Brief regering : Evaluatierapport Subsidiemodule Agrarische Bedrijfsadvisering en Educatie (SABE) 2020-2023

31 239
Stimulering duurzame energieproductie

Nr. 173
BRIEF VAN DE MINISTER VAN LANDBOUW, VISSERIJ, VOEDSELZEKERHEID EN NATUUR

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 3 oktober 2024

Hierbij zend ik u het rapport met betrekking tot de evaluatie van de Regeling Subsidiemodule
Agrarische Bedrijfsadvisering en Educatie (SABE) over de periode 2020–2023.

De SABE stimuleert educatie en advisering van agrariërs met het oog op verduurzaming
van de Nederlandse land- en tuinbouw. Het kunnen beschikken over actuele kennis en
innovaties wordt door landbouwondernemers noodzakelijk geacht om verdere stappen richting
verduurzaming te kunnen zetten. De SABE voorziet in deze behoefte door het aanbieden
van onafhankelijk individueel bedrijfsadvies, educatie in de vorm van cursussen en
opleidingen voor agrarische ondernemers en adviseurs en subsidies voor groepsgewijze
kennisdeling in de vorm van praktijkleernetwerken en demonstratiebedrijven. Sinds
de start van de SABE (2020) hebben duizenden agrariërs al gebruik gemaakt van deze
subsidiemogelijkheid.

De evaluatie betreft de periode 2020 tot en met eind 2023 en richt zich op de doeltreffendheid
en doelmatigheid van de regeling en de bijdrage hiervan aan het versterken van het
Nederlands AKIS1 systeem. In deze periode was de SABE een nationale regeling.

Voornaamste conclusies en aanbevelingen

Doeltreffendheid algemeen

Het onderzoeksbureau concludeert dat de SABE-regeling in de breedte doeltreffend is
als het gaat om het bijdragen aan beschikbaarheid van kennis en versnelling van kennisoverdracht
naar het boerenerf, het verhogen van het kennisniveau en het bieden van handelingsperspectieven
aan landbouwers om te komen tot duurzame bedrijfsaanpassingen. Als gevolg hiervan
vinden in de praktijk ook daadwerkelijk aanpassingen in de bedrijfsvoering plaats.

Verder wordt geconstateerd dat de verschillende onderdelen van de SABE (individueel
advies, educatie en groepsgewijze kennisdeling) elkaar goed aanvullen en leiden tot
de beoogde effecten, te weten versnellen van kennisoverdracht naar het boerenerf en
vergroten van handelingsperspectieven.

Doeltreffendheid educatie vouchers

Met betrekking tot het SABE-onderdeel educatie, bestaande uit cursusvouchers voor
agrariërs en opleidingsvouchers voor adviseurs, wordt de doeltreffendheid beperkt
geacht. Weliswaar leiden deze, daar waar er gebruik van is gemaakt, tot meer kennis
en handelingsperspectieven, maar met name de cursusvouchers voor agrariërs worden
beperkt verzilverd. Het onderzoeksbureau beveelt aan om te kijken naar andere onderwijs-
en leervormen voor agrariërs die meer zullen aanslaan. Voor wat betreft de opleidingsvouchers
voor bedrijfsadviseurs is de aanbeveling om het opleidingsaanbod uit te breiden met
meer thema’s en te bevorderen dat deze opleidingen erkend worden voor permanente educatie
ten behoeve van het BAS-register (Bedrijfsadviseringssysteem voor onafhankelijke adviseurs).
Daarmee wordt het volgen van deze opleidingen, volgens het onderzoeksbureau, aantrekkelijker
gemaakt.

Ik zal deze aanbevelingen bespreken met de groene hogeronderwijsinstellingen en de
Vereniging van Agrarisch Bedrijfsadviseurs (VAB) die het BAS-register beheert.

Doeltreffendheid projectsubsidies (groepsgerichte kennisdeling)

De doeltreffendheid van de projectsubsidies voor het SABE-onderdeel groepsgewijze
kennisdeling (praktijkleernetwerken en demonstratiebedrijven) wordt positief beoordeeld.
Er wordt meer aangevraagd dan kan worden gegund en dit onderdeel sluit duidelijk aan
bij de behoefte van agrariërs om te leren van andere agrariërs en elkaar te inspireren.
De verworven kennis en inzichten leiden ook daadwerkelijk tot duurzame bedrijfsaanpassingen.
De aanbeveling om groepsgewijze kennisdeling onverminderd door te zetten, neem ik
dan ook graag over.

Groen Kennisnet is een belangrijke faciliteit voor kennisoverdracht die wordt gebruikt
als informatiebron door zowel adviseurs als ook agrariërs. Wel lijkt er verbetering
mogelijk als het gaat om doorstroom van informatie van SABE-projecten naar het platform.
Ik zal met Groen Kennisnet en RVO, verantwoordelijk voor de uitvoering van de SABE,
bespreken wat nodig is om de doorstroom van informatie beter en sneller te maken.

Versterking AKIS

Het Agrarisch Kennis en Innovatie Systeem (AKIS) is met de komst van de SABE-regeling
en het BAS-register voor onafhankelijke adviseurs versterkt. Er is een duidelijke
toename van het aantal geregistreerde adviseurs vastgesteld in de onderzochte periode,
waardoor de beschikbaarheid en toegankelijkheid van onafhankelijk advies over diverse
aspecten van duurzame landbouw voor agrariërs aanzienlijk is vergroot. Ook is de beschikbaarheid
en toegankelijkheid van bestaande praktische kennis en innovaties (vertaald naar de
eigen bedrijfssituatie) dankzij de SABE sterk toegenomen voor de agrarische ondernemers
in de onderzochte periode.

Doelmatigheid

De uitvoering van de SABE-regeling is redelijk tot goed verlopen. De verschillende
onderdelen van de SABE-regeling kennen verschillende uitvoeringsregimes. Een groot
deel van het onderdeel vouchers is geautomatiseerd, terwijl de projectsubsidies naast
automatisering ook inzet vragen van experts om te komen tot beoordelingen. Er zijn
ook initiële investeringen gedaan in de ICT om de SABE-onderdelen zo goed mogelijk
te implementeren. Verder is bij de vouchers sprake geweest van een onderbesteding
als gevolg van niet verzilverde vouchers, vouchers die zijn verlopen en een minder
succesvol beroep op de specifieke eenmalige piekbelasters variant van de SABE-regeling.
Bij deze specifieke openstelling is budget beschikbaar gesteld voor de totale ingeschatte
omvang van de doelgroep veehouderijen met piekbelasting met een garantie op een voucher
voor sociaal-economisch advies. Hier is beperkt gebruik van gemaakt.

Met betrekking tot de doelmatigheid stelt het onderzoeksbureau dat deze aanvaardbaar
is qua uitvoeringskosten, maar wel hoger is dan voorzien. Dit is mede veroorzaakt
als gevolg van bovenstaande ontwikkelingen. Doelmatigheid van de uitvoering blijft
een belangrijk aandachtspunt. Ook in de nieuwe context van de SABE-regeling (het huidig
GLB/NSP) met veelal extra controle- en verantwoordingseisen blijft dit aandachtspunt
op de agenda staan. Ik zal hierover ook in overleg treden met RVO om te bezien waar
verbeteringen mogelijk zijn.

Vervolg

Ik beschouw het stimuleren van kennisoverdracht naar het boerenerf als een belangrijke
aanjager om op bedrijfsniveau de eerste stappen te kunnen zetten naar verdere verduurzaming
van de landbouw. De SABE-regeling voorziet duidelijk in een behoefte om dit mogelijk
te maken.

Sinds januari 2023 is de SABE onderdeel geworden van het Nationaal Strategisch Plan
(NSP) binnen het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid 2023–2027 en daarmee een
Europese regeling. Voor deze periode zijn ook Europese middelen beschikbaar gesteld,
naast de nationale co-financiering.

Ik zal met de lessons-learned uit de evaluatie aan de slag gaan en waar mogelijk ook
verbeteringen doorvoeren in de regeling en of uitvoeringspraktijk om ervoor te zorgen
dat de SABE ook binnen het NSP goed tot zijn recht komt en blijft aansluiten op de
behoeften van onze agrarische ondernemers.

De Minister van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur, F.M. Wiersma