Inbreng verslag schriftelijk overleg : Inbreng verslag van een schriftelijk overleg over de geannoteerde agenda informele videoconferentie van de leden van de Raad Buitenlandse Zaken van 15 mei 2020

Binnen de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken hebben de onderstaande fracties
de behoefte vragen en opmerkingen voor te leggen aan de Minister van Buitenlandse
Zaken over de geannoteerde agenda voor de informele Raad Buitenlandse Zaken van 15 mei
2020 (Kamerstuk 21 501-02, nr. 2159) en het verslag van de Raad Buitenlandse Zaken van 22 april 2020 (Kamerstuk 21 501-02, nr. 2157).

De voorzitter van de commissie, Pia Dijkstra

De adjunct-griffier van de commissie, Konings

Inhoudsopgave

blz.

I

Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

2

Algemeen

2

Actuele onderwerpen

2

Ontwikkelingen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika

6

Overige onderwerpen

9

II

Antwoord/Reactie van de Minister

12

III

Volledige agenda

12

I. Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Algemeen

De leden van de VVD-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de geannoteerde
agenda van de Raad Buitenlandse Zaken van 15 mei 2020, alsook van het verslag van
de Raad Buitenlandse Zaken van 22 april 2020. Zij hebben hierover de volgende vragen.

De leden van de PVV-fractie hebben kennisgenomen van de agenda van de komende Raad
Buitenlandse Zaken en het verslag van de vorige Raad. Deze leden hebben hierover enkele
vragen en opmerkingen.

De leden van de D66-fractie hebben met interesse kennisgenomen van de geannoteerde
agenda van de informele videoconferentie van de leden van de Raad Buitenlandse Zaken
van 15 mei 2020. Deze leden hebben nog enkele vragen aan de Minister.

De leden van de GroenLinks-fractie hebben met interesse kennisgenomen van de geannoteerde
agenda van de Raad Buitenlandse Zaken van 15 mei 2020. Zij hebben hierover de volgende
vragen en opmerkingen.

De leden van de SP-fractie hebben kennisgenomen van de geannoteerde agenda voor de
Raad Buitenlandse Zaken van 15 mei 2020. Deze leden hebben hierover een aantal vragen
en opmerkingen.

De leden van de PvdA-fractie hebben kennisgenomen van de geannoteerde agenda van de
komende Raad Buitenlandse Zaken en het verslag van de vorige Raad. Deze leden hebben
daarover de volgende vragen.

De leden van de SGP-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de geannoteerde
agenda en andere relevante stukken. Zij hebben de volgende vragen.

Actuele onderwerpen

COVID-19

De VVD-fractie heeft met interesse kennisgenomen van het voornemen te spreken over
de Europese samenwerking in het kader van de repatriëring van EU-burgers uit derde
landen. Hoe is de huidige situatie met betrekking tot de repatriëring en waar liggen
op dit moment de grootste uitdagingen? Klopt het dat Marokko, met enkele uitzonderingen,
blijft weigeren om EU-burgers terug te laten keren naar de EU? Wordt dit probleem
aangepakt door de Hoge Vertegenwoordiger? Zo ja, hoe? Zijn de Commissie en andere
lidstaten bereid gebleken druk uit te oefenen op Marokko om repatriëring van Nederlanders
en andere EU-burgers niet langer te blokkeren?

De leden van de PVV-fractie lezen dat tijdens de videoconferentie wordt gesproken
over de internationale respons op het coronavirus. Belangrijk voor een gedegen internationale
respons is het snel en effectief delen van informatie over de pandemie en medische
ontwikkelingen. Dat kan onder meer op internationale conferenties zoals de World Health Assembly. Eerder gaf de Minister aan «dat Taiwan op betekenisvolle wijze zou moeten kunnen
participeren in multilaterale fora zeker wanneer deelname van Taiwan de EU- en mondiale
belangen dient, zoals het geval is bij de bestrijding van een pandemie». Deelt de
Minister de mening dat de 23 miljoen inwoners van Taiwan net als alle andere wereldburgers
het fundamentele mensenrecht op leven en gezondheid toekomt? Dat impliceert toch dat
de regering van Taiwan moet kunnen deelnemen aan conferenties van de Wereldgezondheidsorganisatie
(WHO)? De Amerikaanse Minister voor Buitenlandse Zaken Pompeo heeft vorige week in
het verlengde van de ambitie van dit kabinet een luide oproep gedaan om Taiwan deel
te laten nemen aan de WHO-conferentie op 18 en 19 mei. Is de Minister door de Amerikanen
benaderd om deze oproep te steunen? De leden van de PVV-fractie moeten helaas constateren
dat Nederland pogingen om Taiwan te laten deelnemen tot dusver niet heeft ondersteund,
waar andere landen (naar verluidt: Canada, Australië, Frankrijk, Duitsland, Groot-Brittannië,
Japan en Nieuw-Zeeland) dat wel hebben gedaan. Waarom staat Nederland niet in dat
rijtje? Waarom heeft Nederland verstek laten gaan en laat het Taiwan vallen als puntje
bij paaltje komt? De Amerikaanse Minister Pompeo heeft in deze discussie het standpunt
ingenomen dat de directeur-generaal van de WHO zelfstandig kan besluiten om Taiwan
uit te nodigen voor de conferentie. Dit zou in het verleden ook meermaals gebeurd
zijn. Deelt de Minister dit standpunt van zijn Amerikaanse collega? Zo ja, dan willen
de leden van de PVV-fractie dat de Minister de directeur-generaal van de WHO persoonlijk
oproept om Taiwan alsnog uit te nodigen. Is de Minister hiertoe bereid, omdat de conferentie
in mei bij uitstek een gelegenheid is waarbij de deelname van Taiwan de Nederlandse
en mondiale belangen dient!? Zo nee, waarom niet?

