Brief regering : Reactie op rapport Artsen zonder Grenzen ‘Behind the Wire; Impact of State containment and exclusion strategies on the Rohingya

Nr. 399
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR BUITENLANDSE HANDEL EN ONTWIKKELINGSHULP

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 8 oktober 2024

Hierbij bied ik u, mede namens de Minister van Buitenlandse Zaken, de reactie aan
op het rapport van Artsen Zonder Grenzen, getiteld «Behind the Wire; Impact of State containment and exclusion strategies on the Rohingya» zoals verzocht door uw vaste commissie voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp
op 26 september jl.

Context en bevindingen rapport «Behind the Wire»

In 2017 vond een ernstige escalatie van geweld in Rakhine State in Myanmar plaats
waarbij ruim 700.000 Rohingya door de veiligheidstroepen van Myanmar werden verdreven
en gedwongen naar Bangladesh te vluchten. Daarbij zijn zeer ernstige mensenrechtenschendingen
gepleegd, zoals wordt gedocumenteerd in rapporten van onder andere de VN Independent International Fact-Finding Mission on Myanmar en diverse gezaghebbende ngo’s.

In Myanmar wonen de meeste Rohingya in vluchtelingenkampen, waar ze gedwongen worden
te verblijven zonder bewegingsvrijheid. De recente gevechten in Rakhine State hebben
hun situatie verder verslechterd, wat onder andere heeft geleid tot de komst van 18.000 extra
Rohingya naar Bangladesh. Het merendeel van de Rohingya-gemeenschap bevindt zich inmiddels
buiten Myanmar; sinds 2017 leven meer dan 1 miljoen van hen in overvolle vluchtelingenkampen
in Bangladesh zonder bewegingsvrijheid en afhankelijk van humanitaire hulp. Nederland
blijft waardering uitspreken voor de inspanningen van regering van Bangladesh om de
Rohingya-vluchtelingen op te vangen. De huidige interim-regering van Bangladesh heeft
de internationale gemeenschap verzocht om steun bij de opvang van de vluchtelingen
en hun uiteindelijke terugkeer naar Rakhine State.

Ik heb kennis genomen van het rapport van Artsen Zonder Grenzen en deel de zorgen
van het rapport dat de situatie van de Rohingya-gemeenschap verslechtert en dat een
groot deel van de Rohingya gemarginaliseerd wordt en zich niet vrij kan bewegen.

Graag informeer ik u wat Nederland doet voor de Rohingya-gemeenschap. De Nederlandse inzet om de gemeenschap te ondersteunen is tweeledig: enerzijds
door ondersteuning bij de opvang van Rohingya-vluchtelingen en anderzijds door actief
te zijn op het tegengaan van straffeloosheid voor mensenrechtenschendingen ten aanzien
van de Rohingya.

Humanitair- en ontwikkelingshulp

Nederland ondersteunt humanitaire partners die betrokken zijn bij de hulpverlening
aan de Rohingya, zoals UNICEF, UNHCR, WFP en ICRC, met flexibele financiering. Daarnaast
is Nederland een belangrijke donor van het VN-noodhulpfonds Central Emergency Response Fund (CERF), dat in 2023 USD 11 miljoen beschikbaar stelde voor de Rohingya. In 2024 heeft
de Europese Commissie bovendien EUR 19,5 miljoen toegezegd voor humanitaire hulp aan
de Rohingya.

Nederland levert ook een bijdrage aan de International Development Association (IDA), onderdeel van de Wereldbank, die in april USD 700 miljoen vrijmaakte voor
Rohingya-vluchtelingen en gastgemeenschappen in Bangladesh. Deze middelen zijn vooral
gericht op het versterken van de weerbaarheid, voeding en gezondheidszorg. Daarnaast
ondersteunt Nederland momenteel twee projecten in Cox's Bazar, Bangladesh, specifiek
gericht op de Rohingya-vluchtelingen en de gastgemeenschappen. Het eerste project,
in samenwerking met de International Organization for Migration (IOM), heeft als doel de leefomstandigheden te verbeteren en beschikt over een budget
van EUR 7,5 miljoen. Het tweede project, in samenwerking met de International Labour Organization (ILO) en de Food and Agriculture Organization (FAO), richt zich op het vergroten van arbeidskansen voor jongeren in de gastgemeenschappen
en het bieden van opleidingen aan de vluchtelingengemeenschap, met een budget van
EUR 2,2 miljoen.

Diplomatie en gerechtigheid

Nederland zet zich politiek en diplomatiek in om het conflict in Myanmar te beëindigen
en vrijwillige en veilige terugkeer van de Rohingya-vluchtelingen naar Rakhine mogelijk
te maken. Ook pleit Nederland bij de buurlanden voor betere bescherming en integratie
van Rohingya-vluchtelingen. Nederland zet zich ook in EU- en VN-verband in. Zo bepleit
Nederland in de VN Mensenrechtenraad de repatriëring van Rohingya, maar pas als aan
voorwaarden wordt voldaan dat dit vrijwillig, veilig, waardig en duurzaam kan. Momenteel
zijn deze voorwaarden niet aanwezig in Myanmar.

Daarnaast is Nederland actief in de strijd tegen straffeloosheid en het verkrijgen
van gerechtigheid voor de slachtoffers. Dit gebeurt onder meer door in te zetten op
bewijsgaring, inclusief steun aan het VN-bewijsgaringsmechanisme, het Independent Investigative Mechanism for Myanmar (IIMM), en te pleiten voor ongehinderde toegang tot Myanmar voor de VN-Speciale Rapporteur,
de VN-Speciale Gezant en het IIMM.

Op 11 november 2019 is Gambia voor het Internationaal Gerechtshof (IGH) een rechtszaak
gestart tegen Myanmar op grond van het Genocideverdrag. Op 15 november 2023 heeft
Nederland (samen met Canada, Denemarken, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk)
bij het IGH een verklaring afgelegd die strekt tot interventie in de procedure tussen
Gambia en Myanmar inzake de vermeende genocide op de Rohingya. Op 12 december 2023
is de Tweede Kamer hierover geïnformeerd.1 Deze interventie is grotendeels ontvankelijk verklaard. Als verdragspartijen bij
het Genocideverdrag hebben deze landen de mogelijkheid hun zienswijze op de constructie
van het verdrag in de procedure tussen Gambia en Myanmar kenbaar te maken. Het doen
van een interventie maakt Nederland géén partij bij het geschil. De interveniërende
landen beraden zich nu op de schriftelijke opmerkingen naar aanleiding van hun verklaring
tot interventie.

Via de Europese Commissie wordt financiële ondersteuning gegeven op voor het verkrijgen
van gerechtigheid, middels een financiering van EUR 1,5 miljoen aan Legal Action Worldwide,
voor het documenteren en faciliteren van getuigenissen voor de zaak bij het IGH.

Nederland blijft zich inzetten voor de bescherming en ondersteuning van de Rohingya-gemeenschap,
zowel humanitair als diplomatiek, en we zullen ons blijven inspannen voor een meer
duurzame oplossing. Ik vertrouw erop u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd.

De Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp, R.J. Klever