Brief regering : Programma ‘Wissellaadsystemen Trekker-opleggercombinaties en Wielbergingsvoertuigen (WTB)’

Nr. 464
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN DEFENSIE

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 13 mei 2025

Om snel zelfstandig inzetbaar te zijn en deze inzet langdurig vol te kunnen houden,
moeten onze eenheden beschikken over voldoende transportcapaciteit en voortzettingsvermogen.
Dit is cruciaal voor een geloofwaardige afschrikking. Investeringen in de operationele
en logistieke ondersteuning zijn daarom essentieel. Robuuste militaire transportcapaciteit
is daar een belangrijk onderdeel van.

De krijgsmacht gebruikt uiteenlopende middelen om de operationele bevoorradingsketen
te ondersteunen en om bouwmaterialen en materieel te transporteren. Het programma
«Vervanging Wissellaadsystemen, Trekker-opleggercombinaties en Wielbergingsvoertuigen
(WTB)» voorziet in de defensiebrede vervanging van deze operationele wielvoertuigen
en gerelateerd materieel zoals aanhangwagens en opslag-, overslag- en fysieke distributiemiddelen.
Vervanging van de huidige WTB-voertuigen is noodzakelijk vanwege het verstrijken van
de technische en economische levensduur. Bovendien draagt deze vervanging bij aan
de toekomstbestendigheid van de militaire transportcapaciteit. Deze capaciteit vormt
een essentieel onderdeel van de gereedstelling en de versterking van de krijgsmacht.

Het programma WTB bestaat uit verschillende deelprojecten.1 De uitvoering van het merendeel van deze projecten is gemandateerd.2 Met deze D-brief informeer ik uw Kamer over de uitkomst van de verwervingsvoorbereidingsfase
(D-fase) voor het niet-gemandateerde deel van het programma. Dit betreft het deelproject
«Operationele wielvoertuigen WTB». Dit deelproject omvat de vervanging van de wissellaadsystemen,
de trekkers van de trekker-opleggercombinaties en de wielbergingsvoertuigen. Op basis
van de uitkomsten van de verwervingsvoorbereiding is Defensie voornemens om de drie
typen voertuigen te verwerven bij IVECO Defence Vehicles SpA (hierna: IDV).

Behoefte

Wissellaadsystemen, trekker-opleggercombinaties en wielbergingsvoertuigen dragen bij
aan de bevoorradings-, brugslag- en de zware transportcapaciteit en wielbergingscapaciteit
ter ondersteuning van het zogenaamde joint optreden, waarbij de verschillende krijgsmachtdelen samenwerken. Tijdige vervanging
van de operationele wielvoertuigen is daarmee van belang voor de versterking van het
voortzettingsvermogen van de krijgsmacht en draagt bij aan de invulling van de taken
en operationele plannen van de NAVO.3

Kwalitatieve behoefte

Het merendeel van de voertuigen moet kunnen worden ingezet onder zware terrein- en
klimatologische omstandigheden. Ook moet een deel van de voertuigen kunnen worden
ingezet bij amfibische operaties en operaties waarbij geen brugslagmaterieel beschikbaar
is. De WTB-voertuigen moeten zich kunnen verplaatsen over onverharde wegen en door
het terrein. Dit stelt hoge eisen aan het materieel voor terreinvaardigheid, temperatuurbestendigheid,
waadvermogen, bestuurbaarheid, bedieningsgemak en de klimaatbeheersing in de voertuigen.
Uitwisselbaarheid en familievorming vormen een belangrijk uitgangspunt bij de vervanging.
Daarom verwerft Defensie zowel de wissellaadsystemen als de trekkers en de wielbergingsvoertuigen
bij dezelfde leverancier.

De nieuwe voertuigen moeten geschikt zijn voor het vervullen van de transportbehoefte
en aansluiten bij de ontwikkelingen bij de te vervoeren systemen, zoals de aanschaf
van de Leopard 2A8-gevechtstanks.4 Bovendien moeten alle voertuigen voldoen aan de geldende Nederlandse en Europese
wet- en regelgeving voor de toegestane lengte, breedte, hoogte en het maximum gewicht.
Defensie bouwt hierbij voort op de opgedane ervaring binnen het programma «Defensiebrede
Vervanging Operationele Wielvoertuigen» (DVOW).5

Een deel van de voertuigen moet geschikt zijn voor inzet in het hoogste geweldsspectrum.
Deze voertuigen worden daarom uitgerust met voorzieningen voor ballistische bescherming,
bewapening voor zelfbescherming (Remote Controlled Weapon System, RCWS) voor een deel van de voertuigen6, en run flat banden waarmee ondanks lekkage in geval van nood kan worden doorgereden. Zoals vermeld
in de B-brief7 levert het permanent plaatsen van de gepantserde cabines een significante kostenbesparing
op, doordat geen extra opslagfaciliteiten nodig zijn en geen op- en afbouw hoeft plaats
te vinden. Ook sluit het permanent plaatsen van de gepantserde cabines aan bij het
«train as you fight»-principe.

