat. Welke acties gaat Nederland ondernemen om te voldoen aan
deze solidariteitsverklaring? De lidstaten hebben afgesproken dat «hoge druk als gevolg
van secundaire migratiestromen en het gebrekkig functioneren van de Dublinverordeningen»
kan worden ingezet als aanleiding om geen solidariteitsbijdrage te leveren. Dat stelt
de aan het woord zijnde leden teleur, want op deze manier komen we samen niet verder.
Deze leden vragen de Staatssecretaris dan ook dit kip-eiverhaal te doorbreken en de
solidariteit onverkort door te zetten, aangezien het gebrek aan solidariteit juist
leidt tot secundaire migratiestromen en het gebrekkig functioneren van de Dublinverordening.

Herziening Schengengrenscode

Tijdens de JBZ-Raad van 9 en 10 juni jl. is een herziening van de Schengengrenscode
aangenomen. De aanpassingen met betrekking tot de binnengrenscontroles baren de leden
van de D66-fractie zorgen. Deze leden lezen dat «door een plotselinge grote toename
van secundaire migratiestromen» een lidstaat met deze herziening kan overgaan tot
binnengrenscontroles. Wanneer wordt gesproken van «een plotselinge grote toename van
secundaire migratiestromen»? Wil de Staatssecretaris hier een heel helder kader voor
scheppen om te voorkomen dat dit instrument willekeurig wordt ingezet? Kan de Staatssecretaris
ook een uitleg geven van hoe deze binnengrenscontroles er in de praktijk uit zouden
zien? Op basis waarvan kan bijvoorbeeld worden besloten iemand staande te houden?

Het voorstel kent een nieuwe alternatieve mogelijkheid om niet rechtmatig verblijvende
derdelanders over te dragen aan de lidstaat vanwaar deze personen de grens overstaken
of probeerden over te steken. Hoe staat dit in verhouding tot artikel 4.17 van het
Vreemdelingenbesluit, waarin een duidelijk maximum is gesteld aan het aantal controles
dat mag worden uitgevoerd om personen staande te houden ter vaststelling van hun identiteit,
nationaliteit en verblijfsrechtelijke positie ter bestrijding van illegaal verblijf
na grensoverschrijding? Voornoemde leden lezen dat de Staatssecretaris zich kan vinden
in de balans tussen enerzijds de soevereiniteit van lidstaten om binnengrenscontroles
te herinvoeren en te verlengen en anderzijds het exceptionele karakter van deze controles
in een gebied waarin het vrij verkeer van personen van groot belang is. Kan de Staatssecretaris
in detail uiteenzetten hoe deze balans eruit ziet en waarom het vrije verkeer van
personen volgens hem voldoende is gewaarborgd? Vindt de Staatssecretaris dat de ruimte
voor lidstaten om binnengrenscontroles te blijven verlengen voldoende is ingekaderd?
Zo ja, waarom? Zo nee, op welke manier gaat hij in Brussel pleiten voor heldere kaders?

