Inbreng verslag schriftelijk overleg : Inbreng verslag van een schriftelijk overleg over monitoring gevolgen COVID-19 in mbo en ho (Kamerstuk 31524-479)

Binnen de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap hebben enkele fracties
de behoefte om vragen en opmerkingen voor te leggen over de brief van de Minister
van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap d.d. 24 november 2020 inzake de monitoring van
gevolgen COVID-19 in het middelbaar beroepsonderwijs en hoger onderwijs (Kamerstukken
31 524 en 31 288, nr. 479).

De voorzitter van de commissie, Tellegen

De griffier van de commissie, De Kler

Inhoud

blz.

I

Vragen en opmerkingen uit de fracties

2

•

Inbreng van de leden van de VVD-fractie

2

•

Inbreng van de leden van de CDA-fractie

2

•

Inbreng van de leden van de D66-fractie

3

•

Inbreng van de leden van de GroenLinks-fractie

5

•

Inbreng van de leden van de SP-fractie

8

•

Inbreng van de leden van de PvdA-fractie

10

II

Reactie van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

12

I Vragen en opmerkingen uit de fracties

Inbreng van de leden van de VVD-fractie

De leden van de VVD-fractie hebben kennisgenomen van de brief over de monitoring van
de gevolgen COVID-19 in het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) en hoger onderwijs (ho).
In het licht van de nieuwe lockdown vragen zij naar een geüpdatete stand van zaken
met betrekking tot de onderwijsachterstanden op het ho en mbo. Voorts vragen zij wat
specifiek de stand van zaken is met betrekking tot de voortgang van eerstejaars in
het ho. Tot slot vragen de leden hoe het staat met de aanpak van de stagetekorten
binnen het mbo.

Inbreng van de leden van de CDA-fractie

De leden van de CDA-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de brief inzake
de monitoring van de gevolgen van COVID-19 in mbo en ho. Deze leden leven mee met
studenten en wat de recent aangekondigde lockdown voor hen betekent. Mede naar aanleiding
hiervan hebben zij nog enkele vragen.

Voor studenten is met de recente afkondiging van de lockdown de onzekerheid verder
toegenomen. Zijn studenten nog wel in staat om hun uren te maken en geen (verdere)
studievertraging op te lopen? De leden van de CDA-fractie willen graag weten of met
behulp van de opgestelde monitor het mogelijk is om bij het afkondigen van de recente
lockdown al een indicatie te geven wat dit voor studenten betekent als het gaat over
het oplopen van studievertraging? Tevens vernemen deze leden graag hoe de motie van
de leden Paternotte en Van der Molen over het ondersteunen van studenten bij onvermijdelijke
studievertraging gaat worden uitgevoerd.1

Recent hebben de leden van de CDA-fractie hun zorgen geuit over de zorgelijke ontwikkeling
dat steeds meer studenten vanwege de coronacrisis depressieve klachten hebben en eenzaamheid
ervaren. Met de motie van de leden Kuik en Van Meenen hebben zij verzocht om het sociale
aspect van de opleiding actief te faciliteren.2 Graag horen de voorgenoemde leden wat de stand van zaken hiervan is.

Kan de Minister schetsen in welke mate studenten in overleg met de instelling geswitcht
zijn naar een aanverwante of andere opleiding met meer perspectief?

Tenslotte willen de leden van de CDA-fractie graag weten welke mogelijkheden er in
deze coronatijd voor leraren zijn om vanuit een leslokaal online-les te geven.

Inbreng van de leden van de D66-fractie

De leden van de D66-fractie hebben kennisgenomen van de brief over de monitoring van
de gevolgen van COVID-19 in mbo en ho. Inmiddels is gebleken dat de situatie snel
verandert en daarom nieuwe aanvullende voorzorgsmaatregelen op korte termijn nodig
zijn. Deze leden hebben begrip dat er minder mogelijk is als de besmettingen oplopen.
Desalniettemin trekt dat een zware wissel op het onderwijs en het welzijn van studenten
en medewerkers in het mbo en ho. Deze leden wensen deze periode daarom ook te benutten
om na te gaan hoe er meer veilig onderwijs mogelijk is als de besmettingen afnemen.
Zij wensen daarom de Minister enkele vragen en opmerkingen voor te leggen.

