Inbreng verslag schriftelijk overleg : Inbreng verslag van een schriftelijk overleg over de Landbouw- en Visserijraad 20 juli 2020

Binnen de vaste commissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit hebben de onderstaande
fracties de behoefte vragen en opmerkingen voor te leggen aan de Minister van Landbouw,
Natuur en Voedselkwaliteit over de Landbouw- en Visserijraad op 20 juli 2020.

De voorzitter van de commissie, Kuiken

De adjunct-griffier van de commissie, Goorden

Inhoudsopgave

blz.

I

Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

2

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

2

Vragen en opmerkingen van de leden van de PVV-fractie

5

Vragen en opmerkingen van de leden van de CDA-fractie

6

Vragen en opmerkingen van de leden van de D66-fractie

8

Vragen en opmerkingen van de leden van de PvdD-fractie

9

Vragen en opmerkingen van de leden van de SGP-fractie

12

II

Antwoord/Reactie van de Minister

13

III

Volledige agenda

13

I Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

De leden van de VVD-fractie constateren helaas dat de geannoteerde agenda ter voorbereiding
op de Landbouw- en Visserijraad tien minuten voor de deadline van het schriftelijke
overleg nog niet binnen is. Deze leden willen weer hun ergernis uitspreken over het
(te) laat ontvangen van de stukken. Op deze wijze is het onmogelijk om de controlerende
functie van de Kamer uit te oefenen. Deze leden behouden zich ruimte voor om zodra
de geannoteerde agenda is ontvangen hier alsnog aanvullende vragen over te stellen.
Kan de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) aangeven op welke manier
zij de informatiestroom naar de Kamer beter gaat verzorgen, zodat de Kamer haar controlerende
taak naar behoren kan uitvoeren? Kan de Minister een verklaring geven waarom ook deze
maand de geannoteerde agenda te laat aan de Kamer is voorgelegd? Klopt het dat de
stukken voor de Raad al ruim een week in de signaleringsportal staan? Zo ja, waarom
zijn deze niet vertaald naar een geannoteerde agenda? Zo nee, wanneer zijn deze stukken
geplaatst in de portal? De inbreng van deze leden is nu gericht op het BNC-fiche over
de Van boer tot bord-strategie. Zij hebben hierover nog een aantal vragen.

De leden van de VVD-fractie constateren dat de Van boer tot bord-strategie en het
bijbehorende actieplan een ambitieus plan is gericht op een duurzaam, veilig en gezond
voedselsysteem met een verbeterd verdien- en concurrentievermogen. Deze leden vragen
wat de positie van Nederland is bij de eerste inschatting van het krachtenveld. Sommige
lidstaten hebben zorgen en vragen geuit over bijvoorbeeld de voedselprijzen en voedselzekerheid.
Heeft Nederland zich bij «deze lidstaten» gevoegd? Zo nee, waarom niet?

De leden van de VVD-fractie maken zich zorgen over de ambitie in deze strategie in
relatie tot de positie van de boer. Er is weinig aandacht voor het verdienvermogen
en het perspectief voor de primaire sector. Deelt de Minister de zorgen over de positie
van de boer? Deelt de Minister de mening dat er maar weinig aandacht in deze strategie
is om te werken aan een beter verdienmodel voor de boer? Zo nee, waar ziet de Minister
dan ruimte voor een beter verdienmodel, ervan uitgaande dat er eerst geld verdiend
moet worden voordat dit weer geïnvesteerd kan worden en de afzetmarkt georganiseerd
is? Deelt de Minister de mening dat met het verduidelijken van de mededingingsregels
onvoldoende gewerkt wordt aan het verbeteren van de positie van de boer? Zo nee, waarom
niet? Zo ja, hoe gaat de Minister ervoor zorgen dat dit een belangrijk onderdeel wordt
van de uitwerking? Deelt de Minister de mening dat uitwerking van de strategie alleen
kan plaatsvinden als op dit onderdeel ook perspectief is voor de primaire sector?
De strategie spreekt bijvoorbeeld over het sneller aanpassen van productiesystemen.
Hoe gaat de Minister maatregelen en mogelijk wetgeving beoordelen?

De leden van de VVD-fractie constateren dat in de genoemde strategie verder ook herhaaldelijk
het punt van duurzaamheidshoofdstukken in handelsakkoorden terugkomt. Deze leden merken
op dat hier in de Nederlandse positie niet verder over uitgeweid wordt. Kan de Minister
aangeven wat de Nederlandse positie is ten aanzien van de voorstellen van de Europese
Commissie met betrekking tot de positie van duurzaamheidshoofdstukken in handelsakkoorden?
Deelt de Minister de mening dat hierbij rekening gehouden dient te worden met de Nederlandse
en Europese concurrentiepositie? Zo ja, hoe krijgt deze mening vorm in de Nederlandse
inzet op dit punt? Deelt de Minister de mening dat bij het maken van duurzaamheidsafspraken
in handelsakkoorden de in het handelsakkoord afgesproken tariefverlagingen in ieder
geval los dienen te staan van deze duurzaamheidseisen? Hoe staat de Minister tegenover
sectorale duurzaamheidsafspraken in handelsakkoorden? Deelt de Minister de mening
dat ten aanzien van duurzaamheidseisen en maatschappelijk verantwoord ondernemen,
bijvoorbeeld in de agro-grondstoffenmarkt of de productie van levensmiddelen, een
relevant speelveld binnen de Europese Unie (EU) absoluut noodzakelijk is en daarom
bij het opstellen van regelgeving op dit punt aansluiting gezocht moet worden bij
Europese regelgeving?