Libië

Heeft de Staatssecretaris reeds kennisgenomen van het rapport van Artsen zonder Grenzen
over de misstanden in Libië?2 Kan de Staatssecretaris reageren op de aanbevelingen uit dit rapport? In het vragenuur
van 11 mei 2021 heeft de vorige Staatssecretaris duidelijk aangegeven dat drenkelingen
die worden opgepikt in het kader van SAR-operaties (search and rescue) dienen te worden
ontscheept in een veilige haven en dat bekend is dat Libië geen veilige haven is.
Hoe verhoudt deze uitspraak zich tot de voortdurende steun aan de Libische kustwacht,
zo vragen de leden van de D66-fractie. Is de Staatssecretaris het eens met de stelling
dat het niet uit te leggen is dat Nederlandse steun (via de EU) bijdraagt aan de inhumane
situatie in Libische detentiecentra? Kan de Staatssecretaris een overzicht maken van
alle financiële, materiële en andere vormen van bijdragen die de EU en Nederland leveren
aan Libië en de Libische kustwacht in het kader van SAR-operaties en opvang van vluchtelingen?
Is de Staatssecretaris bereid om met zijn collega’s in de JBZ-Raad de huidige voorwaarden
voor steun aan Libië te herzien en te werken aan een set aan stevige condities voor
de steun die toezien op een menswaardige opvang in Libië? Is de Staatssecretaris het
eens met de stelling dat het inhumaan is om mensen onder deze omstandigheden in Libië
te laten verblijven? Welke mogelijkheden ziet de Staatssecretaris om (met name de
meest kwetsbare) mensen uit Libië te evacueren? Kan hij toezeggen dit in de EU en
in de Afrikaanse Unie te adresseren? De Staatssecretaris geeft in reactie op de Adviescommissie
voor Vreemdelingenzaken (ACVZ) (Kamerstuk 32 317, nr. 756) aan vermeende misstanden in derde landen te adresseren, maar wanneer is volgens
de Staatssecretaris de grens van adresseren bereikt en gaat hij – al dan niet in EU-verband
– over tot actie?

In antwoorden op Kamervragen (Aanhangsel van de Handelingen, vergaderjaar 2021–2022,
nr. 238) schreef de vorige Staatssecretaris dat het kabinet niet beschikt over cijfers betreffende
de betrokkenheid van commerciële schepen bij SAR-operaties in de Middellandse zee
die onder Nederlandse vlag varen dan wel eigendom zijn van een Nederlands bedrijf.
Wil de Staatssecretaris dit spoedig uitzoeken en deze reders wijzen op hun verantwoordelijkheden?
Deze leden begrijpen dat deze reders geen verplichtingen hebben op basis van het VN-Vluchtelingenverdrag,
maar roepen de Staatssecretaris op hen wel te informeren over de gevolgen van ontscheping
in landen als Libië. Kan de Staatssecretaris aan deze leden toezeggen in gesprek te
gaan met deze reders om te bezien of en hoe Nederland of de EU hen kunnen helpen bij
het waarborgen van de mensenrechten van drenkelingen op zee?

Vragen en opmerkingen van de leden van de SP-fractie

Geannoteerde agenda van de informele JBZ-raad van 11 en 12 juli

Het valt de leden van de SP-fractie op dat bij de diverse punten op de geannoteerde
agenda staat opgetekend dat er nog geen discussiestuk beschikbaar is of niet duidelijk
is wat het Voorzitterschap wil bespreken. Deze leden betreuren dit omdat, zoals de
regering ook zal ervaren, het lastig is om de JBZ-Raad voor te bereiden, terwijl dit
de eerste Raad onder leiding van Tsjechië is. Kan de Staatssecretaris toezeggen om
het Voorzitterschap te verzoeken de komende JBZ-Raden eerder de stukken ter beschikking
te stellen?

Verslag van de formele JBZ-Raad van 9 en 10 juni

De leden van de SP-fractie hebben met interesse kennisgenomen van het verslag van
de meest recente JBZ-Raad en de verklaring van het tijdelijke solidariteitsmechanisme.
Deze leden hebben hierover enkele vragen. Hebben deze leden het goed begrepen dat
de 27 lidstaten een overeenkomst hebben gesloten voor een solidariteitsmechanisme
voor een jaar, waarbij lidstaten de zuidelijke transitlanden ondersteunen door middel
van herplaatsing, financiële, operationele of personele steun of door de financiering
van projecten in derde landen die de migratiedruk verlagen? Kan de Staatssecretaris
toelichten wat het vrijwillige karakter van dit mechanisme behelst? Klopt het dat
het lidstaten nergens toe dwingt en dat ook bestaande inzet als toereikend kan worden
beschouwd?

