Brief regering : Nivel Kennisvraag: Kenmerken van mensen die afzien van zorg om financiële redenen

Nr. 1273
BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 16 december 2024

Middels deze brief bied ik uw Kamer de uitkomsten aan van een kennisvraag die het
Nivel in opdracht van VWS heeft beantwoord. Het gaat om een onderzoek naar de kenmerken
van mensen die aangeven af te zien van zorg om financiële redenen.

Jaarlijks vraagt het Nivel aan haar Consumentenpanel Gezondheidszorg hoeveel volwassenen
wel eens hebben afgezien van zorg vanwege de kosten.1 Om meer inzicht te krijgen in wat de achtergrondkenmerken zijn van deze mensen, die
afzien van zorg vanwege financiële redenen, heb ik het Nivel gevraagd hier verder
onderzoek naar te doen. Het Nivel heeft deze vraag beantwoord door middel van zowel
een kwalitatief bureauonderzoek als een verdiepende kwantitatieve analyse op de data
uit het Nivel Consumentenpanel Gezondheidszorg.

Resultaten

Op basis van het bureauonderzoek is geconcludeerd dat de percentages van mensen die
zorg mijden variëren van 3 tot 21%. Deze verschillen zijn het gevolg van verschillen
in zowel de onderzoekspopulatie die is gehanteerd in de geraadpleegde literatuur,
als ook verschillen in de definitie van zorgmijding. Sommige onderzoeken zijn bijvoorbeeld
gedaan onder een panel dat een doorsnee van de algemene bevolking is. Het percentage
zorgmijding ligt dan lager. Andere onderzoeken richten zich specifiek op mensen met
een chronische ziekte. In die onderzoeken ligt het percentage zorgmijding hoger. Ook
zeggen de percentages niets over de ernst van de zorgmijding. Het kan gaan om mensen
die afzien van noodzakelijke zorg, waardoor klachten mogelijk verergeren, maar ook
om mensen die afzien van niet-noodzakelijke zorg in geval van klachten die vanzelf
overgaan.

Vervolgens heeft het Nivel de achtergrondkenmerken die samenhangen met het afzien
van zorg geïdentificeerd en in drie clusters ingedeeld:

1. Persoonlijke kenmerken, zoals leeftijd, geslacht en burgerlijke staat;

2. Zorg/gezondheidskenmerken zoals ervaren gezondheid en chronisch ziek zijn;

3. Financiële kenmerken, zoals inkomen, financiële situatie en opleidingsniveau.

Uit de nadere analyse op de data uit het Nivel Consumentenpanel Gezondheidszorg komt
naar voren dat kenmerken uit alle drie de clusters een rol spelen bij het afzien van
zorg vanwege financiële redenen.

Uit de kwantitatieve analyse blijkt namelijk dat:

Persoonlijke kenmerken

Zowel leeftijd als migratieachtergrond spelen over het algemeen een rol. Zo geven
mensen van 40–64 jaar en van mensen van 65 jaar en ouder minder vaak aan af te zien
van zorg vanwege de kosten dan mensen van 18 tot 39 jaar. Daarnaast geven mensen met
een migratieachtergrond vaker aan af te zien van zorg dan mensen zonder migratieachtergrond.
Wanneer er echter ook naar financiële situatie wordt gekeken, zijn er geen verschillen
gevonden in het afzien van zorg naar migratieachtergrond.

Gezondheidskenmerken

Ook gezondheidskenmerken spelen een rol. Mensen met onvoldoende of beperkte gezondheidsvaardigheden
geven vaker aan af te zien van zorg dan mensen met voldoende gezondheidsvaardigheden.

Financiële kenmerken

De financiën van mensen spelen ook een rol bij het afzien van zorg. Zowel mensen met
een hoog inkomen als mensen met een betere financiële situatie (mensen die rond kunnen
komen of geld overhouden) geven minder vaak aan af te zien van zorg dan mensen die
moeite hebben met rondkomen. Hierbij speelt de financiële situatie een grotere rol
dan inkomen.

Beleidsreactie

Uit het onderzoek komt naar voren dat financiële redenen een reden kunnen zijn voor
mensen om van zorg af te zien. Dit speelt sterker bij kwetsbare groepen, bijvoorbeeld
groepen die moeite hebben om rond te komen.

Ik maak mij sterk voor deze groepen en zet mij in voor een gelijkwaardigere toegang
tot zorg. De verlaging van het eigen risico naar € 165 in 2027 zal de toegang tot
zorg gelijkwaardiger maken. De medische situatie van mensen, en niet hun portemonnee,
moet leidend zijn.

Tranchering van het eigen risico

Tevens wil ik uw Kamer informeren over de door het vorige Kabinet voorgenomen tranchering
van het eigen risico op € 150. Omdat er is gekozen voor een tranchering van € 50 per
behandeling in de medisch-specialistische zorg per 2027, vindt de door het vorige
Kabinet voorgenomen maatregel om het eigen risico in 2026 te trancheren op € 150 per
behandeling geen doorgang. De budgettaire verwerking hiervan zal in de 1e suppletoire begroting 2025 worden opgenomen.

De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,
M. Agema