De leden van de VVD-fractie zien een enorme ambitie op een aantal onderwerpen zoals
gewasbeschermingsmiddelen, het gebruik van meststoffen en duurzame gezonde planten.
Deze leden constateren dat Nederland vooroploopt in innovatieve technieken en productiewijzen
die aansluiten bij deze ambitie, maar dat de Europese regelgeving daarbij de beperkende
factor is. Denk hierbij aan de volgende voorbeelden: het gebruik van mineralenconcentraat
uit dierlijke mest, de toelating van groene middelen, het toepassen van precisielandbouw
(met name het plaatselijk kunnen toedienen van gewasbeschermingsmiddelen of gebruik
van lage doseringen) en het toepassen van nieuwe veredelingstechnieken. Kan de Minister
aangeven welke positie Nederland op dit punt in zal nemen? Deelt de Minister de mening
dat er nu eerst stappen gezet moeten worden om de wet- en regelgeving aan te passen
zodat er meer ruimte is om werk te maken van het gebruik van «groene’mest in plaats
van kunstmest, het terugdringen van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen door
inzet van verdelingstechnieken die buiten Europa wel gebruikt kunnen worden zodat
er duurzamere en gezonde planten geteeld kunnen worden? Kan de Minister een analyse
geven waarom de modernisering van wet- en regelgeving maar niet lukt?

De leden van de VVD-fractie vinden de strategie over het gewenste areaal biologische
landbouw zeer ambitieus. In Nederland loopt de verkoop van biologische producten ver
achter op deze ambitie. Deelt de Minister de mening dat de keuze voor biologische
of gangbare producten vooral een keuze is van de consument? Zo nee, op welke manier
gaat de Minister mensen bewegen om meer biologische producten te kopen? Deelt de Minister
het uitgangspunt dat voedsel voor iedereen toegankelijk moet zijn, ook voor mensen
met een kleine beurs?

De leden van de VVD-fractie hebben veel waardering voor de wijze waarop ons voedsel
in Nederland wordt geproduceerd. Boeren en tuinders hebben de afgelopen jaren flink
geïnvesteerd, waardoor bijvoorbeeld de broeikasgassen met 20% zijn afgenomen. Ook
zijn de uitstoot van fijnstof en de risico’s bij het gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen
teruggedrongen. Onderschrijft de Minister deze resultaten? Deelt de Minister de zorg
dat de ambities zoals opgenomen in de strategie niet altijd aansluiten bij de behaalde
doelstellingen door de Nederlandse boeren en tuinders? Hoe gaat de Minister ervoor
zorgen dat bij specifieke voorstellen die voortkomen uit de Van boer tot bord-strategie
behaalde resultaten gewaardeerd worden en ook rekening gehouden wordt met de geografische
omstandigheden? Kan de Minister een aantal criteria delen waarop zij de voorstellen
zal beoordelen? In hoeverre speelt de positie van de boer en tuinder een rol?

De leden van de VVD-fractie merken op dat er in de Van boer tot bord-strategie – terecht
– veel aandacht is voor het onderwerp biotechnologie. Nieuwe veredelingstechnieken
kunnen een enorme bijdrage leveren aan het verduurzamen van de landbouw en een verminderde
noodzaak voor het gebruik van pesticiden. Deze leden merken op dat de Minister hier
in het BNC-fiche niet expliciet op ingaat maar zich beperkt tot het «gedeelde belang
van innovatie». Tegelijkertijd wordt duidelijk dat bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk
de Brexit aangrijpt om de al lang verwachte en noodzakelijke versoepelingen in regelgeving
rondom genbewerkingstechnieken door te voeren. Deelt de Minister de urgentie die deze
leden op dit punt voelen? Kan zij uitgebreider ingaan op het punt van versoepeling
van regelgeving rondom genbewerkingstechnieken en de relatie tussen de genoemde strategie
en de uitspraak van het Europees Hof van juli 2018 op dit punt? Hoe staat de Minister
tegenover de financiering van onderzoek naar dergelijke technieken die de Europese
Commissie via het «Horizon Europe»-programma beschikbaar heeft gesteld? Kan dit op
haar steun rekenen? Deelt de Minister het standpunt dat een herziening van de achterhaalde
biotechrichtlijn ook onderdeel dient te zijn van de inzet van de Europese Commissie
op innovatie in voedselproductie?

De leden van de VVD-fractie constateren dat de Minister de proportionaliteit als positief
beoordeelt. Op welke manier gaat zij ervoor zorgdragen dat een gelijk speelveld en
concurrentievermogen ontstaat? Kan de Minister een aantal criteria delen waarop de
voorstellen worden beoordeeld? Zo nee, waarom niet?