De leden van de SP-fractie constateren dat het besluit niet door alle lidstaten werd
gedragen Welke lidstaten hebben de verklaring niet onderschreven? Wat betekent dit
op de lange termijn? Is hiermee het consensusmodel losgelaten en worden besluiten
op het terrein van asiel voortaan per gekwalificeerde meerderheid genomen?

De Staatssecretaris geeft in het verslag van de JBZ-Raad aan dat hij de andere lidstaten
erop heeft gewezen dat Nederland op dit moment niet aan herplaatsing zal beginnen
vanwege de huidige druk op het asielsysteem. Erkent de Staatssecretaris dat de huidige
druk op het asielsysteem de eigen schuld is door het af laten nemen van het sociale
woningaanbod waardoor statushouders niet uit kunnen stromen en de weigering om een
robuust opvangstelsel in te richten? Zo nee, waarom niet? Waarom volgt Nederland niet
het voorbeeld van onder andere Duitsland, Frankrijk en België door een toezegging
voor een concreet aantal over te nemen asielzoekers te noemen? Die landen worden toch
ook geconfronteerd met een hoge druk op de asielopvang door de oorlog in Oekraïne?
Op welke manier gaat Nederland dan wel bijdragen aan het solidariteitsmechanisme?
Op welke manier hebben nationale parlementen dan wel het Europees Parlement inspraak
op dit besluit? Graag ontvangen de aan het woord zijnde leden een toelichting op dit
punt.

De leden van de SP-fractie vragen of de Staatssecretaris de verwachting onderschrijft
dat er onder Tsjechisch Voorzitterschap geen werk gemaakt zal worden van een overeenkomst
op het gezamenlijke migratiebeleid.

Vragen en opmerkingen van de leden van de PvdA-fractie

De leden van de PvdA-fractie hebben kennisgenomen van de geannoteerde agenda en specifiek
van de drie akkoorden over het migratiepact die door de Raad zijn aangenomen. Alhoewel
het in algehele zin positief is dat er stappen worden gezet, hebben de aan het woord
zijnde leden een aantal vragen en opmerkingen aangaande deze akkoorden. Klopt het
dat enkel vier of vijf landen zich hebben gecommitteerd aan concrete quota voor de
verdeling van vluchtelingen? Zo ja, welke landen zijn dit? Klopt het dat dit alleen
vluchtelingen en migranten betreft die op zee worden gered? Wat is volgens u de handtekening
van Nederland onder de politieke verklaring voor de solidariteitsdeal waard, als bij
voorbaat wordt gezegd dat ons land niet meedoet aan de verdeling van vluchtelingen?
Gaat u zich op korte termijn wel voegen bij de landen die zich hebben gecommitteerd
aan concrete quota? Betekent volgens u het feit dat onder andere de Visegrad-landen
niet de politieke verklaring voor de solidariteitsdeal hebben getekend, dat zij op
termijn ook niet zullen bijdragen aan het Pact door middel van financiële of materiële
middelen?

Ook aangaande de resterende akkoorden betreffende Eurodac en screening, hebben de
leden van de PvdA-fractie enkele vragen en opmerkingen. Op welke manier worden landen
als Griekenland en Italië onder de gesloten akkoorden ondersteund bij het uitvoeren
van de beoogde versnelde grensprocedures? Op welke manier worden zorgvuldigheid en
het respect voor fundamentele vrijheden gewaarborgd in deze akkoorden en welke instantie
gaat hier toezicht op houden? Wat is de stand van zaken van de onderhandelingen omtrent
de Schengen­grenscode? Deelt u de zorgen van de aan het woord zijnde leden dat de
voorgestelde clausule voor «instrumentalisering van migratie» de-facto het recht op
het aanvragen van asiel inperkt? Zo ja, bent u bereid ervoor te pleiten deze clausule
te schrappen of ervoor te zorgen dat er geen misbruik van deze clausule kan worden
gemaakt? In algemene zin, kunt u schetsen op welke manier een vervolg wordt gegeven
aan de onderhandelingen omtrent het Migratiepact?

