Inbreng verslag schriftelijk overleg : Inbreng verslag van een schriftelijk overleg over weging Nederlandse vertegenwoordigingen in het buitenland (Kamerstuk 32734-39)

Binnen de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken hebben de onderstaande fracties
de behoefte vragen en opmerkingen voor te leggen aan de Minister van Buitenlandse
Zaken over de Kamerbrief Weging Nederlandse vertegenwoordigingen in het buitenland
d.d. 15 december 2020 (Kamerstuk 32 734, nr. 39).

De voorzitter van de commissie, Pia Dijkstra

De adjunct-griffier van de commissie, Konings

Algemeen

De leden van de VVD-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de voortgang
van het Nederlandse postennet. Deze leden hebben een aantal vragen.

De leden van de D66-fractie hebben met interesse kennisgenomen van de Kamerbrief Weging
Nederlandse vertegenwoordigingen in het buitenland. Deze leden hebben naar aanleiding
van deze Kamerbrief nog enkele opmerkingen en vragen.

De leden van de GroenLinks-fractie hebben met interesse kennisgenomen van de brief
van de Minister betreffende de weging van het Nederlandse postennet. In een vorig
overleg over de weging van het postennet hebben deze leden vragen gesteld over de
keuze van de Minister om ambassades in bijvoorbeeld Afrika en Latijns-Amerika niet
te versterken. Zij hebben toen het belang aangestipt van het versterken van de posten
in Venezuela en Nigeria. De leden van de GroenLinks-fractie zijn daarom tevreden om
te zien dat de Minister dit jaar gekozen heeft de ambassades in Caracas en Abuja te
versterken en een nieuwe ambassade te openen in Niger. Deze leden hebben over de weging
van het postennet nog enkele vragen.

De leden van de PvdA-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de brief
over de weging van Nederlandse vertegenwoordigingen in het buitenland.

Weging postennet

De leden van de D66-fractie merken op dat het postennet van een zeer groot belang
is voor Nederland. In een snel veranderende en steeds meer verbonden wereld, is het
buitenland van steeds grotere invloed op Nederland en andersom. De Nederlandse diplomaten
doen vanuit Den Haag en op de posten ontzettend belangrijk werk voor de positie van
Nederland in de wereld, onze banden met andere landen, voor onze veiligheid en economie,
het ondersteunen van het Nederlandse bedrijfsleven, het beschermen en vertegenwoordigen
van onze waarden, het bevorderen van de mensenrechten, en het opkomen voor Nederlanders
in het buitenland. De leden van de D66-fractie zijn dan ook verheugd dat er door het
regeerakkoord en het amendement Sjoerdsma-Koopmans (Kamerstuk 35 300 V, nr. 12) en het amendement Voordewind c.s. (Kamerstuk 35 300 V, nr. 10) extra middelen beschikbaar zijn gekomen ter versterking van het postennet. Deze
leden zijn echter van mening dat het postennet vanwege bovengenoemde grote belangen,
indien mogelijk, nog meer versterking verdient. Mocht de Minister uit de post onvoorzien
uit de begroting voor de Homogene Groep Internationale Samenwerking het postennet
structureel willen versterken, dan zouden de leden van de D66-fractie daar voorstander
van zijn. Graag ontvangen zij daarop een reactie.

De leden van de D66-fractie vragen of de Minister aan zou kunnen geven waar het postennet
nadere versterking zou kunnen gebruiken als er extra geld beschikbaar zou zijn. Welke
aanbevelingen uit het advies «De vertegenwoordiging van Nederland in de wereld» van
de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) zou de Minister overnemen indien middelen
beschikbaar zijn?

Deze leden merken voorts op dat de Algemene Rekenkamer dit jaar een onderzoek zal
starten naar de besteding van de investeringsmiddelen voor het postennet uit het regeerakkoord.
De leden van de D66-fractie zijn zeer benieuwd naar dit onderzoek. Wanneer verwacht
de Minister de resultaten van dit onderzoek naar de Kamer te kunnen sturen?