De leden van de D66-fractie lezen in de brief dat uit het algemeen beeld niet blijkt
dat er aan het einde van het studiejaar 2019–2020 minder studenten zijn afgestudeerd
dan een jaar eerder. Dat komt mede doordat de focus van het beperkte onderwijs dat
mogelijk was, lag op het doorgaan van toetsing en examinering. Met ingang van het
studiejaar 2020–2021 tot en met 14 december 2020 zijn het mbo, hoger beroepsonderwijs
(hbo) en wetenschappelijk onderwijs (wo) verder opengesteld voor onderwijs. Zij vragen
of er een algemeen beeld te schetsen is met welke frequentie studenten dit najaar
weer fysiek onderwijs konden volgen, bijvoorbeeld door een gemiddeld aantal contacturen
per opleidingssector te geven.

Voornoemde leden lezen in de brief dat de hogescholen en universiteiten aangeven dat
er verschillen zijn tussen opleidingssectoren ten aanzien van de studievoortgang.
Zij vragen de Minister of zij kan benoemen welke opleidingssectoren duidelijk afwijkende
cijfers over de studievoortgang laten zien dan het gemiddelde. Zijn er uitschieters?

Deze leden constateren dat de Minister van veel verschillende onderzoeken en bronnen
gebruik heeft gemaakt om een beeld te schetsen van het welzijn van studenten en medewerkers.
Deze leden vragen de Minister toe te lichten of zij systematisch informatie verzamelt
of kan verzamelen over de werkdruk en welzijn van studenten en medewerkers. Kan zij
ontwikkelingen in de werkdruk en welzijn van studenten en medewerkers voldoende in
de gaten houden en het effect van genomen maatregelen meten?

De leden van de D66-fractie lezen in de brief dat onderwijsinstellingen ook rekening
moesten houden met de regels die koepelorganisaties, vervoersbedrijven, het Ministerie
van Infrastructuur en Waterstaat en het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
hebben gemaakt. De leden vragen welke regels tussen de genoemde partijen zijn gemaakt
en zij zijn met name benieuwd of de afspraken meebewegen met het risiconiveau van
de pandemie. Welke restricties of afspraken gelden er voor andere groepen om de capaciteit
van het openbaar vervoer niet te overschrijden? Kan de Minister cijfers overleggen
hoeveel studenten er in de maanden september tot december 2020 met het openbaar vervoer
hebben gereisd? In hoeverre heeft dat al dan niet tot knelpunten in de capaciteit
van het openbaar vervoer geleid?

De leden van de D66-fractie lezen dat in de periode van september tot en met de huidige
lockdown het vervolgonderwijs verder was opengesteld voor onderwijs op locatie, mits
er anderhalve meter afstand tot elkaar gehouden werd. Zij kunnen zich voorstellen
dat er in eerste instantie een generieke afstandsnorm gold, omdat er in eerste instantie
veel onbekend was over het nieuwe virus. Inmiddels is er meer bekend over het virus
en is het niet ondenkbaar dat er langere tijd beschermingsmaatregelen van kracht blijven,
met alle maatschappelijke kosten van dien. Deze leden hechten er daarom aan om goed
te onderzoeken of de maatregelen per risiconiveau verfijnd kunnen worden, zodat de
mogelijkheden voor veilig fysiek onderwijs na de lockdown volledig benut kunnen worden.

Op de eerste plaats vragen voornoemde leden naar hoe de afstandsmaatregel in de capaciteitsberekening
van de benutting van onderwijsgebouwen meegenomen wordt. Wordt er in de berekening
ook vanuit gegaan dat er op de looproutes te allen tijde anderhalve meter afstand
gehouden wordt? Deze leden geven de Minister ter overweging dat inmiddels bekend is
dat de kans gering is dat een besmet persoon kort in het voorbijgaan een andere persoon
met het virus besmet. Ook is er meer kennis van welke maatregelen getroffen kunnen
worden om veilige looproutes te creëren, zoals trappenhuizen die in een richting gebruikt
kunnen worden. Zo konden tot de lockdown ook supermarkten openblijven waar wellicht
niet te allen tijde anderhalve meter afstand gehouden kon worden. Daarom vragen deze
leden de Minister welke mogelijkheden er zijn om bij het berekenen van de capaciteit
van onderwijsgebouwen te differentiëren naar ruimtes waarin personen verblijven en
ruimtes waarin personen slechts voorbijgaan.

De leden van de D66-fractie vragen voorts op welke wijze de afstandsmaatregel in lokalen
waar studenten verblijven ingevuld wordt. De norm van anderhalve meter in Nederland
is immers mede gebaseerd op het feit dat het in het voorbijgaan lastig in te schatten
is hoe groot de afstand precies is. Echter, bij vaste of gemarkeerde zitplaatsen hoeven
personen niet zelf de afstand in te schatten. Daarnaast kan met spatschermen en/of
met mondkapjes de kans op transmissie via druppels gereduceerd worden. De leden vragen
aan de Minister of zij mogelijkheden ziet om bij de berekening van de toegestane capaciteit
van onderwijsgebouwen rekening te houden met de eventuele aanwezigheid van spatborden
of andere voorzorgsmaatregelen. Kan voor vaste of gemarkeerde zitplaatsen binnen de
bandbreedte van de Wereldgezondheidsorganisatie een lagere afstandsnorm gehanteerd
worden?