De leden van de PvdA-fractie wijzen daarnaast op een rapport genaamd «Migrants in
the Balkans and Central Eastern Europe» van Speciaal VN-Rapporteur voor Human Rights
of Migrants, Felipe González Morales. Wat is de reactie van de Staatssecretaris op
dit rapport, waarin wordt geconcludeerd dat vluchtelingen in Kroatië, Servië, Roemenië,
Noord-Macedonië en Griekenland op grote schaal te maken krijgen met illegale pushbacks?
Waarom gaat de Staatssecretaris ondanks het bewijs voor deze illegale praktijken en
de betrokkenheid van Frontex hierbij, de Nederlandse inzet van Frontex-operaties in
landen waar deze pushbacks voorkomen uitbreiden? Is de Staatssecretaris bereid deze
bijdragen op te schorten zolang deze illegale praktijken voortduren? Zo nee, waarom
niet?

De leden van de PvdA-fractie hebben verder met afschuw kennis genomen van de vele
slachtoffers die zijn gevallen in Melilla. Naar aanleiding hiervan eisen mensenrechtenorganisaties
zoals Amnesty International een onafhankelijk onderzoek naar de gebeurtenissen. Hoe
vindt u dat een dergelijk onderzoek vorm moet worden gegeven? Bent u bereid om voor
een dergelijk onderzoek te pleiten tijdens de JBZ-Raad?

Vragen en opmerkingen van de leden van de GroenLinks-fractie

De leden van de GroenLinks-fractie hebben met belangstelling kennis genomen van de
stukken ten behoeve van de Informele JBZ-Raad van 11 en 12 juli aanstaande. Deze leden
hebben nog de volgende vragen.

Situatie Oekraïne

De leden van de GroenLinks-fractie waarderen de onvermoeibare inzet om Oekraïense
ontheemden opvang en veiligheid te verschaffen. Deze leden hebben gezien dat the office
of the United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) spreekt van de hoogste
noodsituatie. In dat licht bezien vragen deze leden welke bijdrage Nederland levert
aan de opvang van deze groep. Tot en met 23 juni jl. zijn er 26 personen in drie vluchten
vanuit Moldavië overgebracht naar Nederland. In de wetenschap dat ruim zes miljoen
mensen op de vlucht zijn geslagen vragen deze leden of onderlinge afspraken om de
omliggende (EU-)landen te ontlasten niet moeten worden heroverwogen.

Asiel- en Migratiepact

De leden van de GroenLinks-fractie begrijpen dat het Franse voorzitterschap erop inzet
dat 10.000 asielzoekers zullen worden herplaatst. Volgens schattingen zullen Griekenland,
Cyprus, Italië, Malta en Spanje gezamenlijk zo’n 150.000 asielzoekers binnenkrijgen.
Relocatie is noodzakelijk, zo veronderstellen deze leden. Duitsland heeft al beloofd
3.500 asielzoekers over te nemen, Frankrijk 3.000 en Portugal en Ierland allebei 350.
Klopt het dat de Nederlandse inzet erop neerkomt dat op dit moment geen herplaatsing
naar Nederland zal plaatsvinden, terwijl er wél wordt ingezet op het leggen van Dublinclaims,
zelfs in de gevallen dat asielzoekers als eerste zijn binnengekomen in een EU-lidstaat
dat al zwaar is overbelast? Is de Staatssecretaris bereid om onder deze omstandigheden
af te zien van het leggen van Dublinclaims en deze asielverzoeken in Nederland af
te doen?