De leden van de D66-fractie zijn verheugd te lezen dat de versterking van het postennet
door het aantrekken van extra medewerkers op de posten voortgang vindt. Deze leden
moedigen de Minister ook aan om ondanks de genoemde moeilijkheden tempo te blijven
maken met het vervullen van de resterende openstaande vacatures.

De leden van de GroenLinks-fractie constateren dat de Minister een aantal beleidsdoelstellingen
heeft vastgesteld voor het postennet, waaronder veiligheid, migratie en economische
groeikansen. Deze leden zouden graag zien dat daar een nieuwe doelstelling aan wordt
toegevoegd: klimaatdiplomatie. De leden van de GroenLinks-fractie zien een grotere
rol voor onze vertegenwoordigingen in het buitenland weggelegd als het gaat om het
bedrijven van klimaatdiplomatie, maar constateren dat in dat kader geen sturing wordt
gegeven vanuit het ministerie. Is de Minister van mening dat er momenteel voldoende
aansturing wordt gegeven op het gebied van klimaatdiplomatie? Zo ja, kan hij daar
een voorbeeld van geven? Zo niet, zou hij bereid zijn klimaatdiplomatie een beleidsdoelstelling
voor het postennet te maken? Is de Minister bereid meer aansturing te geven aan ambassades
in het kader van klimaatdiplomatie door bijvoorbeeld richtlijnen of stuurpunten op
te stellen voor de Nederlandse ambassades?

Amendement Sjoerdsma-Koopmans versterking postennet

De leden van de VVD-fractie zijn positief over de genoemde investeringen in de diplomatieke
inzet op mensenrechten en veiligheid. Deze leden vragen of de genoemde samenwerking
voor veiligheid in internationaal verband met bondgenoten ook op efficiëntie wordt
beoordeeld. Ziet de Minister kansen om de samenwerking met (bijvoorbeeld Europese)
bondgenoten te versterken in regio’s waar Nederland handels- of veiligheidsbelangen
heeft?

De leden van de VVD-fractie vragen of als resultaat van de recente investeringen in
het postennet er ook meer capaciteit is om Nederlandse ondernemers in het buitenland
te ondersteunen.

De leden van de D66-fractie zijn verheugd dat de middelen van het amendement Sjoerdsma-Koopmans
(Kamerstuk 35 300 V, nr. 12) over de versterking van het postennet ingezet zullen worden ter uitbreiding en versterking
van het postennet. Om bovengenoemde redenen zijn deze leden van mening dat versterking
van het postennet van groot belang is voor Nederland. Zij merken op dat het amendement
beoogt om de helft van de beschikbare 3 miljoen euro in te zetten ter bevordering
van de mensenrechten. De leden van de D66-fractie vragen op welke posten, naast de
in de brief genoemde post in Beijing, deze middelen ingezet zullen worden ter bescherming
en promotie van de mensenrechten. Klopt het dat er, zoals het amendement beoogt, 1,5
miljoen euro wordt ingezet ter bevordering van de mensenrechten? Op welke wijze wordt
dit ingevuld?

Opwaarderen ambassadekantoren (motie Sjoerdsma)

De leden van de D66-fractie merken op dat de motie Sjoerdsma (Kamerstuk 35 300 V, nr. 30) over het opwaarderen van ambassadekantoren tot volwaardige ambassades deels is uitgevoerd
voor de posten in Niamey (Niger) en Ouagadougou (Burkina Faso). Deze leden kunnen
de redenering van de Minister om de posten in Chisinau en Minsk niet op te waarderen
tot volwaardige ambassades niet volgen. Deelt de Minister niet de mening dat het hebben
van een volwaardige vertegenwoordiging op ambassadeursniveau juist bij zou kunnen
dragen aan de genoemde doelstellingen van de Minister op het gebied van democratie
en rechtstaat? Kan de Minister de nadelen benoemen van het hebben van een volwaardige
ambassadeur in deze landen, waardoor het nu besloten heeft om deze kantoren niet op
te waarderen? Kan de Minister ook de nadelen benoemen van het niet hebben van een
ambassadeur, zoals nu het geval is? Geldt voor deze landen niet hetzelfde argument
als voor de ambassadekantoren in de Sahel, dat een ambassadeur beter toegang heeft
tot de hogere regeringsregionen in het land van accreditatie, waarmee Nederland zijn
belangen in die landen beter kan behartigen?