De leden van de D66-fractie maken zich nog altijd zorgen over de Nederlanders die
sinds de uitbraak van de pandemie nog vast zitten in het buitenland. Ondanks de goede
inspanningen van het Ministerie van Buitenlandse Zaken en de reisorganisaties, zitten
er in een aantal landen nog steeds Nederlanders vast. Deze leden vragen wat de huidige
stand van zaken is op het gebied van repatriëring, in het bijzonder van Nederlanders
in Marokko. Álle Nederlanders daar moeten zo snel mogelijk naar huis. De leden van
de D66-fractie vinden het verheugend om het toenemend aantal vluchten vanuit Marokko
te zien. Is er op enigerlei wijze geschermd met het inzetten van de Koning of is de
Koning al ingezet in de richting van Marokko? Zijn er naast Marokko nog andere landen
waar nog relatief grote groepen Nederlanders vast zitten? Welke landen betreft dit?
Wat gebeurt er om deze kleinere groepen Nederlanders naar huis te krijgen? Tot slot:
wanneer wordt de reguliere consulaire dienstverlening weer opgestart, van visumverlening
tot documentverstrekking? De leden van de D66-fractie wijzen op een groot aantal individuele
gevallen die nu op pijnlijke wijze tussen wal en het schip vallen.

De leden van de D66-fractie merken op dat de huidige Europese Commissie een geopolitieke
Commissie wil zijn en dat ook de Hoge Vertegenwoordiger van de EU erop aandringt dat
de EU een sterkere en meer eenduidige rol op het wereldtoneel eist. Deze leden zijn
het hier hardgrondig mee eens. Het is juist met de uitbraak van de pandemie en de
veelvuldige aanvallen op de multilaterale instellingen en orde van het allergrootste
belang dat de EU haar belangen beschermt. Dit kan alleen als de EU met één mond kan
spreken en geopolitiek volwassen wordt. Is de Minister het ermee eens dat juist nu
die stap gezet moet worden? Zo ja, welke stappen vindt hij dat daarvoor nodig zijn?
In de Commissievoorstellen uit 2018 en ook uit de meer recente herziene Mensenrechtenstrategie
van de EU liggen plannen om af te stappen van het gebruik van veto’s en per gekwalificeerde
meerderheid te besluiten, of onthouding mogelijk te maken, in bepaalde deelterreinen
van het Gemeenschappelijk veiligheids- en defensiebeleid. Kan de Minister aangeven
of deze plannen op dit moment nog op enig verzet stuiten? Zo ja, uit welke hoek? Is
de Minister bereid de noodzaak van efficiënte en effectieve besluitvorming in het
buitenlands beleid van de EU andermaal te bepleiten tijdens de aanstaande RBZ-Raad,
specifiek in het licht van de recente ontwikkelingen in de wereld, en zijn collega’s
op te roepen deze wijzigingen in de besluitvorming te steunen? Kan de Minister een
update geven over de voortgang om te komen tot een Europese Magnitsky-wet? Gaat het
werk aan deze wet vol door, is er voldoende capaciteit om tot deze wet te komen, en
is deze capaciteit bij het ministerie of de Commissie niet verkleind tijdens de coronacrisis?

De leden van de GroenLinks-fractie constateren dat er summier repatriëringsvluchten
naar Marokko op gang zijn gekomen, en vragen of er zicht is op snelle repatriëring
van álle Nederlanders in Marokko. In hoeverre wordt er opgetrokken met andere EU-landen
om snelle repatriëring mogelijk te maken? Deze leden vragen tot slot hoeveel mensen
zich waar precies nog bevinden, en of voor deze gevallen snelle oplossingen in beeld
zijn.