Pushbacks

De leden van de GroenLinks-fractie hebben kennisgenomen van het nieuws dat Griekenland
migranten dwingt om te helpen andere migranten het land uit te zetten. Is de Staatssecretaris
bereid om, in navolging van de Duitse Minister van Buitenlandse Zaken Baerbock en
EU-commissaris Johansson, in het komend overleg zijn afkeer hierover uit te spreken
en er onder meer voor te pleiten dat de Europese Commissie onderzoekt hoe de beschikbaarheid
van EU-fondsen afhankelijk gesteld kan worden van de naleving van mensenrechten? Is
de Staatssecretaris bereid om in dit verband te benadrukken dat de Nederlandse operationele
inzet op Frontex afhankelijk is van de naleving van Europees erkende mensenrechten?

Onderzoek Artsen zonder Grenzen «Out of Libya»

Artsen zonder Grenzen heeft een rapport aangeboden over de migratieprojecten in Libië.
De leden van de GroenLinks-fractie hebben altijd al hun zorgen geuit over het al dan
niet afgesproken inschakelen van derde landen die ingezet worden om asielzoekers af
te houden. Hoe kan immers worden toegezien op de naleving van EU-mensenrechten? Kan
de Staatssecretaris een appreciatie geven op dit rapport? Onderschrijft de Staatssecretaris
de oproep van Artsen zonder Grenzen om afspraken met de Libische autoriteiten te herzien
en naleving van mensenrechten te eisen, om financiering van Libische pushbacks op
de Middellandse Zee te beëindigen en de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM),
UNHCR en andere niet-gouvernementele organisaties (NGO’s) in staat te stellen hun
mandaat uit te oefenen?

Vragen en opmerkingen van de leden van de ChristenUnie-fractie

Impact oorlog Oekraïne op veiligheidsgebied

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen welke besluiten de Raad heeft genomen
ten aanzien van de bescherming van vluchtelingen tegen de risico’s van mensenhandel,
arbeidsuitbuiting of seksuele uitbuiting. Hoe krijgt dit onderwerp Europees en in
Nederland blijvend aandacht?

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen waarom de Staatssecretaris prioriteit
lijkt te geven aan het voorkomen van misbruik van voorzieningen door ontheemden. Zou
het niet beter zijn de registratie van ontheemden juist vooral te gebruiken om signalen
van uitbuiting tegen te gaan, in plaats van vanuit wantrouwen te handelen, zoals hier
lijkt te gebeuren. Deze leden vragen welke vervolgafspraken de Staatssecretaris wenselijk
acht om signalen van uitbuiting eerder te ontvangen en ook vervolgens al vroeg in
te kunnen grijpen.

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen de Staatssecretaris hoe hij het voortouw
neemt om juist ook aan de grenzen met Oekraïne voor menswaardige opvang te zorgen
en mensenhandel en uitbuiting te bestrijden. Specifiek vragen deze leden naar de mogelijkheid
van het instellen van de door UNICEF aanbevolen Blue Dot hubs, veilige havens voor kinderen, vrouwen, gezinnen en mensen met een beperking. Kan
de Staatssecretaris toelichten welke inspanningen daartoe gedaan worden en indien
dit niet het geval is, waarom daar niet voor gekozen wordt.

De leden van de ChristenUnie-fractie prijzen de door Nederland gecoördineerde hackathon
tegen criminele netwerken die Oekraïense vluchtelingen groomen voor seksuele uitbuiting.
Op welke wijze krijgt deze inzet ook structureel vorm?

Hoe apprecieert de Staatssecretaris de waarschuwing van Europol-directeur De Bolle
dat geleverde wapens in het criminele circuit belanden? Welke maatregelen neemt de
Raad dan wel Nederland om dit te voorkomen? Welke afspraken kunnen en worden hierover
gemaakt met Oekraïne?

De leden van de ChristenUnie-fractie zien met instemming dat de Staatssecretaris het
definitieve standpunt over de toetreding van Kroatië tot de Schengenzone, wanneer
de inhoudelijke besprekingen daarover gehouden worden, zal bepalen met inachtneming
van de motie van het lid Ceder (Kamerstuk 32 317, nr. 743). Deze leden zouden graag van de Staatssecretaris weten of de Kroatische regering
de geconstateerde misstanden al aantoonbaar adresseert, en zo ja, hoe. Ook zouden
ze graag weten hoe het staat met de instelling van een onafhankelijk monitorings-mechanisme
en op welk moment de Kamer hierover geïnformeerd zal worden.