Deze leden hebben kennisgenomen van een onderzoek van Indiana University naar overdracht
van het virus op de universiteit.3 De universiteit heeft strikte voorzorgsmaatregelen genomen, waaronder een afstandsmaatregel
en een mondkapjesplicht. Dat is gecombineerd met een asymptomatisch testprogramma.
Daaruit blijkt dat de kans dat een student positief getest wordt op het coronavirus
afneemt naar mate de student meer fysiek onderwijs volgt. Heeft de Minister kennisgenomen
van dit onderzoek en welke lessen kunnen hieruit worden getrokken voor het vervolgonderwijs
in Nederland?

De leden van de D66-fractie vragen de Minister of het kabinet voor de vaccinatiestrategie
ook reeds een besluit heeft genomen over wanneer studenten of jongeren in brede zin
daarvoor in aanmerking komen. Zo ja, in welke fase is dat?

Voornoemde leden vragen ten slotte aan de Minister of zij, als de Kamer de motie van
de leden Klaver en Jetten over sneltestlocaties op mbo-, hbo-, en wo-instellingen
aanneemt, bereid is om gezamenlijk met de instellingen een plan te ontwikkelen zodat
zo veel mogelijk van (de data van) de sneltestlocaties geleerd kan worden.4

Inbreng van de leden van de GroenLinks-fractie

De leden van de GroenLinks-fractie hebben met bijzondere belangstelling kennisgenomen
van de brief van de Minister inzake de monitoring van de gevolgen van COVID-19 in
het mbo en het ho. Voornoemde leden maken zich grote zorgen over de effecten van de
coronacrisis en de coronamaatregelen op het onderwijs. Tegen deze achtergrond en mede
naar aanleiding van de toespraak van de Minister-President op 14 december 2020 waarin
een tweede lockdown is aangekondigd, willen deze leden de volgende vragen stellen.

De leden van de GroenLinks-fractie hebben begrip voor de op 14 december jl. aangekondigde
maatregelen inzake het mbo en ho naar aanleiding van de stijgende aantallen COVID-19-besmettingen.
Voornoemde leden vragen echter waarom het kabinet is afgeweken van de routekaart die
zij heeft opgesteld specifiek voor deze crisissituatie. Deze stelt dat zelfs bij het
hoogste risiconiveau de eerstejaarsstudenten een uitzondering vormen op de maatregelen
en fysiek onderwijs kunnen blijven volgen.5 Klopt het dat eerstejaarsstudenten niet meer worden uitgezonderd? Zo ja, kan de Minister
uiteenzetten waarom is afgeweken van de routekaart? Worden aanvullende maatregelen
genomen voor eerstejaarsstudenten ten behoeve van de binding en begeleiding nu zij
niet meer onder de uitzondering vallen? Zo nee, waarom niet? Is deze tweede lockdown
in overleg met onderwijsinstellingen en vertegenwoordigers van studenten voorbereid
of zijn zij hierdoor overvallen?

Studievoortgang

De leden van de GroenLinks-fractie lezen in de brief van de Minister over de focus
op de begeleiding van kwetsbare studenten. Tijdens de eerste lockdown bleek echter
dat juist deze groep, de studenten met een ondersteuningsvraag, het hardst werden
geraakt door de maatregelen en het afstandsonderwijs. Hoe verklaart de Minister dit?
Hoe heeft de focus eruitgezien in de praktijk? Hoe wordt bepaald welke studenten kwetsbaar
zijn? Worden studenten die juist door de coronacrisis kwetsbaar zijn geworden, bijvoorbeeld
door het ontstaan van angst- of depressieve klachten, meegenomen in deze focus? Hoe
wordt in de nieuwe harde lockdown gezorgd dat afstandsonderwijs toegankelijk is voor
alle studenten? Welke lessen worden hierbij getrokken uit de eerste lockdown?