In dit kader hebben de leden van de D66-fractie ook een vraag over het Nederlandse
Handels- en Investeringskantoor in Taipei. Deze leden merken op dat Taiwan een belangrijk
handelspartner is voor Nederland en een gelijkgestemd baken van democratische vrijheden
en gelijkheden in Zuidoost-Azië. Nederland heeft geen officiële betrekking met Taiwan.
Desalniettemin zijn de leden van de D66-fractie van mening dat ondanks het ontbreken
van officiële diplomatieke betrekkingen, de goede economische betrekkingen die Nederland
met Taiwan onderhoudt en de politieke overtuigingen op het gebied van democratie en
respect voor mensenrechten die Nederland met Taiwan deelt, waardering verdienen. Deze
leden vragen de Minister daarom te overwegen deze waardering uit te drukken door de
Nederlandse Handels- en Investeringskantoor in Taipei op te waarderen naar een Netherlands Representative Office. Volgens de leden van de D66-fractie zou deze naam ook goed passen binnen de rebranding van Nederland in het buitenland naar The Netherlands. Graag deze leden een reactie van de Minister.

De leden van de GroenLinks-fractie lezen in de brief van de Minister dat in 2018 een
aantal ambassadekantoren is geopend in focusregio’s op het gebied van klimaatadaptatie.
Ook stelt de Minister dat samenwerkingsprogramma’s in deze landen van start zijn gegaan.
Deze leden vragen wat voor invloed de ligging in een dergelijke focusregio heeft op
de werkzaamheden van de ambassade. Kan de Minister een overzicht geven van welke activiteiten
er nu worden ondernomen en/of op de planning staan in het kader van klimaatadaptatie?
Hoe worden deze ambassades ondersteund vanuit het ministerie, en is deze aansturing
voldoende? Deze leden zijn tevreden om te zien dat Nederland inzet op het ondersteunen
bij klimaatadaptatie. Tegelijkertijd constateren zij dat ook het ondersteunen bij
klimaatmitigatie essentieel is. Zij vragen de Minister hoe klimaatmitigatie wordt
vormgegeven binnen deze ambassades. Kan de Minister hier een overzicht van geven?

Motie Sjoerdsma c.s. over het belang van een consulaire afdeling

De leden van de VVD-fractie hebben met interesse kennisgenomen van de inzet van de
Minister om de dienstverlening aan de ruim 1 miljoen Nederlanders in het buitenland
te verbeteren. Digitalisering en flexibilisering zijn hierin belangrijke elementen.
De leden van de VVD-fractie vragen hoe lang het duurt tot de genoemde ontwikkelingstrajecten
afgerond en volledig actief zijn. Kan er in het kader van de intensiveringen van de
consulaire dienstverlenging gebruik worden gemaakt van de contactmomenten met Nederlanders
in het buitenland om ze te wijzen op stemmen vanuit het buitenland en kan dit beter
gefaciliteerd worden?