De leden van de SP-fractie vragen de Minister in te gaan op de ontwikkelingen sinds
de secretaris-generaal van de Verenigde Naties (VN), de heer Guterres, alle landen
ter wereld opriep over te gaan tot een staakt-het-vuren om prioriteit te kunnen geven
aan de bestrijding van het coronavirus. Welke landen steunen deze oproep van de VN-chef?
Wordt deze oproep zonder enig voorbehoud gesteund door Nederland? Klopt het dat de
Veiligheidsraad van de VN de oproep van de secretaris-generaal niet heeft omarmd vanwege
verzet tegen zo’n staakt-het-vuren van de Verenigde Staten en Rusland? Zo nee, wat
zijn dan de feiten? Wat zijn de laatste ontwikkelingen met betrekking tot het opstellen
van een resolutie hierover? Pleit de Minister voor een stevige resolutie? Hoe staat
Nederland in deze discussie? Is de Minister bereid, bij voorkeur in EU-verband, alle
landen, ook de Verenigde Staten en Rusland, aan te moedigen de oproep van de VN te
ondersteunen, zonder enig voorbehoud? Ziet de Minister verder mogelijkheden om, bij
voorkeur op Europees niveau, te pleiten voor een stop van alle wapenexport aan landen
die zich niet houden aan het staakt-het-vuren?

De leden van de SP-fractie vragen voorts opheldering over berichten in de Marokkaanse
media dat bij de uiterst moeizame repatriëring van gestrande Nederlanders uit Marokko
voorrang gegeven zou worden aan Nederlanders met alleen een Nederlands paspoort. Kan
de Minister aangeven wat hier de feiten zijn? Deelt de Minister de mening dat hierop
geen onderscheid gemaakt moet worden en alle Nederlanders uit Marokko terug naar huis
moeten komen? Kan de Minister ook aangeven wat de concrete inzet van de EU is? Heeft
de Minister contact met landen die wellicht meer invloed hebben in Marokko, zoals
Frankrijk en Spanje? Hoe wordt door EU-landen gezamenlijk opgetrokken om de gestrande
Nederlanders terug te halen? Kan de Minister ook aangeven hoeveel Nederlanders nog
vastzitten in Marokko en hoeveel elders, in andere landen?

De leden van de PvdA-fractie constateren dat in de geannoteerde agenda wordt verwezen
naar de internationale respons op de COVID-19 pandemie. Daarbij is het van belang
dat de EU de noodzaak van multilaterale instellingen zoals de VN en de WHO blijft
onderstrepen. In reactie op het stopzetten van de financiering van de WHO door de
Verenigde Staten vinden de leden van de PvdA-fractie het positief dat het kabinet
de cruciale rol van de WHO in de coördinatie van de internationale aanpak van de pandemie
heeft benadrukt en deze uitspraak kracht heeft bijgezet door middel van extra financiering.
Heeft het kabinet inmiddels haar zorgen over het unilaterale optreden van de Verenigde
Staten overgebracht aan de Amerikaanse autoriteiten? Zo nee, op welke termijn is de
Minister van plan om dit te doen? Daarnaast verwelkomen de leden van de PvdA-fractie
het initiatief van de Europese Commissie om ten behoeve van de jaarvergadering van
de WHO op 18 mei een resolutie in te dienen. Wat is de specifieke inzet van Nederland
ten aanzien van deze resolutie, en zal deze resolutie van tevoren met de Kamer worden
gedeeld?

Daarnaast hebben de leden van de PvdA-fractie kennisgenomen van de zorgen van het
kabinet over de «precedentwerking van uitbouw van de surveillancecapaciteit» en de
impact daarvan op de privacy van de Chinese burgers en buitenlandse personen.1 Is het kabinet van plan op korte termijn, al dan niet in Europees verband, deze zorgen
te uiten bij de Chinese autoriteiten?

Turkse proefboringen

De leden van de VVD-fractie nemen met interesse kennis van het voornemen te spreken
over de Turkse proefboringen in het Oostelijk deel van de Middellandse Zee. De leden
steunen het voornemen om steun uit te spreken aan Cyprus tegen de illegale Turkse
boringen. Kan de Minister aangeven of de EU van plan is verdere restrictieve maatregelen
tegen Turkije te nemen, naast het uitspreken van afkeuring? Ziet de Minister verdere
mogelijkheden hiertoe?