Ten aanzien van pushbacks constateren de leden van de ChristenUnie-fractie dat de
Speciaal VN-Rapporteur voor Human Rights of Migrants, Felipe González Morales, in
een vorige week openbaar gemaakt rapport «Migrants in the Balkans and Central Eastern
Europe» stelt dat onder meer vluchtelingen in Kroatië, Servië, Roemenië, Noord-Macedonië
en Griekenland te maken hebben met «widespread pushback and chain pushback practices
at most borders». Nu er dus niet meer gesproken kan worden van «vermeende» pushbacks,
vragen deze leden aan de Staatssecretaris welke acties hij wil ondernemen om deze
schendingen te stoppen in EU-verband. Acht hij het nu zaak om bij de Europese Commissie
aan te dringen om inbreukprocedures te starten tegen landen die pushbacks uitvoeren?
Zo nee, waarom niet?

Hoe denkt de Staatssecretaris te voorkomen dat Nederlands Frontex-personeel betrokken
raakt bij pushbacks nu Nederlands personeel ook ingezet zal worden in lidstaten waar
pushbacks plaatsvinden? Kan Frontex en daarmee Nederland hier juridisch op aangesproken
worden? Deze leden verwachten hier een graag een onderbouwde reactie op.

De aan het woord zijnde leden lezen dat de Staatssecretaris het van belang vindt dat
de EU en de lidstaten blijven investeren in het voorkomen van irreguliere migratie,
opvang en bescherming van vluchtelingen in de regio blijven bevorderen en de grondoorzaken
van migratie blijven aanpakken. In dit verband vragen de leden van de ChristenUnie-fractie
of de Staatssecretaris voortzetting van de Europese steun aan de Libische kustwacht
nog steeds verantwoord acht. Kan de Staatssecretaris aangeven of de Europese steun
ertoe geleid heeft dat migranten die op zee zijn opgepikt door de Libische kustwacht
niet meer in de beruchte detentiecentra terechtkomen? Hoe reageert de Staatssecretaris
op de stelling in het rapport van Artsen zonder Grenzen getiteld «Out of Libya» dat
zowel de Office of the High Commissioner for Human Rights (OHCHR) als de Commissaris
voor de Mensenrechten van de Europese Raad wijzen op de «individuele collectieve verantwoordelijkheid
van de EU voor de sterfgevallen op zee en de mishandelingen in Libië»? Is de Staatssecretaris
het eens met de stelling in het rapport dat de Europese steun aan de Libische kustwacht
het systeem van uitbuiting en mishandeling van migranten in stand houdt? Zo nee, waarom
niet? Deze leden zouden graag een uitgebreide reactie van de Staatssecretaris zien
op het genoemde rapport, en met name op deze aanbeveling: «End political, financial
and material support to the system of forcible returns from international waters in
the Central Mediterranean Sea to Libya. As repeatedly acknowledged by international
bodies, including the United Nations and the EU Commission, Libya is currently not
a safe place for the purpose of disembarkation of people rescued at sea.»

Ten aanzien van het Europese Asiel- en Migratiepact zouden de leden van de ChristenUnie-fractie
de Staatssecretaris willen vragen wat precies de status is van de verklaring die door
21 landen is aangenomen ten aanzien van een vrijwillig en tijdelijk solidariteitsmechanisme.3 Ook zouden deze leden willen weten of de Staatssecretaris meer informatie heeft over
de manier waarop het Tsjechische Voorzitterschap de onderhandelingen op het Pact verder
wil gaan brengen.

II Antwoord / Reactie van de Staatssecretaris