Instandhoudingsbehoefte

Defensie heeft het instandhoudingsconcept in de aanbesteding met de kandidaat-leveranciers
uitgewerkt. Het instandhoudingsconcept voor de WTB voertuigen is gebaseerd op een
samenwerking tussen Defensie en de leverancier gedurende de gehele levensduur. Dit
houdt in dat het onderhoud aan deze WTB-voertuigen zowel door de toekomstige leverancier
als door militaire monteurs wordt uitgevoerd, waarbij de beoogde leverancier ten minste
70% van de WTB-voertuigen op diens eigen locaties in Nederland onderhoud. Ook is in
het contract opgenomen dat de leverancier de defensiemonteurs opleidt om zelfstandig
onderhoud uit te voeren. Onder andere tijdens operationele inzet, waar Defensie zelf
verantwoordelijk is voor de uitvoering van het onderhoud. Deze nauwe samenwerking
met de industrie biedt ruimte om de militaire onderhoudscapaciteit te versterken en
in te zetten voor andere taken, zoals opleiden, oefenen en inzet. Dit is essentieel
voor de ontwikkeling en het behoud van de eigen kennis, vaardigheden en ervaring,
en sluit aan bij de hernieuwde focus van Defensie op hoofdtaak 1.

Kwantitatieve behoefte

Defensie verwerft in totaal 785 voertuigen, bestaande uit 588 wissellaadsystemen,
100 trekkers voor de trekker-opleggercombinaties in drie hoofdvarianten en 97 wielbergingsvoertuigen.
Naast deze voertuigen verwerft Defensie reservedelen, speciale gereedschappen en testapparatuur,
documentatie, opleidingen en opleidingsleermiddelen, en de benodigde uitrustingsstukken
zoals ringaffuiten en run flat banden. Van de 790 voertuigen worden 340 voorzien van een gepantserde cabine.

Meerbehoeften

Het contract bevat een optieruimte voor de verwerving van maximaal eenzelfde aantal
extra voertuigen en het bijbehorende materiaal, tot vijf jaar na contractondertekening.
Dit biedt de flexibiliteit om mogelijke toekomstige meerbehoeften als gevolg van de
versterking van de krijgsmacht, zoals aangegeven in de Defensienota 2024, op een doelmatige
en doeltreffende wijze in te kunnen vullen. Zo waarborgt Defensie de tijdige beschikbaarheid
van het materieel.

Resultaten van de verwervingsvoorbereiding

Proces

De levering en het onderhoud voor de komende vijftien jaar zijn als één geheel aanbesteed,
op basis van de Aanbestedingswet op Defensie en Veiligheidsgebied (ADV). Over de verwervingsstrategie
van dit deelproject is uw Kamer geïnformeerd met de B-brief van 19 september 2022.8 Defensie heeft bij het formuleren van de eisen gekozen om zoveel mogelijk beschikbare,
hoogwaardige technologie en systemen «van de plank» (Commercial-off-the-Shelf/Military-off-the-Shelf, COTS/MOTS) te verwerven. Dit biedt voordelen op het gebied van prijs, levertijd,
instandhouding, en verkrijgbaarheid van reservedelen. Daarnaast beperkt de aanschaf
van een bewezen systeem de technologische ontwikkelrisico’s. Op grond van de bevindingen
uit de marktverkenning, en de wenselijkheid van familievorming, heeft Defensie besloten
om de drie voertuigtypen bij één leverancier te verwerven.

Defensie heeft binnen de ADV gekozen voor de procedure van de concurrentiegerichte
dialoog. In de selectiefase zijn drie potentiële aanbieders geselecteerd. In een dialoog
met de geselecteerde kandidaten heeft Defensie de gestelde eisen en wensen getoetst
op haalbaarheid. Uiteindelijk hebben twee partijen een offerte ingediend. Eén partij
heeft zich na de dialoog teruggetrokken uit de procedure.

Resultaat

Na een zorgvuldige afweging van de twee beschikbare inschrijvingen kiest Defensie
op basis van tijdige levering en de beste balans tussen de invulling van de kwalitatieve
behoefte en de levensduurkosten voor IDV. Uit de verwervingsvoorbereiding blijkt dat
de producten van IDV voldoen aan de gestelde eisen en het beste aansluiten bij de
aanvullende wensen van Defensie. In de commercieel vertrouwelijke bijlage (MINDEF20250009808)
is de operationele en technische vergelijking tussen de twee inschrijvingen, evenals
het verschil in prijs, uitgewerkt.