De leden van de PVV-fractie willen stilstaan bij de illegale Turkse olieboringen in
het Oostelijk deel van de Middellandse Zee. Deze leden constateren dat de Turken hun
illegale activiteiten onverstoorbaar voortzetten. Ook het kabinet ziet dat, zo staat
in de agenda. Dat het kabinet solidariteit betuigt aan Cyprus is een vriendelijk gebaar,
maar wat heeft dat gebaar eigenlijk nog voor zin? De steunbetuigingen aan Cyprus en
de gesprekken van Hoge Vertegenwoordiger Borrell met de Turken hebben namelijk tot
nul komma nul resultaat geleid. Er is een wettelijk kader gekomen voor sancties tegen
Turkse instellingen, ondernemingen en personen. Gek genoeg is daar nog nauwelijks
gebruik van gemaakt. Tegen slechts twee personen zijn sanctiemaatregelen ingesteld,
maar niet tegen Turkse instellingen en ook niet tegen ondernemingen die wederom de
dans ontspringen en vrolijk door kunnen gaan met het uitvoeren van illegale activiteiten.
De hamvraag is dus waarom er niet meer gebruikt gemaakt wordt van sanctiemaatregelen
om Turkije een lesje te leren; door het gericht instellen van sancties tegen betrokken
Turkse instellingen en ondernemingen? Nu lijkt het instellen van het wettelijk kader
en (slechts) twee persoonsgerichte sancties eerder een symbolische maatregel! Met
daadkracht heeft het in ieder geval niks te maken. Of ziet de Minister dit anders?
Zo ja, kan hij uitgebreid uitleggen waarom? Nu lacht Erdogan in zijn vuistje om het
gebrek aan doortastendheid bij de EU; dat moet Nederland toch niet willen!?

De leden van de SGP-fractie delen de zorg en het standpunt van het kabinet ten aanzien
van de Turkse proefboringen in de Middellandse Zee nabij Cyprus. Welke concrete stappen
onderneemt de EU om NAVO-bondgenoot Turkije te bewegen haar koers in dezen te wijzigen?

Jemen

De leden van de D66-fractie maken zich ernstig zorgen over de fragiele situatie in
Jemen, zeker nu daar ook de eerste gevallen van COVID-19 vastgesteld zijn. Het land
heeft door de jaren durende burgeroorlog, ernstige armoede en tal van reeds bestaande
gezondheidscrises niet de middelen om ook deze crisis het hoofd te bieden. Verwacht
het kabinet dat de EU-steun uit zal spreken voor de inspanningen van VN-Gezant Griffits
om een algeheel staakt-het-vuren te bewerkstelligen? Hoe apprecieert het kabinet deze
voorstellen? En welke andere mogelijkheden ziet het kabinet om de noodlijdende bevolking
te helpen, hetzij bilateraal, hetzij in EU-verband?

De leden van de SGP-fractie steunen de kabinetsinzet inzake een inclusief politiek
proces in Jemen. Zij benadrukken het blijvende belang van ruimhartige humanitaire
steun aan de door oorlog geteisterde burgerbevolking.

Ontwikkelingen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika

Midden-Oosten Vredesproces (MOVP)

De leden van de D66-fractie maken zich ernstig zorgen over de voorgenomen annexatie
en bouwplannen van de Israëlische regering in Palestijns gebied, met name ook in de
E1-zones. De EU heeft bij monde van Hoge Vertegenwoordiger Borrell Israël al opgeroepen
op deze plannen niet door te voeren, terwijl de Verenigde Staten deze plannen juist
lijkt te steunen. Welk diplomatiek of politiek contact heeft Nederland ingezet om
te voorkomen dat deze plannen doorgevoerd worden? Is de Minister het eens dat de uitvoering
van deze plannen het behoud en de verwezenlijking van een tweestatenoplossing ernstig
schaadt? Op welke wijze zal de Minister trachten de voorgenomen annexatie en bouwplannen
proberen te voorkomen?

De leden van de GroenLinks-fractie zijn teleurgesteld in de inzet van het kabinet
dat «is gericht op het aansporen van beide partijen om af te zien van negatieve stappen
die de twee-statenoplossing moeilijker maken, en het stimuleren van positieve stappen
die een terugkeer naar de onderhandelingstafel bevorderen». Deze leden zijn van mening
dat hier duidelijk sprake is van kwalijke, eenzijdige stappen van Israëlische zijde
die de beoogde tweestatenoplossing ernstig bemoeilijken, en dat deze gezien de verstrekkende
schadelijkheid en strijdigheid met internationaal recht een duidelijke veroordeling
verdienen. Zij achten het daarnaast aannemelijk dat deze plannen, gezien de verkiezingen
in de Verenigde Staten in het najaar van 2020, snel worden uitgevoerd nu de steun
van de Verenigde hiervoor nog expliciet is verzekerd. Is de Minister alsnog bereid
deze voorgenomen annexatieplannen duidelijk te veroordelen, en in de Raad Buitenlandse
Zaken aan te dringen op een gezamenlijke Europese veroordeling?