De leden van de D66-fractie zijn verheugd te lezen dat dankzij de motie Sjoerdsma
c.s. over het belang van een consulaire afdeling (Kamerstuk 35 300 V, nr. 31) er ook een consulaire afdeling geopend zal worden in Atlanta vanwege de relatief
grote gemeenschap Nederlanders in dit deel van de VS. De leden van de D66-fractie
zijn van mening dat Nederland zo goed als mogelijk moet opkomen voor haar burgers
in het buitenland, en dat de dienstverlening voor deze grootste gemeente buiten Nederland
nog vele malen beter kan dan het op dit moment is. Wanneer verwacht de Minister dat
deze consulaire afdeling in Atlanta daadwerkelijk geopend wordt?

Verder merken de leden van de D66-fractie op dat Nederlanders in het buitenland nog
steeds geconfronteerd worden met problemen rondom het verkrijgen of vernieuwen van
identiteitspapieren, of toegang tot digitale overheidsdiensten. Deze leden merken
op dat de EU-verordening over biometrie bij identiteitsbewijzen problemen op kunnen
leveren voor Nederlanders in het buitenland die niet in staat zijn om te reizen. Welke
maatregen is de Minister voornemens te nemen, om deze groep mensen een alternatieve
oplossing te bieden? Verder heeft het ministerie beschikking over mobiele teams die
identiteitsverificatie kunnen doen ten behoeve van deze dienstverlening. De leden
van de D66-fractie vragen de Minister of het mogelijk is deze teams vaker, en wellicht
op roulerende basis in te zetten, in gebieden waar het voor Nederlanders lastig is
om naar balie te komen waar dit normaal gesproken mogelijk is. Ook vragen deze leden
of het mogelijk is om op verzoek van een groter aantal mensen die behoefte hebben
aan deze dienstverlening, een dergelijk mobiel team te «bestellen».

De leden van de GroenLinks-fractie hebben een aantal vragen over visumverlening. In
februari dit jaar zullen op initiatief van de Europese Commissie de kosten voor een
Schengenvisum fors omhoog gaan: van zo’n 90 euro maximaal naar 160 euro per persoon.1 Deze leden lezen in de brief van de Minister dat Nederland wat betreft consulaire
dienstverlening werkt met het principe van «externe dienstverlening, tenzij ...».
Visumaanvragen verlopen dus vaak via een externe dienstverlener. Hier komt bovenop
dat door onder andere DutchCulture onlangs is aangegeven dat het werken met externe dienstverleners bij visumaanvragen
moeilijk kan verlopen. Wanneer een visumaanvraag wordt afgewezen is het onduidelijk
waarom dit gebeurt omdat de aanvraag door een particulier bedrijf wordt afgehandeld.
Communicatie verloopt stroef.2 Ook volgt er bij afwijzing geen restitutie. De leden van de GroenLinks-fractie maken
zich zorgen dat het voor bepaalde groepen in Nederland onbetaalbaar en ingewikkeld
wordt om bijvoorbeeld familie of vrienden te ontvangen in Nederland. Deze leden vragen
de Minister hoe hij kijkt naar deze constateringen. Wordt het visumbeleid op enig
moment geëvalueerd of herzien? Wat is de afweging geweest van de Minister om visumaanvragen
door externe dienstverleners te laten afhandelen? Kunnen de visumkosten vanuit Nederland
verlaagd worden?