De leden van de VVD-fractie maken zich zorgen over de uitwerking van de voorstellen
in relatie tot de financiële gevolgen. De Minister wijst naar de financiële kaders
van de EU-begroting. Deze leden hebben al vaker aandacht gevraagd voor de grote hoeveelheid
wensen in relatie tot het beperkte budget. Op welke manier zal een integrale afweging
van het inzetten van het budget moeten plaatsvinden, zonder vooruit te lopen op inhoudelijke
keuzes zolang het budget nog niet is vastgesteld? Deelt de Minister de zorg dat er
veel meer wensen zijn dan er budget beschikbaar is? Deelt de Minister dat, indien
er onvoldoende budget beschikbaar is, het wensenniveau hierop aangepast dient te worden?
Zo nee, waarom niet?

De leden van de VVD-fractie maken zich al langer zorgen over de regeldruk in de landbouw.
Er wordt nationaal en internationaal steeds meer gevraagd van boeren en tuinders en
ruimte om innovaties toe te passen blijft beperkt of blijft uit. Is de Minister bereid
om vooruitlopend op de voorstellen voortkomend uit de Van boer tot bord-strategie
en het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) een regeldruktoets te laten uitvoeren
door het Adviescollege Toetsing Regeldruk (ATR), waarbij de regeldruk (nationaal en
Europees) van de afgelopen vijf jaar in kaart wordt gebracht? Zo nee, waarom niet?

De leden van de VVD-fractie merken op dat de Van boer tot bord-strategie door de Tweede
Kamer als prioritair aangemerkt is. Omdat het nog geen regelgeving betreft, is de
inzet van andere instrumenten nog niet aan de orde. Deze leden vragen de Minister
om de Kamer iedere maand te informeren over de voortgang van deze strategie, het Europees
krachtenveld en de inspanningen die verricht worden om een aantal zorgen weg te nemen.
Deze leden vragen op dit punt een toezegging.

De leden van de VVD-fractie constateren dat de Kamer de afgelopen week het BNC-fiche
over de biodiversiteitsstrategie ontvangen. Bij de voorbereiding op de Landbouw- en
Visserijraad van september 2020 komt de Kamer hier nader over te spreken. Deze leden
vragen de Minister, vooruitlopend op deze behandeling, de Kamer nader te informeren
over de (informele) bespreking van de Biodiversiteitsstrategie.

De leden van de VVD-fractie lezen in de bijlage bij het EU-voorstel over de Van boer
tot bord-strategie dat de Europese Commissie in het vierde kwartaal van 2021 komt
met een «voorstel voor een herziening van de verordening betreffende toevoegingsmiddelen
voor diervoeding om de milieueffecten van de veeteelt te verminderen». Deze leden
doen hierbij een dringend verzoek om vooraf onafhankelijke wetenschappers en andere
experts te vragen naar de gevolgen van dit voorstel op de gezondheid van dieren. Zij
vragen de Minister om de verschillende stappen die de Europese Commissie wil nemen
op dit voorstel actief met de Kamer te delen.

Vragen en opmerkingen van de leden van de PVV-fractie

De leden van de PVV-fractie hebben met interesse kennisgenomen van de inhoud van het
BNC-fiche over de Van boer tot bord-strategie. Tot hun spijt moeten deze leden constateren
dat de geannoteerde agenda van de Landbouw- en Visserijraad op 20 juli 2020 twee uur
voor de deadline van dit schriftelijk overleg nog niet aanwezig is. Over de Van boer
tot bord-strategie hebben zij de volgende vragen. Hoe gaan boeren en tuinders extra
worden beloond voor hun extra inspanningen die gevraagd worden door de Van boer tot
bord-strategie?

Op welke feiten/informatie is de Van boer tot bord-strategie gebaseerd? Zal het voorgestelde
beleid niet door Nederland worden geïmplementeerd voordat de voorstellen zijn voorzien
van goed onderbouwde effectbeoordelingen met realistische en positieve uitkomsten?
Hoe gaan handelsakkoorden ervoor zorgen dat agrarische producten geproduceerd buiten
de EU die op de EU-markt komen, voldoen aan dezelfde productiestandaarden van agrarische
producten geproduceerd binnen de EU? Of zadelen we onze boeren op met een enorm concurrentienadeel?
Wat is de doelstelling voor Nederland wat betreft het landbouwareaal dat onder biologische
landbouw valt? Is de Minister van mening dat er in Nederland landbouwgrond uit productie
moet worden genomen ten behoeve van biodiversiteitsherstel, zoals blijkt uit reeds
gepubliceerde mededelingen over de Europese Green Deal? Tonen de zorgen van EU-lidstaten
over de effecten van de voorgestelde doelstellingen op onder andere voedselzekerheid,
voedselprijzen, de concurrentiepositie van de EU en het verdienvermogen van de boer
niet aan dat de Van boer tot bord-strategie in te hoge mate een «onrealistische groene
wensdroom» is?

Vragen en opmerkingen van de leden van de CDA-fractie

De leden van de CDA-fractie hebben kennisgenomen van de achterliggende stukken voor
het schriftelijk overleg over de Landbouw- en Visserijraad op 20 juli 2020 en hebben
nog enkele vragen.