De leden van de SGP-fractie zijn blij met de goede coördinatie en samenwerking tussen
Israël en de Palestijnen in de context van COVID-19. Ten aanzien van de EU-inzet zijn
deze leden zeer bezorgd over de EU-brief die bevestigt dat affiliatie met of steun
voor terreurgroepen geen reden is voor uitsluiting van financiering voor EU-activiteiten.2 Ook ngo-medewerkers met banden met terreurgroepen zoals de Al-Aqsa Martelarenbrigade,
de Palestijnse Islamitische Jihad, en het Volksfront voor de bevrijding van Palestina
(PFLP) kunnen dus gewoon (financiële) steun van de EU blijven ontvangen. In hoeverre
acht de Minister dit wenselijk? Kan hij toelichten in hoeverre het reëel is dat dergelijke
individuen een constructieve bijdrage leveren aan het vredesproces? In de brief staat
ook dat de EU en haar lidstaten «de meest belangrijke donor en voorspelbare partner
van de Palestijnen zullen blijven». Deelt de Minister de mening van de leden van de
SGP-fractie dat het blijven van «de grootste donor» nooit een doel op zichzelf is,
en dat van andere regionale actoren – waaronder de Arabische landen – meer financiële
steun aan Palestijnen verwacht mag worden? Is de Minister daarom bereid in EU-verband
scherp afstand te nemen van de genoemde brief?

Libië

De leden van de D66-fractie lezen dat Nederland co-voorzitter wordt van het International Follow-up Committee (IFC) die de implementatie van de gemaakte afspraken in Berlijn over Libië overziet.
Hoe zal het kabinet invulling geven aan die rol? Op welke wijze wordt ook ten tijde
van de COVID-19 pandemie ingezet op een einde aan de burgeroorlog, het bevorderen
van de mensenrechten, en de ontwikkeling van de rechtstaat?

De leden van de GroenLinks-fractie zijn verheugd dat de VN Nederland en Zwitserland
heeft aangewezen als co-voorzitters van de Internationaal Humanitair Recht en Mensenrechten
werkgroep van de IFC. Zij wensen het kabinet succes met de uitvoering van de in Berlijn
gemaakte afspraken van januari 2020 en hopen op concrete resultaten, hoe moeilijk
dit ook zal zijn. Zij merken namelijk met zorg op dat de situatie in Libië verder
is verslechterd. Een politieke oplossing lijkt verder weg dan ooit, nu het hoofd van
de internationaal erkende regering van Nationale Eenheid (GNA) Al-Sarraj drie weken
geleden heeft laten weten niet langer te willen onderhandelen met kolonel Haftar.3 Deze leden constateren tevens dat er afgelopen weekend beschietingen rondom het vliegveld
van Tripoli hebben plaatsgevonden door Haftar-gelieerde milities. Kan de Minister
hierover meer duidelijkheid verschaffen? Klopt het dat Turkije Haftar-gelieerde milities
als «legitieme doeleinden» heeft geclassificeerd indien de beschietingen van Haftar-gelieerde
milities niet stoppen?4 Hoe beoordeelt de Minister dit dreigement van Turkije? Het lijkt erop dat huurlingen
van de Russische Wagner Group zich actief hebben gemengd in het Libische conflict,
aan de zijde van Hafter, blijkt uit een gelekt VN-rapport. Hoe beoordeelt de Minister
dit feit, en welke consequenties heeft dat voor de inspanningen van de EU?5 De leden van de GroenLinks-fractie vragen daarnaast hoe het inmiddels staat met de
gereedheid van de nieuwe IRINI-missie. Deze leden constateren dat er veel onenigheid
lijkt te zijn over de financiën en doelstellingen hiervan. Zo lijkt Malta verdere
uitbreiding van de IRINI-missie te gaan vetoën, en te weigeren verdere operationele
ondersteuning te bieden.6 Wat betekent deze Maltese positie voor de IRINI-missie? Daarnaast uit Al-Sarraj kritiek
op de IRINI-missie, omdat dit de machtsbalans kan laten doorslaan naar Haftar, gezien
het feit dat de IRINI-missie vrijwel geen monitoring biedt voor wapensmokkel richting
Haftar.7 Hoe beoordeelt de Minister deze kritiek? Deelt hij de mening dat het niet de bedoeling
kan zijn dat de IRINI-missie de machtsbalans in het voordeel van Haftar doet doorslaan?
Ziet hij mogelijkheden om verbreding van de reikwijdte van de IRINI-missie te onderzoeken
en bepleiten, zodat er geen te negatieve neveneffecten ontstaan? Is er tevens al zicht
op een nieuwe VN-ambassadeur? Tot slot vragen de leden van de GroenLinks-fractie hoe
het staat met de situatie rondom vluchtelingen in Libië, met name van hen die zich
bevinden in detentiecentra. Klopt het dat de VN humanitaire hulp aan hen verschaft?
Zo ja, is dit genoeg?8