Internationale samenwerking en interoperabiliteit

Zoals aan uw Kamer gemeld in de B-brief, zijn uit het onderzoek in de B-fase geen
doelmatige mogelijkheden naar voren gekomen voor internationale samenwerking. Interoperabiliteit,
zowel civiel als met onze bondgenoten, wordt gewaarborgd door het gebruik van internationale
en NAVO-standaarden, bijvoorbeeld door het gebruik van 20-voets containers.

Industriële participatie

Voor dit project hebben het Ministerie van Economische Zaken (EZ) en de potentiële
leveranciers gezamenlijk verkend hoe industriële participatie een bijdrage kan leveren
aan de versterking van kennis, capaciteiten en ervaring van de Nederlandse industrie
bij de prioritaire technologiegebieden van Defensie. Naar aanleiding van deze verkenning
heeft IDV een plan opgesteld om op verschillende gebieden samen te werken met de Nederlandse
industrie. Zo zal IDV onder andere een Nederlandse ketenpartner contracteren voor
de assemblage van de militaire componenten aan de WTB voertuigen. Het uit te besteden
deel van het onderhoud aan de WTB-voertuigen vindt plaats bij het IVECO-dealernetwerk
in Nederland. Over de resultaten van het industrieel participatiebeleid informeert
het EZ uw Kamer tweejaarlijks.9

Duurzaamheid

De verbrandingsmotoren van de WTB-voertuigen moeten kunnen werken op in Europa commercieel
verkrijgbare diesel, maar ook op in missiegebieden verkrijgbare diesel-producten en
specifieke militaire brandstoffen. Daarnaast zijn de voertuigen geschikt voor het
gebruik van bijgemengde biobrandstof. Dit beperkt de afhankelijkheid van één type
brandstof en draagt zo bij aan een hogere gereedheid. De nieuwe voertuigen voldoen
aan de laatste richtlijnen op het gebied van milieu, zoals de emissienorm voor dieselmotoren
(klasse Euro-6). Ook bij het gebruik van laagwaardige diesel in inzetgebieden voldoen
de motoren van de voertuigen minimaal aan de Euro-4 norm. Hiermee zijn de nieuwe WTB-voertuigen
schoner dan de huidige voertuigen, die in de emissieklasse Euro-3 vallen.

Infrastructuur

De voertuigen en ander materieel van dit project maken voornamelijk gebruik van bestaande
infrastructuur, zoals parkeerplaatsen, en infrastructurele aanpassingen voor het programma
DVOW, in het bijzonder de nieuwbouw van de werkplaatsen. Om het programma WTB te faciliteren
worden extra werkbanen opgenomen in het ontwerp van de werkplaatsen.

Innovatie

Voor de nieuwe WTB-voertuigen wordt aangesloten bij de laatste ontwikkelingen in de
markt voor civiele en militaire voertuigen op het gebied van veiligheid, techniek
en gebruikscomfort. Zo zijn de voertuigen uitgerust met zichtcamera’s en beschikken
de voertuigen over een automatische versnellingsbak en een nieuw soort verbrandingsmotor.
Bovendien kan Defensie voor specifieke reservedelen tijdens inzet gebruik maken van
Additive Manufacturing, ofwel 3D-printen. Zo kan een eenheid snel beschikken over het benodigde reservedeel
indien de voorraad niet tijdig in de behoefte voorziet. Dit draagt bij aan de operationele
inzetbaarheid van de nieuwe WTB-voertuigen. Ook zal Defensie nieuwe onderwijsleermiddelen
gebruiken voor trainen en opleiden, zoals rijsimulatoren en elektronische leeromgevingen.

Gerelateerde projecten

Het deelproject «Operationele voertuigen WTB» heeft een relatie met een aantal lopende
projecten:

– Het programma DVOW voorziet ook in de behoefte aan operationele wielvoertuigen, waaronder
de Scania Gryphus vrachtauto’s en de lichte 12kN voertuigen. De kennis, ervaring en
expertise opgedaan in dit programma worden in het programma WTB toegepast. Ook maakt
Defensie voor de WTB-voertuigen gebruik van de infrastructurele aanpassingen uit het
programma DVOW.

– Het programma Foxtrot realiseert defensiebreed de modernisering en vervanging van
de tactische communicatiemiddelen en de daaraan verbonden IT-infrastructuur. Na uitlevering
van de WTB-voertuigen worden de communicatiemiddelen uit het programma Foxtrot ingebouwd.