Verdienvermogen van de boer

De leden van de CDA-fractie lezen in het BNC-fiche over de Mededeling Van Boer tot
Bord dat er zorgen zijn over de effecten van de Van boer tot bord-strategie op onder
andere het verdienvermogen van de boer. Deze leden vragen of de Minister deze zorgen
deelt en welke effecten op het verdienvermogen van de boer zij verwacht. Kan de Minister
tevens aangeven of en wanneer deze zorgen door Nederland worden geuit? Deze leden
merken tevens op dat de Van boer tot bord-strategie volgens de regering op zichzelf
geen financiële consequenties heeft. Zij vragen de Minister aan te geven wat de financiële
implicaties van de uitwerking van de Van boer tot bord-strategie zullen zijn. Welke
consequenties zal de uitwerking en implementatie van de strategie hebben voor het
verdienvermogen van onze boeren?

Eerlijke concurrentie

De leden van de CDA-fractie zijn van mening dat het voor een eerlijke concurrentiepositie
in Europa voor onze boeren van belang is dat (verduurzamings)inspanningen uit het
verleden worden erkend. Deze leden vinden dat koplopers, bijvoorbeeld op het gebied
van milieu-impact, niet gestraft mogen worden door nieuwe wet- en regelgeving. Zij
vragen de Minister daarom hoe zij zich ervoor gaat inzetten om ervoor te zorgen dat
reeds behaalde resultaten uit de sector mee worden geteld. Hoe zal de Minister voorkomen
dat boeren, die al veel duurzame praktijken toepassen, niet nog eens extra worden
belast?

Landbouwgrond

De leden van de CDA-fractie merken op dat er volgens gepubliceerde mededelingen over
de Europese Green Deal landbouwgrond uit productie moet worden genomen ten behoeve
van biodiversiteitsherstel. Deelt de Minister de mening dat dit in Nederland, gezien
de schaarse, hoogwaardige en kostbare landbouwgrond en het belang dat deze grond heeft
voor een toekomstbestendige Nederlandse landbouwsector, niet het geval kan zijn? Hoe
zal de Minister zich ervoor inzetten om te voorkomen dat landbouwgrond in Nederland
uit productie genomen wordt?

Doel biologisch landbouw

De leden van de CDA-fractie constateren dat de doelstelling om 25% van het EU-landbouwareaal
onder de biologische landbouw te brengen een belangrijk onderdeel is van de Europese
Van boer tot bord-strategie. Deze leden vragen of de Minister een verplicht percentage
biologische productie wenselijk acht en of een percentage van 25% haalbaar is in de
Nederlandse context. Zij merken tevens op dat aansturen op een verplicht percentage
biologische productie het risico met zich meebrengt dat het verdienmodel van biologische
ondernemers onder druk komt te staan. Erkent de Minister dit risico en op welke wijze
zal zij hiermee omgaan?

Meststoffen

De leden van de CDA-fractie lezen in het BNC-fiche over de Mededeling Van Boer tot
Bord dat het gebruik van kunstmeststoffen in 2030 met 20% moet zijn gereduceerd. Deze
leden merken op dat er over dit meststoffendoel enige onduidelijkheid bestaat. Uit
signalen die zij ontvangen, blijkt dat de Europese Commissie spreekt over 20% reductie
van alle meststoffen, zowel dierlijke mest als kunstmest. Naar verluidt heeft de Europese
Commissie daarbij 2017 als referentiejaar in gedachten. Voor Nederland zou dit een
zeer grote opgave betekenen. Deze leden vragen de Minister daarom om duidelijkheid
te verschaffen over dit belangrijke onderdeel van de Van boer tot bord-strategie.
Moet in 2030 het gebruik van kunstmeststoffen met 20% zijn gereduceerd of is een reductie
van alle meststoffen met 20% noodzakelijk? Kan de Minister tevens inzichtelijk maken
wat het referentiejaar voor deze reductie zal worden en wat daarvan de consequenties
zullen zijn voor Nederland? Kan de Minister tevens haar appreciatie geven van de Europese
doelstelling als blijkt dat de Europese Commissie inderdaad koerst op een reductie
van 20% voor alle meststoffen met 2017 als referentiejaar?

Gewasbeschermingsmiddelen

De leden van de CDA-fractie constateren dat de Europese Commissie middels de Van boer
tot bord-strategie ervoor wil zorgen dat het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen
in 2030 met 50% procent wordt verminderd. Hiertoe wil de Europese Commissie de huidige
EU-gewasbeschermingsmiddelenwetgeving herzien. Deze leden vragen of de Minister een
halvering van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen haalbaar acht, waaruit deze
haalbaarheid blijkt en op welke wijze een halvering te realiseren is.

De leden van de CDA-fractie merken op dat de Van boer tot bord-strategie open laat
hoe vermindering van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen moet worden bereikt.
Deze leden vragen de Minister of zij de mening deelt dat de in ons land aanwezige
kennis op het gebied van «precision agriculture» en «digital farming» een kans biedt
voor Nederland om het concurrentievermogen te vergroten. Hoe zal de Minister zich
ervoor inzetten om deze kans te benutten? Hoe zal zij dit onderwerp in de EU agenderen
als onderdeel van de aanpak voor vermindering van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen?