Voornoemde leden constateren dat de MBO Raad en de Vereniging Hogescholen (VH) hebben
aangegeven dat zij niet denken te kunnen voorkomen dat er in het vervolg van dit studiejaar
alsnog (grotere) achterstanden ontstaan doordat mogelijk niet alle stages en praktijklessen
door kunnen gaan en de begeleiding van studenten die extra persoonlijke zorg en begeleiding
nodig hebben in het gedrang komt. In het wo geldt dit mogelijk ook voor opleidingen
met grote praktijkonderdelen, zo lezen deze leden in de brief. Nu de tweede lockdown
is ingegaan, is het volgens deze leden zeer onaannemelijk dat de studievertraging
in de tweede helft van het collegejaar ingehaald kan worden, zoals voorheen is verondersteld.
Het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO) pleit hierbij voor een proactieve houding,
onder meer door een pakket aan steunmaatregelen beschikbaar te stellen voor studenten
die uitlopen met hun studie.6 Hoe staat de Minister tegenover dit voorstel? Is zij voornemens om studenten die
aan het eind van hun studie alsnog studievertraging hebben opgelopen door de coronacrisis
financieel tegemoet te komen? Wordt de huidige compensatieregeling op enig moment
nog uitgebreid, gezien de tweede harde lockdown? Zo ja, wanneer? Zo nee, waarom niet?

De focus op kwetsbare en eerstejaarsstudenten is begrijpelijk en terecht. Maar hoe
wordt er zorg voor gedragen dat tweede- en derdejaarsstudenten niet tussen wal en
schip vallen? Welke maatregelen worden genomen om te voorkomen dat zij studievertraging
oplopen die meer ingelopen kan worden in het vervolg van hun studie? Graag ontvangen
deze leden een reactie van de Minister hierop.

De leden van de GroenLinks-fractie lezen in de brief dat de Minister afspraken heeft
gemaakt omtrent het bindend studieadvies (bsa) met de vertegenwoordigers van hogescholen
en universiteiten. Kan de Minister aangeven hoe het staat met de uitvoering van de
motie van het lid Westerveld inzake het bsa vervangen door een advies dat enkel adviserend
is?7 Is de Minister voornemens hierover ook afspraken te maken met het mbo? Is de Minister
hierover in gesprek met de mbo-instellingen? Wat is het standpunt van de Minister
over het hanteren van het bsa in het mbo in tijden van corona? Een van de voorwaarden
voor het afgeven van het bsa is het aanbieden van voldoende studiebegeleiding aan
studenten. Een derde van de mbo-studenten geeft op dit moment aan minder contact te
hebben met de begeleiders op de onderwijsinstelling. Studenten op het mbo geven ook
aan de lessen slechter te vinden, zo lezen deze leden. Tegen deze achtergrond vragen
de leden van de GroenLinks-fractie in hoeverre de Minister het redelijk vindt dat
het bsa nog steeds wordt gehanteerd op het mbo. Is de Minister het met voornoemde
leden eens dat het onwenselijk en oneerlijk is dat per onderwijssoort anders wordt
omgegaan met het bsa? Gaat de nieuwe harde lockdown een rol spelen in de gesprekken
met de vertegenwoordigers van de onderwijsinstellingen over het bsa? Graag ontvangen
deze leden een reactie van de Minister hierop.

Aan het begin van dit leerjaar mochten doorstromers alvast aan hun hbo-opleiding beginnen
op voorwaarde dat ze voor 1 januari 2021 alsnog hun mbo-diploma zouden halen. De leden
van de GroenLinks-fractie hebben hier een aantal vragen over. Hoe hard is die datum
van 1 januari? Hebben onderwijsinstellingen ruimte om maatwerk te bieden aan doorstromers?
Kunnen studenten die volgens onderwijsprofessionals hun hbo-opleiding aankunnen, maar
hun mbo-diploma mede door de coronacrisis nog niet hebben kunnen halen, na 1 januari
doorstuderen? Klopt het dat onderwijsinstellingen de bestaande hardheidsclausule alleen
toe kunnen passen als sprake is van zwaarwegende persoonlijke omstandigheden? Welke
andere mogelijkheden hebben onderwijsinstellingen om maatwerk te bieden aan kansrijke
doorstromers, die hun mbo-diploma nog niet hebben kunnen halen? Is de Minister bereid
hierover op korte termijn in gesprek te gaan met onderwijsinstellingen en studentenvertegenwoordigers?
Mocht uit deze gesprekken blijken dat onderwijsinstellingen nu onvoldoende maatwerk
kunnen bieden aan kansrijke doorstromers, is de Minister dan bereid hiervoor alsnog
ruimte te maken voor 1 januari?

Studentenwelzijn

De Minister schrijft dat ze voor de pandemie al opdracht heeft gegeven aan het Rijksinstituut
voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) om onderzoek te doen naar risicofactoren in
het hoger onderwijs die druk en stress versterken. De resultaten van dit onderzoek
komen halverwege 2021 beschikbaar. Worden in dit onderzoek ook de effecten van de
coronacrisis meegenomen, zo vragen de leden van de GroenLinks-fractie. Zo nee, waarom
niet?