– Binnen het programma WTB worden voertuigen besteld die worden gebruikt in verschillende
lopende materieelprojecten. Zo levert het programma onder andere voertuigen voor het
project «Vervanging MRAD/SHORAD».10

Bovendien worden de voertuigen binnen het programma afgestemd op het materieel dat
in dezelfde periode wordt aangeschaft, zoals het project «Vervanging drijvende brugslagcapaciteit».11

Doelmatigheid en doeltreffendheid

Met de uitvoering van dit project geeft Defensie, onder verwijzing naar art. 3.1 van
de Comptabiliteitswet 2016, invulling aan doeltreffendheid en doelmatigheid:

– Doeltreffendheid: met de vervanging van de WTB-voertuigen en het gerelateerde materieel
garandeert Defensie de toekomstbestendigheid van de bevoorradings-, brugslagcapaciteit,
de (zware) transportcapaciteit en de wielbergingscapaciteit. Door te investeren in
deze capaciteiten kunnen eenheden sneller en zelfstandiger binnen het inzetgebied
verplaatsen en beter logistiek ondersteunen. Dit draagt bij aan de invulling van de
zogenaamde joint enabling capaciteiten als één de doelstellingen van de NAVO.12

– Doelmatigheid: de vervanging van de WTB-voertuigen is doelmatig omdat Defensie de
drie soorten voertuigen en bijbehorend materieel bij dezelfde leverancier aanschaft.
Dit bevordert familievorming en vereenvoudigt de instandhouding. Tevens beperkt de
verwerving van COTS/MOTS-middelen het technisch ontwikkelrisico en biedt dit voordelen
ten aanzien van prijs, levertijd, instandhouding en verkrijgbaarheid van reservedelen.

Financiën

Het projectbudget voor de vervanging van de WTB-voertuigen en het bijbehorende materieel
bedraagt € 565,1 miljoen (prijspeil 2024). Dit bedrag is inclusief BTW, risicoreservering,
reservedelen en delta-exploitatie en komt ten laste van het investeringsbudget van
Defensie. Ook kent het programma een deelbudget voor infrastructurele aanpassingen
als gevolg van deze behoefte. Commercieel vertrouwelijke financiële informatie is
in de vertrouwelijke bijlage opgenomen.

Risico’s

Voor het project is een risicobeoordeling gemaakt en zijn beheersmaatregelen getroffen.
Binnen de projectbegroting is een risicoreservering opgenomen om de onderkende risico’s
te dragen. Hoewel dit programma een groot financieel volume betreft en verschillende
voertuigtypen bevat, zijn de risico’s beperkt. Het technologisch ontwikkelrisico is
beperkt doordat Defensie kiest voor bewezen COTS/MOTS-middelen. Daarnaast draagt de
leverancier de verantwoordelijkheid voor de te onderhouden WTB-voertuigen.

Eén onderkend risico heeft betrekking op de beschikbaarheid van de werkplaatsen als
gevolg van de revitalisering van de infrastructuur voor het programma DVOW. Het risico
bestaat dat de werkplaatsen die nodig zijn voor het onderhoud van de nieuwe WTB-voertuigen
niet op tijd gereed zijn voor de eerste levering van deze voertuigen. Om dit risico
te mitigeren heeft Defensie een optie opgenomen in het contract voor additioneel uitbesteed
onderhoud. Ook is Defensie in gesprek met het Rijksvastgoedbedrijf over de toepassing
van verregaande standaardisatie bij met name nieuwbouw van verschillende gebouwsoorten
waaronder werkplaatsen. Deze aanpak biedt mogelijkheden voor versnelling. Een ander
risico betreft knelpunten in de planning als gevolg van oplopende levertijden van
de defensie-industrie. Defensie vermindert dit risico door goede afspraken te maken
met de leverancier en nauw contact te houden over de voortgang.

Planning

De eerste voertuigen worden naar verwachting eind 2027 in ontvangst genomen. De laatste
levering vindt volgens schema eind 2029 plaats. Defensie is voornemens om het merendeel
van de huidige voertuigen als strategische reserve te behouden. Met deze strategische
voorraad heeft Defensie extra transportmiddelen achter de hand om op te kunnen schalen
en het voortzettingsvermogen van de krijgsmacht te vergroten. Dit is noodzakelijk
voor de gereedstelling en de groei naar een schaalbare krijgsmacht, en sluit aan bij
de hernieuwde focus op hoofdtaak 1.

Vooruitblik

Na de parlementaire behandeling zal Defensie de overeenkomst met de leverancier tekenen.
Uw Kamer wordt over de voortgang van dit project, evenals de voortgang op de gemandateerde
deelprojecten binnen het programma WTB, geïnformeerd via het Defensie Projectenoverzicht
(DPO) en de begroting van het Defensiematerieelbegrotingsfonds (DMF).

De Staatssecretaris van Defensie,
G.P. Tuinman