De leden van de CDA-fractie vinden het onder andere voor de voedselzekerheid van belang
dat er een breed spectrum aan gewasbeschermingsmiddelen beschikbaar is en blijft.
Daarnaast benadrukken deze leden dat een gelijk speelveld noodzakelijk is, zowel binnen
de EU als voor import van buiten de EU. Deze leden vragen de Minister daarom op welke
wijze zij zich ervoor inzet een gelijk speelveld binnen de EU te waarborgen en hoe
zij het belang van importtoleranties voor bepaalde gewasbeschermingsmiddelen bij de
Europese Commissie zal benadrukken.

De leden van de CDA-fractie vinden het voor een gelijk speelveld van belang dat er
ook een geharmoniseerde handhavingsaanpak voor de Maximum Residue Limit (MRL) binnen
de EU is, zodanig dat het bedrijfsleven niet langer te maken heeft met grote verschillen
in de wijze waarop lidstaten omgaan met mogelijke overschrijdingen. Deze leden vragen
of de Minister de mening deelt dat verschillende wijzen van MRL-handhaving binnen
de EU een ongelijk speelveld creëren. Is de Minister tevens bereid om hierover met
de Europese Commissie in gesprek te gaan teneinde een gelijk speelveld binnen de EU
te garanderen?

Vragen en opmerkingen van de leden van de D66-fractie

De leden van de D66-fractie hebben met interesse kennisgenomen van de agenda voor
de Landbouw- en Visserijraad van 20 juli 2020.

Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB)

De leden van de D66-fractie vernemen dat een vertegenwoordiger van de Europese Commissie
stelt dat de Commissie het niet eens is met een tweejarige transitieperiode voor het
GLB. Bovendien heeft deze vertegenwoordiger aangegeven dat het nog een mogelijkheid
is om het gehele voorstel in te trekken. Hoe beoordeelt de Minister deze uitspraak?
Wat zou het gevolg zijn van dit besluit?

Van boer tot bord-strategie

De leden van de D66-fractie hebben het BNC-fiche over de Mededeling «Van Boer tot
Bord» met interesse gelezen. Deze leden zijn positief dat de Europese Commissie voorstellen
doet die als doel hebben om een duurzamer en eerlijker landbouwsysteem te realiseren
en onderschrijven deze doelstellingen. Bovendien vinden zij het positief dat de Minister
de Green Deal en de Van boer tot bord-strategie steunt. Zij hebben nog een aantal
vragen en opmerkingen over de inzet van de Minister. In het fiche is te lezen dat
het kabinet het belangrijk acht dat de Van boer tot bord-strategie in «proportionele,
uitvoerbare en kosteneffectieve wetgeving en beleidsmaatregelen wordt omgezet». Kan
de Minister toelichten welke voorwaarden zij voor ogen ziet bij het implementeren
van beleidsmaatregelen uit de Van boer tot bord-strategie? Wat definieert zij als
proportionele, uitvoerbare en kosteneffectieve wetgeving en beleidsmaatregelen? De
Minister geeft aan dat de Van boer tot bord-strategie op hoofdlijnen goed aansluit
bij het kabinetsbeleid. Op welke thema’s sluit de strategie volgens de Minister niet
aan op het kabinetsbeleid? Waar verwacht zij de grootste knelpunten? Wat is volgens
de Minister de «gewenste meetlat» om de gekwantificeerde reductiedoelen op af te zetten?
Daarnaast vragen deze leden hoe de Minister wenst dat rekening wordt gehouden met
de verschillende lidstaten. De Minister benoemt dat sommige lidstaten zorgen hebben
geuit over de effecten van de voorgestelde doelstellingen op onder andere voedselzekerheid,
voedselprijzen, de concurrentiepositie van de EU en het verdienvermogen van de boer.
Hoe beoordeelt de Minister deze zorgen? Welke spanningen signaleren lidstaten precies
tussen de specifieke aanbevelingen van de Commissie en het voorgestelde prestatiemodel
voor het toekomstig GLB?

De leden van de D66-fractie lezen dat op 30 juni jongstleden de Van boer tot bord-strategie
is besproken met Landbouwcommissaris Wojciechowski. Deze leden signaleren dat nog
niet duidelijk is of in het kader van de Van boer tot bord-strategie voorstellen worden
verwerkt met betrekking tot bedrijfs- en verdienmodellen. Zij vinden het positief
dat de commissaris het belang van economisch rendement voor boeren heeft benadrukt,
aangezien zij van mening zijn dat we toe moeten naar een systeem dat eerlijker is
voor de boer en voor de natuur. Is de Minister bereid te pleiten voor implementatie
van eerlijke verdienmodellen in de Van boer tot bord-strategie? Zo ja, hoe?

Bescherming van wilde bestuivers in de EU

De leden van de D66-fractie hebben kennisgenomen van het rapport «Bescherming van
wilde bestuivers in de EU – de initiatieven van de Commissie hebben geen vruchten
afgeworpen». Deze leden lezen dat de Europese Rekenkamer constateert dat de Europese
Commissie over het geheel genomen de bescherming van wilde bestuivers in de EU niet
consistent aanpakt. Ook wordt gesteld dat Commissie onvoldoende gebruikmaakt van maatregelen
voor de instandhouding van de biodiversiteit en dat het GLB bijdraagt aan dit probleem.
Deze leden zijn van mening dat het zeer belangrijk is dat wilde bestuivers beter worden
beschermd, aangezien deze van essentieel belang zijn voor de natuur en voor de mensheid.
Zo dragen zij bij aan voedselkwaliteit en aan de instandhouding van biodiversiteit.
Deze leden vragen de Minister of zij het eens is met de conclusies uit dit rapport.
Zo ja, wat wordt de inzet van de Minister om de bescherming van wilde bestuivers te
verbeteren? Ziet zij kansen om de aanbevelingen die die in het rapport worden gedaan
te gebruiken om de huidige problematiek aan te pakken?