De leden van de PvdA-fractie hebben een paar vragen over het belang van een consulaire
afdeling. Zoals de Minister schrijft is een van de kerntaken van de Nederlandse diplomatieke
aanwezigheid in het buitenland het verlenen van consulaire diensten aan Nederlanders.
Om dit zo effectief mogelijk te doen en diensten wereldwijd 24/7 te kunnen aanbieden
voor Nederland en Nederlanders, werkt Nederland volgens de principes «digitaal, tenzij»
en «externe dienstverlening, tenzij». Op locaties waar direct contact met de klant
vaak nodig is, wordt op de post een consulaire afdeling ingericht. Nu blijkt dat in
de praktijk verkiezingen en registratie problematisch zijn voor veel Nederlanders
buiten Nederland. Hoe kijkt de Minister aan tegen het bieden van de mogelijkheid om
het moment dat mensen fysiek naar het consulaat komen, Nederland in de gelegenheid
te stellen zich te kunnen registreren voor bijvoorbeeld Kompas, verkiezingen (via
www.stemmenvanuithetbuitenland.nl), nieuwsbrieven van belangenorganisaties voor Nederlanders in het buitenland? Zonder
dat hiervoor uiteraard een aparte dienst op te richten, maar bijvoorbeeld met gebruikmaking
van digitale hulpmiddelen. En in het verlengde daarvan: hoe denkt de Minister over
een tijdelijke (financiële) versterking voor ambassades tijdens verkiezingstijd in
gebieden waar relatief veel Nederlanders wonen? Dit zou dan ingezet kunnen worden
ter versterking van voorlichting aan, en het betrekken van Nederlanders al dan niet
met behulp van (formele) belangorganisaties waarbij het nadrukkelijk gaat om begeleiding
bij het proces van de wijze waarop men een stem kan uitbrengen en uiteraard niet over
beïnvloeding.

Loket Buitenland

De leden van de D66-fractie zijn van mening dat de ongeveer miljoen Nederlanders in
het buitenland makkelijke digitale toegang moeten hebben tot de Nederlandse overheid.
Deze leden zijn daarom groot voorstander van de snelle invoer van alle noodzakelijke
online dienstverlening van de overheid via het Loket Buitenland, waar deze groep terecht
moet kunnen voor belangrijke diensten. Deze leden vragen voor welke diensten Nederlanders
in het buitenland eind 2020 nu echt terecht kunnen bij Loket Buitenland.

Verder hebben de leden van de D66-fractie enkele vragen naar aanleiding van de problematiek
rond het gebruik van DigiD voor Nederlanders in het buitenland. Wat is de huidige
stand van zaken omtrent het verkrijgen van toegang tot en het gebruik van DigiD voor
Nederlanders in het buitenland? Hoe zit het op dit moment met de toegankelijkheid
voor online dienstverlening via DigiD voor Nederlanders in het buitenland, zeker nu
steeds meer organisaties gaan over tot het vereisen van een hoger betrouwbaarheidsniveau
zoals tweestapsverificatie via sms? Welke mogelijkheden heeft de Minister onderzocht
en gevonden om de dienstverlening aan Nederlanders in het buitenland op dit punt te
verbeteren?

De leden van de D66-fractie zouden de Minister voorts graag attenderen op een voorstel
van de Stichting Nederlanders Buiten Nederland (SNBN) om het moment dat mensen fysiek
naar een consulaat komen aan te grijpen om hen meteen de mogelijkheid te geven zich
te registeren voor Kompas, voor verkiezingen, voor nieuwsbrieven van belangenorganisaties
voor Nederlanders in het buitenland. Te denken valt aan een zuil, of balie, of informatieplek,
waar mensen dit ter plekke kunnen doen. Is de Minister bereid deze suggestie over
te nemen?

De leden van de D66-fractie zijn bezorgd dat, net als bij de vorige verkiezingen,
Nederlanders in het buitenland hinder of moeite ondervinden bij het stemmen voor verkiezingen
in Nederland. De leden van de D66-fractie zijn van mening dat het hoge prioriteit
verdient om ervoor te zorgen dat deze grote groep kiezers zonder problemen uitvoering
kunnen geven aan hun democratische rechten door te stemmen voor de verkiezingen. De
problemen rond niet of te laat aangekomen stembiljetten moeten voorkomen worden. Daarom
attenderen de leden van de D66-fractie de Minister graag op een voorstel van de SNBN
om budget vrij te maken voor ambassades in gebieden waar relatief veel Nederlanders
wonen, om de infrastructuur optimaal te maken zodat juist bij de aanstaande Tweede
Kamerverkiezingen meer Nederlanders goed bereikt kunnen worden. De leden van de D66-fractie
vragen een reactie van de Minister op dit voorstel.