Uit het studentenpanel van de Jongeren Organisatie Beroepsonderwijs (JOB) kwam naar
voren dat een derde van de studenten aangaf dat het nooit of vaak niet goed lukt om
thuis te studeren. Een van de genoemde oorzaken is het missen van een goede computer.
Is bekend hoe groot het aantal mbo-studenten is dat door het ontbreken van de juiste
leermiddelen en ontoereikende technische voorzieningen, zoals een goede laptop met
webcam, microfoon en een sterke internetverbinding niet mee kan doen met het afstandsonderwijs?

Uit het JOB-studentenpanel blijkt dat 40% van de studenten extra schoolkosten heeft
moeten maken, bijvoorbeeld voor de aanschaf van een laptop, bureau of koptelefoon.
Is de Minister bereid studenten voor deze kosten te compenseren? Is bekend hoeveel
studenten door een slechte financiële situatie leermiddelen, zoals een goedwerkende
computer, niet kunnen aanschaffen? Zo nee, is de Minister bereid hier onderzoek naar
te doen? Is zij bereid om deze studenten financieel te ondersteunen in de aanschaf
van leermiddelen?

De leden van de GroenLinks-fractie lezen in de brief over de resultaten van een vragenlijst
die voor de zomer is uitgezet door Caring Universities. Uit de resultaten blijkt onder
meer dat het percentage studenten met matige tot ernstige depressieve klachten 10,6%
hoger is dan in de periode voor COVID-19. Voornoemde leden schrikken van dit percentage.
Om hoeveel studenten gaat dit precies? De Minister vraagt aan de instellingen om zich
juist in deze tijd extra in te blijven zetten om studenten niet uit het oog te verliezen
en om drempels om contact te zoeken laag te houden. Hoe worden de onderwijsinstelling
juist in deze tijd ondersteund om studenten met dergelijke klachten bij te staan en
zich extra in te zetten hiervoor? Ontvangen zij hiertoe ook extra middelen? Zo nee,
hoe moeten de instellingen dan de extra tijd vinden om deze studenten bij te staan?

De onderzoekers plaatsen hierbij de kanttekeningen dat de respons niet hoog genoeg
is om een uitspraak te kunnen doen over alle studenten en dat niet te duiden is in
hoeverre de resultaten een direct gevolg zijn van de COVID-19-pandemie. Is de Minister
voornemens om een breder onderzoek of monitor uit te zetten naar de (langdurige) impact
van de COVID-19-pandemie op de mentale gezondheid van studenten op het mbo, hbo en
wo? Zo nee, waarom niet? Zo ja, is de Minister voornemens extra budget vrij te maken
voor het ondersteunen van deze studenten indien de uitkomst van het bredere onderzoek
hierom vraagt?

Welzijn en werkdruk medewerkers

Terecht constateert de Minister dat de werkdruk van docenten in het mbo, ho en wo
hoog is. De leden van de GroenLinks-fractie maken zich ook zorgen over de toegenomen
werkdruk in het onderwijs door de coronacrisis. Het kabinet heeft inmiddels € 210 miljoen
beschikbaar gesteld waarmee basisscholen, middelbare scholen en mbo-instellingen extra
hulp en ondersteuning kunnen inschakelen in deze coronatijd vanwege de grotere kwetsbaarheid
van de leerlingen en studenten in deze sectoren. Is de Minister het met deze leden
eens dat ook in het ho door de hoge werkdruk sprake is van grote kwetsbaarheid en
hiermee dringende noodzaak voor extra middelen? Dat het onderwijs grotendeels door
heeft kunnen gaan is voornamelijk te danken aan de enorme inzet van de docenten en
het ondersteunend personeel. Derhalve vragen deze leden aan de Minister wanneer de
ho-instellingen financieel worden bijgestaan om de werkdruk te verminderen.

Daarnaast constateren voornoemde leden dat wat betreft de werkdruk en het welzijn
van de docenten in het mbo en ho vaak wordt geleund op verschillende enquêtes en onderzoeken
die weer door verschillende partijen zijn uitgevoerd. Hierdoor krijgen de leden geen
goed zicht op de ontwikkelingen en het effect van de genomen maatregelen. Is de Minister
voornemens om hiertoe een gedegen monitor te ontwikkelen, met een vaste set indicatoren,
een nulmeting en een vervolgmeting? Zo nee, waarom niet?