Dierenwelzijn

De leden van de D66-fractie zijn benieuwd of de Minister in deze Raad zal pleiten
voor het in de Transportverordening borgen van de regel dat boven de 30 graden Celsius
geen langeafstandstransporten plaatsvinden als er geen koelsysteem aanwezig is of
andere aantoonbare maatregelen zijn toegepast; dit ter opvolging van de motie van
de leden De Groot en Dik-Faber (Kamerstuk 35 470 XIV, nr. 10). Ook hebben deze leden vernomen dat er een herziening van de wetgeving inzake dierenwelzijn
aankomt, waarvoor onder andere wordt gekeken naar etikettering. Kan de Minister toelichten
wat haar inzet is met betrekking tot de etikettering? Hoe kijkt zij aan tegen een
volledig «Method of Production»-label, zoals de Haltungsform in Duitsland? Welke obstakels
ziet de Minister op weg naar een dergelijk label, en welke voordelen ziet zij? Ten
slotte zijn deze leden ook benieuwd welke andere mogelijke herzieningen de Minister
nog als wenselijk en mogelijk acht bij deze herziening van de wetgeving.

Vragen en opmerkingen van de leden van de PvdD-fractie

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie willen allereerst opmerken dat zij ontstemd
zijn over de huidige gang van zaken, waarbij de Kamer noch is geïnformeerd over de
geannoteerde agenda van de aanstaande Landbouw- en Visserijraad, noch over de agenda
en de Nederlandse inbreng van de vergadering van het Standing Committee on Plants,
Animals, Food and Feed (SCoPAFF) van deze week. Op deze manier wordt het werk van
de Kamer sterk bemoeilijkt. Deze leden vragen een reactie van de Minister hierop.

Bijenrichtsnoer

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie hebben, op eigen initiatief, kennisgenomen
van de agenda van de SCoPAFF-vergadering van 16 en 17 juli a.s. Op de agenda staat
de bespreking van het bijenrichtsnoer van de European Food Safety Authority (EFSA).
Deze leden vragen de Minister of zij de Kamer kan informeren over de inhoud van dit
discussiepunt. Zal dit gaan over de herziening die de EFSA momenteel uitvoert om tot
een nieuw voorstel voor een bijenrichtsnoer te komen?

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie eisen dat de Minister zich, in uitvoering
van de aangenomen motie van het lid Ouwehand (Kamerstuk 21 501–32, nr. 1171) inzet voor de zo snel mogelijke invoering van het bijenrichtsnoer in zijn geheel
– dus inclusief de tests op het gebied van chronische toxiciteit en de gevolgen voor
solitaire bijen en hommels. Kan de Minister bevestigen dat dit de Nederlandse inbreng
zal zijn tijdens deze discussie in de SCoPAFF-vergadering?

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie constateren dat in het najaar van 2019
het Europees parlement tegen de wijziging van de uniforme beginselen heeft gestemd,
zoals die op dat moment voorlag, en die een uitgeklede versie betrof van het bijenrichtsnoer.1 Zoals in de tekst van de aangenomen resolutie staat, stelt het Europees parlement
voor «de uniforme beginselen niet alleen te wijzigen met betrekking tot de acute toxiciteit
voor bijen, zoals in het huidige ontwerp, maar ten minste ook ten aanzien van de chronische
toxiciteit en de toxiciteit voor de larven van honingbijen en de acute toxiciteit
voor hommels.» Erkent de Minister dat het Europees parlement daarmee niet tegen het
bijenrichtsnoer heeft gestemd, maar juist oproept tot een volledige implementatie
van het bijenrichtsnoer in zijn geheel?

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie benadrukken dat dit SCoPAFF-overleg
de uitgelezen kans is voor de Minister en de ambtelijke afvaardiging om een pleidooi
te houden voor een zo snel mogelijke implementatie van het bijenrichtsnoer als geheel.
Indien de Minister dit niet voornemens is, kan zij uitleggen waarom niet?

Mancozeb

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie constateren dat daarnaast tijdens het
komende SCoPAFF-overleg gestemd zal worden over het voorstel van de Europese Commissie
om de schimmelbestrijder mancozeb, die gelinkt wordt aan de ziekte van Parkinson,
niet langer toe te staan. Deze leden vragen de Minister of zij, zoals eerder ook aangegeven,
nog steeds voornemens is om dat voorstel te steunen. Deze leden vragen de Minister
of er wijzigingen zijn geweest in het concept- en het definitieve voorstel van de
Europese Commissie. Zo ja, welke wijzingen? Wellicht ten overvloede roepen zij de
Minister op om de belangen van volksgezondheid en de natuur voorop te stellen en vóór
een verbod op mancozeb te stemmen.