De leden van de PvdA-fractie vinden het positief dat Nederland is benoemd tot co-voorzitter
van het IFC, en op deze manier kan bijdragen aan de-escalatie van het conflict in
Libië. Op welke manier verwacht de Minister dat Nederland in deze rol kan bijdragen
tot het bevorderen van mensenrechten en de ontwikkeling van de rechtsstaat in Libië?
Gaat Nederland zich in deze rol ook specifiek inzetten voor het verbeteren van de
situatie van de mensen die vastzitten in detentiecentra of in handen zijn gevallen
van smokkelaars of mensenhandelaren? Ook onderneemt een toenemend aantal migranten
door gunstigere weersomstandigheden de oversteek vanuit Libië naar Europa. De leden
van de PvdA-fractie maken zich zorgen om het lot van deze mensen. Wat vindt de Minister
van het besluit van Italië en Malta om geen reddingsoperaties en veilige havens te
bieden? Deelt u de mening van Human Rights Watch dat dergelijke maatregelen niet proportioneel zijn en landen het virus als excuus
gebruiken om niet te hoeven voldoen aan hun verantwoordelijkheid op zee?9 Klopt het bericht dat Europese verkenningsvliegtuigen geen actie hebben ondernomen
toen een schip met aan boord 62 vluchtelingen in de laatste week van april in de problemen
zou zijn gekomen in Maltese wateren?10 Zo ja, wat vindt u hiervan?

De leden van de SGP-fractie zijn blij met de Nederlandse participatie binnen een werkgroep
van het IFC, ter implementatie van de afspraken voortgekomen uit de internationale
conferentie in Berlijn op 19 januari jl. Wat is de samenhang van deze diplomatieke
inspanning met de inzet in het kader van Operatie IRINI? Wordt deze operatie ook door
andere EU-lidstaten van voldoende adequate middelen voorzien om op langere termijn
effectief te kunnen zijn? Blijft het kabinet in EU-verband intensief inzetten op economische
ontwikkeling en werkgelegenheid in Libië teneinde de voedingsbodem voor geweld, terrorisme
en migratie weg te nemen?

Syrië

De VVD-fractie heeft verder enkele vragen over de situatie in het Midden-Oosten. Kan
de Minister een appreciatie geven van de stand van de oorlog in Syrië en de mogelijkheden
voor intensivering van de vredesonderhandelingen in het licht van corona en de huidige
interne problemen in Iran, Rusland, Turkije en Saudi-Arabië? Welke initiatieven onderneemt
de VN en wat kan de EU hieraan bijdragen? Hoe beziet de Minister de situatie in Libanon,
zowel ten aanzien van corona en de vluchtelingenkampen daar, alsook de financieel-economische
problemen in het land? Welk effect heeft dit op de politieke- en op de vluchtelingensituatie,
en welke consequenties trekt de EU hieruit?

De leden van de D66-fractie maken zich net als het kabinet ernstige zorgen over de
zeer negatieve gevolgen van de COVID-19 pandemie in het toch al kwetsbare Syrië. Deze
leden merken op dat de Minister in de geannoteerde agenda ook schrijft over de gevolgen
voor Europa van de vicieuze cirkel veroorzaakt door dit conflict en deze pandemie.
De Nederlandse inzet gericht op eensgezind EU-optreden gericht op een «politieke oplossing
die tot duurzame stabiliteit in de regio zal leiden» lijkt voor deze leden vanzelfsprekend,
maar zij vragen welke concrete acties het kabinet hieraan verbindt. Welke rol kan
de EU nu volgens het kabinet op zich nemen om aan dit doel bij te dragen? Welke rol
ziet het kabinet hier voor Nederland? En is de Minister het ermee eens dat het voor
álle onderwerpen op de agenda (Libië, Syrië, Midden-Oosten Vredesproces, Jemen, Midden-Oosten
en Noord-Afrika) geldt dat de EU pas effectief op kan treden als dit gezamenlijk is,
en dat dit betekent dat Nederland zich andermaal in moet zetten voor effectievere
besluitvorming in het Gemeenschappelijk veiligheids- en defensiebeleid tijdens aanstaande
Raad, juist tijdens de COVID-19 pandemie?