Stages, stagetekorten en arbeidsmarktperspectief

De leden van de GroenLinks-fractie vinden het oplopende tekort aan stages zeer zorgwekkend.
Deze leden maken zich voornamelijk zorgen over de enorme stagetekorten op het mbo.
Praktijkervaring is het hart van het mbo en vooral in het praktijkonderwijs is onlineonderwijs
vaak geen goed alternatief. Voornoemde leden waarderen de inzet van de Samenwerkingsorganisatie
Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB), de onderwijsinstellingen en werkgevers om de
stagetekorten te verminderen. Deelt de Minister de mening dat de overheid ook haar
verantwoordelijkheid moet nemen voor het creëren van stageplekken in de publieke sector,
aangezien de stagetekorten het grootst zijn in de publieke sector? Deze leden vragen
of de overheid, als grootste werkgever, zich niet meer kan inzetten voor het creëren
van stageplekken in de publieke sector. Graag ontvangen de leden een reactie van de
Minister hierop. Welke mogelijkheden ziet de Minister om meer stageplekken te creëren
in publieke sectoren? Is het bijvoorbeeld een optie om hiervoor extra, externe stagebegeleiding
aan te bieden? Welke mogelijkheden bieden innovatieve oplossingen zoals apps die het
mogelijk maken stagebegeleiding op afstand te organiseren? Is het een optie om gepensioneerde
zorgverleners, agenten en andere oud-medewerkers uit de publieke sector te vragen
of ze een bijdrage kunnen leveren als stagebegeleider? Is de Minister bereid om proactief
op zoek te gaan naar dit soort creatieve oplossingen?

Het Summa College en de GGD Brabant-Zuidoost gaan studenten inzetten om te vaccineren.8 Een win-win, zo menen de leden van de GroenLinks-fractie. Welke mogelijkheden ziet
de Minister om meer van dit soort win-win situaties te creëren? Werkt het kabinet
bijvoorbeeld al met onderwijsinstellingen en GGD’s aan het inzetten van studenten
elders in het land voor (snel)testen en vaccineren? Hoe stimuleert en faciliteert
het kabinet dit? Hoe wordt ervoor gezorgd dat dit soort initiatieven ook echt een
win-win worden? Met andere woorden, hoe wordt geborgd dat dit soort initiatieven ook
echt tot volwaardige stages voor de studenten leiden? Graag ontvangen deze leden een
reactie van de Minister hierop.

Inbreng van de leden van de SP-fractie

De leden van de SP-fractie hebben kennisgenomen van de monitoring van de gevolgen
van COVID-19 in mbo en ho. Zij hebben hierover nog enkele vragen en opmerkingen.

De leden zijn blij met de compensatie voor studenten die tussen september en januari
afstuderen, maar de rest van de studenten worden hierbij vergeten. De leden begrijpen
nog steeds niet waarom enkel voor deze groep studenten is gekozen. Studievertraging
kan immers bij iedere student optreden. Zij roepen daarom het kabinet op om iedere
student te compenseren. Studievertraging is soms onvermijdelijk voor studenten met
een functiebeperking of studenten die stage moeten lopen. Studenten die als gevolg
van de coronamaatregelen studievertraging oplopen, maar niet afstuderen tussen september
en januari, moeten extra kosten maken. Deze leden zijn benieuwd of de Minister hieraan
gedacht heeft. Is het mogelijk dat deze groep studenten een vorm van compensatie krijgt
indien zij extra kosten moeten maken als gevolg van de coronacrisis, zo vragen de
leden.

De leden van de SP-fractie zijn blij dat de motie van het lid Futselaar is aangenomen
en de Minister in gesprek gaat met de VH en Vereniging van Universiteiten (VSNU) om
online proctoring af te schalen.9 Graag worden de leden op de hoogte gehouden van de resultaten van dit gesprek en
de vervolgstappen. Als instellingen toch menen dat online proctoring noodzakelijk
is en er geen alternatieve toetsingsvormen mogelijk zijn, zouden er volgens deze leden
een aantal voorwaarden moeten gelden: zo moeten instellingen en bedrijven zich houden
aan de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG), studenten moeten worden voorgelicht
over hun rechten en weten waar ze terecht kunnen met klachten. De leden vragen of
de Minister deze opvatting deelt en bereid is deze voorwaarden mee te nemen in het
gesprek met de instellingen.

Aangezien in sommige gevallen colleges en tentamens nog wel fysiek plaatsvinden, zijn
voornoemde leden benieuwd hoeveel besmettingen zijn terug te herleiden naar mbo-scholen,
hogescholen of universiteiten. De leden vragen of dit wordt bijgehouden en welke conclusies
hieruit worden getrokken. Studenten die tentamens moeten maken zitten nog steeds met
velen in een grote zaal en er is geen maximale groepsgrootte voor. De leden kunnen
zich voorstellen dat docenten zich hier ongemakkelijk bij voelen en zich zorgen maken
om hun gezondheid.