Van boer tot bord-strategie

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie hebben enkele zorgen en vragen over
de Nederlandse inzet in de discussie over de Van boer tot bord-strategie. Het fiche
met de kabinetsappreciatie stelt dat het «bij de uitwerking van de BtB-strategie erop
in [zal] zetten dat de daadwerkelijke voorstellen en maatregelen […] in lijn is met
het ambitieniveau van het kabinet.» Kan de Minister deze leden uitleggen wat zij hiermee
bedoelt, uitgesplitst naar de onderwerpen landbouwgif, dierenwelzijn, biologische
landbouw, gebruik van meststoffen, gebruik van antibiotica en de eiwittransitie?

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie vragen of de ambitie van de Van boer
tot bord-strategie om in 2030 50% minder landbouwgif te gebruiken, inclusief de gevaarlijkste
middelen, bijvoorbeeld hoger of lager dan die van Nederland ligt. In de toekomstvisie
van de Minister wordt in 2030 gestreefd naar «zo min mogelijk» gebruik van middelen.
Welk reductiepercentage hangt de Minister daaraan vast? Erkent de Minister dat, zolang
zij geen reductiepercentage vastlegt, het ambitieniveau niet te vergelijken is met
dat van andere landen of met de Van boer tot bord-strategie? Erkent de Minister ook
dat de formulering «zo min mogelijk» zo vaag is dat iedereen zou kunnen stellen dat
hij/zij daarnaar «streeft», zonder iets te veranderen? Deelt de Minister daarmee het
inzicht dat het ambitieniveau van de Van boer tot bord-strategie op het gebied van
landbouwgif hoger ligt dan dat van Nederland, alleen al omdat het een doel kwantificeert?

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie constateren dat Nederland voor het areaal
biologische landbouw geen doel stelt. Deze leden stellen dat dat eraan bij kan dragen
dat Nederland droevig laag scoort met slechts 3,8%2 en (opnieuw) in de onderste regionen van Europa verkeert3. Kunnen deze leden uit de kabinetsappreciatie afleiden dat de Minister erop inzet
om het ambitieniveau van de Van boer tot bord-strategie over biologisch areaal (namelijk
25% in 2030) te verlagen? Waarom ziet de Minister de Van boer tot bord-strategie niet
als een steun in de rug om nu in te zetten op een stimulering van biologische productie
en consumptie, naast haar reeds bestaande beleid voor kringlooplandbouw? Erkent de
Minister ook dat kringlooplandbouw een containerbegrip is, dat geen duidelijke criteria
of eisen kent, terwijl dat voor biologische landbouw wel geldt? Erkent de Minister
daarmee dat biologische landbouw een hoger ambitieniveau heeft, als het gaat om milieu,
dierenwelzijn en natuur, dan kringlooplandbouw? Waarom wijkt het Nederlandse beleid
(stimuleren van kringlooplandbouw) af van het Europese beleid (stimuleren van biologische
landbouw)? Is de Minister voornemens hier verandering in te brengen? Zo ja, hoe? Zo
nee, waarom niet?

Moratorium op «gene drive»-techniek

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie hebben vernomen dat de voorbereidingen
op Europees niveau voor de 15de Conferentie van Partijen voor de onder het Verdrag inzake Biologische Diversiteit
(Biodiversiteitsverdrag, CBD) binnenkort van start gaan. Deze leden maken zich grote
zorgen over gene drives, en sluiten zich graag aan bij het standpunt van het Europees
parlement dat er een moratorium op deze risicovolle techniek zou moeten worden opgenomen
in het nieuwe raamwerk voor de periode tot 2030 (Resolutie van het Europees parlement
van 16 januari 2020 over de 15e bijeenkomst van de Conferentie van de partijen bij
het Verdrag inzake biologische diversiteit (COP15) (2019/2824(RSP)). Het Europees
parlement verzoekt in haar motie de Europese Commissie en de lidstaten om bij de COP15
aan te dringen op een wereldwijd verbod op de introductie van organismen voor genaandrijving
in de natuur, met inbegrip van veldproeven, om te voorkomen dat deze nieuwe technologieën
vroegtijdig worden vrijgegeven en om het voorzorgsbeginsel dat in het Verdrag betreffende
de werking van de EU en in het VBD is verankerd, te handhaven.

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie constateren dat «Gene drive»-technologie
is gericht op het uitroeien van populaties en zelfs hele soorten door middel van genetische
manipulatie. De effecten daarvan zijn niet omkeerbaar. Het vrijkomen van «gene drive»-organismen
in het milieu vormt een nieuwe en ernstige bedreiging voor de biodiversiteit en het
milieu op een ongekende schaal, aangezien elk «gene drive»-organisme een ernstig risico
van oncontroleerbare verspreiding van genetisch gemanipuleerde genen en genetische
mechanismen in wilde en gedomesticeerde populaties met zich meebrengt. Het coronavirus
laat zien waartoe de snelle en ongecontroleerde verspreiding van een nieuw organisme
kan leiden.