De leden van de GroenLinks-fractie constateren met droefenis dat in Syrië gevechten
in de regio Idlib ook weer lijken te zijn opgelaaid. Zij vrezen net als het kabinet
een catastrofale situatie voor de bevolking en vragen hoe de Minister zich in gaat
spannen gepaste hulp vanuit Nederland en EU-verband te sturen. Klopt het dat na 10 juli
vanwege het aflopen van een VN-resolutie er geen humanitaire hulp naar het noordwesten
van Syrië kan worden gestuurd?11 Is de Minister bereid zich in internationaal verband in te spannen deze belemmering
op te lossen? Zij vragen tevens of de anti-ISIS coalitie is geëquipeerd om ISIS-dreigingen
het hoofd te bieden? Daarnaast merken de leden van de GroenLinks-fractie op dat de
positie van Assad voor het eerst sinds lange tijd wankeler lijkt te worden. Zij constateren
dat de lage olieprijs waarschijnlijk onzekerheden oplevert voor de standvastigheid
van de steun van landen als Rusland en Iran. Kan de Minister toelichten of de EU en
de VN zijn voorbereid om een eventueel nieuw diplomatiek initiatief te starten? Zo
ja, op welke wijze?

Overige onderwerpen

China

De leden van de PVV-fractie maken zich ernstig zorgen over de houding van de EU ten
aanzien van China. Deze leden constateren dat Brussel steeds vaker zwicht voor druk
opgelegd door de Communistische Partij. Dat is zwak en past niet bij de ambitie westerse
waarden en vrijheden overal ter wereld uit te dragen en te verdedigen. De leden van
de PVV-fractie willen dat de Minister zich tijdens het overleg duidelijk uitspreekt
tegen de Brusselse knievallen voor de Chinese censuur, zoals het slikken van Chinese
kritiek met betrekking tot een opinieartikel van EU-ambassadeurs in de krant China Daily, waar een passage over de oorsprong van het coronavirus om onbegrijpelijke redenen
uit werd geschrapt. Is de Minister bereid in keiharde bewoordingen afstand te nemen
van de Brusselse knievallen? En is de Minister mans genoeg dat te doen in combinatie
met een publiekelijke verklaring hieromtrent voorafgaand – of na afloop – van de digitale
Raad Buitenlandse Zaken? Zo nee, waarom niet? Het buigen voor Chinese druk kan namelijk
tot een akelige precedentwerking leiden als het gaat om toekomstige rapporten die
gaan over China. Graag ontvangen de leden van de PVV-fractie een uitgebreide reactie
van de Minister, omdat hier een gevaarlijke trend wordt bespeurd door deze leden.
Eerder kwam het nieuws naar buiten dat onder Chinese druk een EU-rapport over desinformatie
over het coronavirus werd aangepast. De Hoge Vertegenwoordiger Borrell heeft dat inmiddels
ontkend, maar de feiten en e-mails zoals gepresenteerd door de New York Times wijzen duidelijk ergens anders op. Waarom durft Borrell de hand niet in eigen boezem
te steken? Hoe geloofwaardig is deze man nog volgens de Minister?

Het was een hooggeplaatste beleidsadviseur van Borrell die het rapport tegenhield
voordat het werd aangepast. Dat meldde de New York Times op basis van e-mails. Kan de Minister het bestaan van die e-mails bevestigen? En
hebben Chinese diplomaten nog voor de definitieve publicatie van het rapport contact
gehad met Borrell of zijn hooggeplaatste adviseur? Kan de Minister de Hoge Vertegenwoordiger
Borrell op deze punten eens goed aan de tand voelen? De antwoorden van de Hoge Vertegenwoordiger
lopen tot nu toe namelijk niet in de pas met de feiten, en de rol die Borrell’s adviseur
in deze kwestie heeft gespeeld is totaal niet opgehelderd. Graag ontvangen de leden
van de PVV-fractie hierop een reactie.

De leden van de SGP-fractie namen met zorg kennis van berichtgeving over een verbod
in China op veel online kerkdiensten en gebedssamenkomsten.12 Een dergelijk verbod doet fundamenteel afbreuk aan de vrijheid van godsdienst. Bent
u bereid in EU-verband te pleiten voor gezamenlijke actie tegen deze ernstige mensenrechtenschending?

Mensenrechtenschendingen in Turkije

Tot slot hebben de leden van de PVV-fractie nog vragen naar aanleiding van de onthulling
door de Nordic Monitor van documenten van een Fact Finding Commission of the Council of Europe inzake ernstige mensenrechtenschendingen door Turkije na de beweerde couppoging in
2016.13 Klopt het dat Turkije de openbaarmaking van dat rapport al zo’n vier jaar blokkeert?
Hoe kan het dat Turkije die openbaarmaking kan blokkeren? Wat is een onderzoek naar
mensenrechtenschendingen eigenlijk waard, als het land in kwestie de openbaarmaking
van een rapport daarover kan blokkeren? Welke stappen wil de Minister ondernemen om
deze Turkse censuur te doorbreken, zodat het volledige rapport openbaar zal worden?