Het kabinet heeft € 210 miljoen beschikbaar gesteld voor basisscholen, middelbare
scholen en mbo-scholen voor extra hulp en ondersteuning in deze coronatijd. Het hoger
onderwijs ontvang geen extra middelen, terwijl het coronavirus voor studenten, docenten
en instellingen drastische gevolgen heeft. Studenten, docenten en instellingen hebben
het zwaar en met extra financiële middelen kan onder andere de werkdruk voor docenten
worden bestreden en meer ruimte voor onderwijs worden gehuurd. Welke mogelijkheden
ziet de Minister hiervoor, zo vragen de leden.

Ten slotte vragen de leden of instellingen en overheden alle studenten bereiken in
hun communicatie. Er komen jaarlijks duizenden internationale studenten naar Nederland
en de leden vragen zich af of er helder wordt gecommuniceerd richting deze groep studenten.
Wordt er bijvoorbeeld gecommuniceerd in het Engels of wellicht andere veelvoorkomende
talen? Daarnaast hebben deze leden verhalen gehoord van internationale studenten die
nog steeds 56 uur per maand moeten werken om in aanmerking te komen voor studiefinanciering
en een studentenreisproduct. Het is evident dat in sommige gevallen de 56 uur per
maand niet gehaald kan worden vanwege de coronamaatregelen. Op welke wijze betracht
de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) coulance? Ook vragen de leden waarom internationale
studenten überhaupt aan deze rare eis van 56 uur werk per maand moeten voldoen. De
leden zouden daarom graag zien dat dit door de Minister wordt toegelicht.

Inbreng van de leden van de PvdA-fractie

De leden van de PvdA-fractie danken het kabinet voor het bieden van een overzicht
van de gevolgen van COVID-19 op het mbo en ho. De leden maken zich ernstig zorgen
over een aantal zaken waarop zij hieronder verder ingaan.

Studievoortgang

De leden van de PvdA-fractie zijn blij te lezen dat het aantal behaalde studiepunten
in het ho over het algemeen gezien nog niet lager ligt dan voorgaande jaren. Wel maken
deze leden zich zorgen over het stijgende aantal mbo-studenten dat langer ingeschreven
staat. Gezien het feit dat praktijkonderwijs en stages veel te lijden hadden en hebben
onder de coronamaatregelen was dit voorspelbaar. Voornoemde leden vragen het kabinet
of zij inmiddels al meer duidelijkheid kan verschaffen over de verbreding van de compensatie
voor studenten die studievertraging oplopen als gevolg van COVID-19. Grote groepen
studenten leven met onnodig veel stress over hun toekomst en studieschuld vanwege
het uitblijven van een duidelijke boodschap van de Minister hieromtrent. Is het kabinet
bereid zich duidelijk uit te spreken over deze compensatie om deze oorzaak van stress
en kansenongelijkheid weg te kunnen nemen? Tevens vragen deze leden het kabinet of
zij na de tentamenperiode in het hbo en wo dit najaar zo spoedig mogelijk de geüpdatete
cijfers omtrent de studievoortgang kan delen, gezien het feit dat er dan pas een werkelijk
beeld kan worden gegeven van de situatie in het ho.

Voornoemde leden willen tevens graag weten hoe de motie van het lid Futselaar over
het afschalen van online proctoring wordt uitgevoerd.10 Ontvangt het kabinet nog steeds signalen van studenten die in de knoop raken door
technische mankementen waardoor hun tentamen ongeldig wordt verklaard? Waar kunnen
studenten terecht om hiervan melding te maken en begeleiding te krijgen in de vervolgstappen
die daaruit vloeien?

Studentenwelzijn

De leden van de PvdA-fractie delen de constatering van het kabinet dat studenten het
momenteel zwaar te voorduren hebben. Alhoewel in den brede dit nog niet lijkt te leiden
tot slechtere studieresultaten maken deze leden zich wel degelijk zorgen over de signalen
dat sommige organisaties of instellingen toch oplopende studievertraging beginnen
te constateren. Tevens merken deze leden dat de respons op de verslechtering van het
studentenwelzijn nog niet op orde is. Lange wachtlijsten voor psychologen verbonden
aan instellingen en bijvoorbeeld studiebegeleiders veroorzaken zorgen. Wat is de stand
van zaken op dit vlak? Welke extra maatregelen worden getroffen om te verzekeren dat
instellingen zowel de juiste als genoeg ondersteuning kunnen bieden aan studenten
die het zwaar hebben?

De leden vragen het kabinet nader te reflecteren op de staat van het studentenwelzijn
gezien de reeds afgekondigde lockdown tot ten minste 19 januari 2021. Welke extra
maatregelen voorziet het kabinet om een verdere verslechtering van het studentenwelzijn
te vorkomen?