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie wijzen erop dat deze potentieel zeer
gevaarlijke technologie onverenigbaar is met de door de Europese Commissie voorgestelde
EU-strategie voor de bescherming van de biodiversiteit, die inhoudt dat de EU zich
wereldwijd inzet voor «het niet door de mens veroorzaakte uitsterven van soorten».
Ook het Europees netwerk van wetenschappers, het European Network of Scientists for
Social and Environmental Responsibility (ENSSER) beveelt op basis van hun bevindingen
aan om, in het licht van de onvoorspelbaarheid, het gebrek aan kennis en de mogelijk
ernstige negatieve gevolgen voor de biodiversiteit en de ecosystemen, het vrijkomen
(inclusief experimenteel) van «gene drives» in het milieu op te schorten om een goed
onderzoek mogelijk te maken totdat er voldoende kennis en begrip is. Is de Minister
bereid om zich ervoor in te zetten dat een wereldwijd moratorium op «gene drives»
onderdeel wordt van de Europese inzet voor de 15de COP van het Biodiversiteitsverdrag? Zo nee, waarom niet?

Vragen en opmerkingen van de leden van de SGP-fractie

De leden van de SGP-fractie maken zich grote zorgen over het alomvattende karakter
van de Van boer tot bord-strategie van de Europese Commissie. In de strategie ontbreekt
een analyse met betrekking tot de vraag op welke punten de lidstaten samenwerking
en afspraken op Europees niveau nodig hebben voor verdere verduurzaming van de voedselproductie.
In hoeverre deelt de Minister deze zorg? Is zij bereid deze zorg kenbaar te maken?

De leden van de SGP-fractie ontvangen graag een eerste inschatting van de subsidiariteit
bij de volgende elementen van de Van boer tot bord-strategie:

– wetgeving voor een kader voor een duurzaam voedselsysteem;

– aanvullende maatregelen om in 2030 het totale gebruik van chemische pesticiden en
het gebruik van gevaarlijkere pesticiden met 50% te verminderen;

– de doelstelling «50% vermindering van nutriëntenverliezen», terwijl daarnaast al de
Kaderrichtlijn Water geldt;

– de ambities ten aanzien van biologische landbouw;

– EU-gedragscode voor verantwoorde bedrijfs- en marketingpraktijken;

– geharmoniseerde voedingswaarde-etikettering;

– verplichte minimumcriteria voor de duurzame inkoop van voedsel;

– juridisch bindende doelstellingen voor het terugdringen van voedselverspilling.

De leden van de SGP-fractie lezen dat in de Van boer tot bord-strategie het belang
van voedselzekerheid wordt benadrukt. In de Biodiversiteitsstrategie wordt aangestuurd
op het uit productie nemen van landbouwgronden ten behoeve van biodiversiteitsherstel.
Deelt de Minister de mening van deze leden dat vruchtbare landbouwgronden in Nederland
behouden moeten blijven voor de voedselproductie?

De leden van de SGP-fractie lezen dat het voor het kabinet van belang is te weten
langs welke meetlat de Europese Commissie de gekwantificeerde reductiedoelen wil afzetten.
Die duidelijkheid is inderdaad nodig. Deze leden constateren dat Nederlandse boeren
en tuinders een relatief lage milieu-impact per eenheid product weten te realiseren.
Zij wijzen in dit verband op de drift reducerende maatregelen die telers al (moeten)
nemen bij het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Gaat de Minister zich ervoor
inspannen dat de al gerealiseerde milieuprestaties van de sector meegeteld worden?

De leden van de SGP-fractie hebben eerder gevraagd hoe de Nationale Strategische Plannen
zich gaan verhouden tot de niet amendeerbare Van boer tot bord-strategie. Deze leden
willen graag voorkomen dat de Europese Commissie haar eigen, ambitieuze doelen gaat
gebruiken als toetssteen voor de beoordeling van de strategische plannen, terwijl
deze doelen niet formeel door de lidstaten zijn vastgesteld. Is inmiddels duidelijker
geworden hoe de Europese Commissie hiermee om wil gaan? Hoe kijkt de Minister hiertegen
aan?

De leden van de SGP-fractie wijzen in dit verband op de gang van zaken rond de derogatie.
Bij de beoordeling van de derogatie zou het, gelet op de Nitraatrichtlijn, moeten
gaan om het voorkomen van waterverontreiniging, maar inmiddels legt de Europese Commissie
ook voorwaarden op met betrekking tot het beperken van de ammoniakemissie, terwijl
deze emissie de facto leidt tot meer stikstof in de bodem en meer kans op uitspoeling.
Deze leden constateren dat de rechtszekerheid van lidstaten in het geding is. Zij
horen graag waar de Europese Commissie de bevoegdheid vandaan haalt om voorwaarden
met betrekking tot ammoniakemissie te koppelen aan de derogatie voor de Nitraatrichtlijn.
Zij ontvangen graag meer inzicht in de gedachtewisseling met de Europese Commissie
hierover.

II Antwoord/Reactie van de Minister

III Volledige agenda

EU-voorstel: Van boer tot bord strategie COM (2020) 381. 2020Z09100 – EU-voorstel d.d. 20-05-2020.

Fiche Mededeling Van Boer tot Bord. Kamerstuk 22 112, nr. 2891 – Brief regering d.d. 26-06-2020, Minister van Buitenlandse Zaken, S.A. Blok.