Uitspraken van de Hoge Vertegenwoordiger

De leden van de GroenLinksfractie vragen de Minister te reageren op de uitspraken
van Hoge Vertegenwoordiger Joseph Borrell waarin wordt gezegd dat de multilaterale
wereldorde kapot is, de EU het initiatief moet nemen deze te «herbouwen» en gezondheidszorg
een Europese dimensie moet krijgen?14

Iran

De leden van de SP-fractie maken zich zorgen over recente ontwikkelingen in de Perzische
Golf. Dit omdat de Amerikaanse president vorige maand per tweet toestemming leek te
geven om Iraanse marineboten die Amerikaanse schepen in de regio benaderen, te beschieten.
Deze leden vragen de Minister in te gaan op de gebeurtenissen vorige maand. Wat is
er precies gebeurd voorafgaand aan de tweet? Wat heeft de Europese maritieme missie
in de regio waargenomen? Is het Amerikaans beleid aangescherpt? Hoe wordt ingezet
op de-escalatie? En klopt het dat de Iraanse marine recent per ongeluk een eigen schip
heeft beschoten?

Indonesië

De leden van de SP-fractie vragen aandacht van de Minister voor de recente repressie
op de Molukken in Indonesië, waar vorige maand wederom in ieder geval tientallen activisten
zijn opgepakt voor het hijsen van de Republiek der Zuid-Molukken (RMS)-vlag. Eerder
werden ook al Papua-activisten opgepakt voor het hijsen van hun vlag, de Morgenster.15 Deze leden vragen of de Minister het ermee eens is dat deze mensen nooit opgepakt
hadden mogen worden. Is de Minister bereid in EU-verband te zoeken naar draagvlak
voor een oproep aan de Indonesische autoriteiten om deze mensen en andere, eerder
voor het hijsen van vlaggen veroordeelde activisten vrij te laten? Hoe wordt hiervoor
aandacht gevraagd in Indonesië?

Suriname

De leden van de SP-fractie maken zich zorgen over de bedreiging aan het adres van
een kandidaat van de partij Strei!, Rodney Cairo, die strijdt voor een zetel in het
Surinaamse parlement.16 Later deze maand zijn er verkiezingen in Suriname. Volgens deze leden is het van
groot belang dat die eerlijk verlopen en in een veilige omgeving. Daarom vragen zij
een reactie van de Minister op deze bedreiging. Hoe wordt hiernaar gekeken? Is hier
vanuit Europa op gereageerd?

Venezuela

De leden van de SP-fractie vragen de Minister in te gaan op ontwikkelingen in Venezuela,
waar de regering zegt een couppoging te hebben verijdeld. Welk beeld heeft de Minister
hiervan? Is er inderdaad een poging tot regime change ondernomen?

Situatie vluchtelingenkampen Griekenland

De leden van de PvdA-fractie hebben met verbazing kennisgenomen van de voortdurende
weigering van het kabinet om alleenstaande kinderen uit Griekse vluchtelingenkampen
op te nemen. Ondanks dat 52 gemeenten zich bereid hebben verklaard de kinderen op
te willen vangen en dat steeds meer lidstaten, waaronder nu ook België en Portugal,
zijn overgegaan tot herplaatsing van de kinderen, blijft het kabinet zich halsstarrig
en kil opstellen. Wat vindt het kabinet van de verklaring van organisaties als Vluchtelingenwerk
Nederland, Stichting Vluchteling en Defence for Children waarin staat dat kinderen niet veilig zijn in de vluchtelingenkampen en niet kunnen
wachten totdat er een meerjarenprogramma is opgezet?17 In deze verklaring wordt tevens benadrukt dat deze kinderen kampen met een totaal
gebrek aan hygiëne, dreigen te worden verhandeld, uitgebuit of in de prostitutie dreigen
te komen. De leden van de PvdA-fractie vragen wanneer het kabinet eindelijk tot inzicht
komt en stopt met schijnoplossingen.

II. Antwoord/reactie van de Minister

III. Volledige agenda

Geannoteerde agenda informele videoconferentie van de leden van de Raad Buitenlandse
Zaken van 15 mei 2020, brief van de Minister van Buitenlandse Zaken, S.A. Blok, d.d. 06-05-2020.

Verslag videoconferentie Raad Buitenlandse Zaken van 22 april 2020, brief van de Minister van Buitenlandse Zaken S.A. Blok, d.d. 24-4-2020.