Grote behoefte aan zelfstudieplekken

De leden van de PvdA-fractie constateren dat het kabinet met recht het onderwerp aansnijdt
over de grote behoefte aan zelfstudieplekken. Echter geeft het kabinet in haar brief,
negen maanden sinds het uitbreken van de COVID-19-pandemie, aan nog steeds te zoeken
naar manieren waarop dit binnen RIVM-richtlijnen kan worden vormgegeven. Kan het kabinet
toelichten waarom er nog steeds naar manieren wordt gezocht? Is negen maanden niet
afdoende geweest om hier een zo goed mogelijke oplossing voor te vinden? Wat maakt
dat de beschikbare plekken hiervoor inmiddels niet gevonden en benut zijn?

Welzijn en werkdruk medewerkers

De leden van de PvdA-fractie lezen dat het kabinet erkent dat leraren en docenten
de afgelopen tijd extra veel inspanningen hebben geleverd om het onderwijs doorgang
te laten vinden en leerlingen en studenten zo goed mogelijk onderwijs te bieden. Het
bieden van hybride en/of afstandsonderwijs vroeg nieuwe vaardigheden die leraren en
docenten zich snel eigen moesten maken. Het is wat de deze leden betreft dan ook niet
meer dan logisch dat er extra budget werd vrijgemaakt voor het primair onderwijs (po),
voortgezet onderwijs (vo) en mbo om hierin te kunnen voorzien. Echter geldt deze situatie
ook voor het ho, maar daar is geen extra geld voor vrijgemaakt, ongeacht het feit
dat de werkdruk in het ho al voor het uitbreken van de crisis hoog opliep. Kan het
kabinet toelichten waarom zij € 210 miljoen uittrok voor extra hulp in de klas in
het po, vo en mbo, maar ervoor kiest het ho niet extra te ondersteunen? Is dit een
louter financiële afweging? Deelt het kabinet de mening dat dit een oneerlijke situatie
betreft gezien de hoge werkdruk ook in het ho? Kan het kabinet tevens ingaan op de
naar verwachting nog verder verergerde situatie omtrent de werkdruk in het licht van
de reeds afgekondigde lockdown tot 19 januari 2021?

De leden van de PvdA-fractie merken op dat het kabinet ervoor kiest de gevolgen van
COVID-19 op studenten en leerlingen nauwkeurig zelf te monitoren zoals werd aangekondigd
voor de zomer. Echter wordt er voor de monitoring van de effecten op werknemers in
het ho en mbo volledig vertrouwd op de enquêtes en onderzoeken van andere partijen.
Doordat hiermee geen sprake is van uniforme monitoring, vragen de leden van PvdA-fractie
in hoeverre deze uitkomsten een evenwichtige monitoring van de situatie bieden. Is
het kabinet bereid om een monitor op te stellen met een vaste set indicatoren zodat
de progressie en impact van verschillende maatregelen duidelijk kan worden gemeten
en gewogen?

Voornoemde leden ontvangen signalen over de hoge werkdruk en de onmogelijkheid momenteel
studentenevaluaties en visitaties af te nemen. Is het kabinet bereid toe te staan
dat deze tijdelijk gepauzeerd worden om te voorkomen dat de werkdruk nog hoger oploopt
en leidt tot uitval?

Onderwijskwaliteit

De leden van de PvdA-fractie vragen het kabinet wanneer wordt verwacht dat alle instellingen
redelijkerwijs het coronameldpunt op orde te hebben die «goede communicatie met studenten
over de coronamaatregelen en aanpassingen van lessen en examens» faciliteert, zoals
staat omschreven in het servicedocument.

Deze leden vragen tenslotte of het kabinet kan aangeven welke concrete stappen zijn
gezet door mbo-instellingen op gebied van onderwijskwaliteit en welke naar verwachting
nog gezet zullen worden, met inachtneming van de huidige verergerde situatie.

Stages, stagetekorten en arbeidsmarktperspectief

De leden van de PvdA-fractie lezen over de inzet van dit kabinet omtrent het bestrijden
van stagetekorten. Kan het kabinet schetsen wat de impact naar verwachting zal zijn
op dit nu al nijpende probleem in licht van de reeds aangekondigde lockdown? Klopt
het dat in de plannen, zoals beschreven in de brief, werd uitgegaan van een langzaamaan
verbeterende situatie met betrekking tot het kunnen lopen van stages? Welke additionele
maatregelen voorziet het kabinet gezien de ernst van de huidige situatie, zo vragen
deze leden.

II Reactie van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap