Brief regering : Rapporten in het kader van ambtelijke verkenning naar beleidsopties voor de toekomst van de 45-minutennorm

Nr. 455
BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 2 oktober 2024

Met deze brief bied ik u een drietal rapporten aan die zijn opgeleverd in het kader
van de tweede fase van het ambtelijke verkenningstraject naar beleidsopties voor de
inrichting van het acute zorglandschap. Over de eerste fase van dit traject – een
ambtelijke verkenning naar beleidsopties voor de 45-minutennorm voor spoedeisende
hulp (SEH-)afdelingen en afdelingen acute verloskunde – heeft mijn ambtsvoorganger
u op 25 maart jl. geïnformeerd1. De 45-minutennorm houdt in dat het ziekenhuis en de zorgverzekeraars zich maximaal
moeten inspannen om een SEH-afdeling of afdeling acute verloskunde open te houden,
als door de sluiting het aantal mensen zou toenemen dat niet binnen 45 minuten per
ambulance bij zo’n afdeling zou kunnen zijn. De norm houdt dus niet in dat alle mensen
binnen 45 minuten per ambulance bij een SEH of afdeling acute verloskunde moeten kunnen
zijn. Van de 77 SEH’s die 24/7 open zijn, zijn er 29 gevoelig voor de 45-minutennorm.
Van de 71 afdelingen acute verloskunde zijn er 31 gevoelig voor de 45-minutennorm. De voor de 45-minutennorm gevoelige afdelingen komen in aanmerking voor een
beschikbaarheidbijdrage.

De rapportages die in de tweede fase zijn opgeleverd betreffen het rapport van onderzoeksbureau
SiRM, naar de redenen en achtergronden bij SEH-sluitingen in de periode 2011–2022,
en twee rapporten van Berenschot, met daarin reflecties van burgers en lokale bestuurders
op de verschillende ambtelijke varianten van overheidsbeleid voor de inrichting van
de acute ziekenhuiszorg. Met deze brief beschouw ik de toezegging, gedaan aan uw Kamer,
om de inzichten van de tweede fase van dit traject met uw Kamer te delen, als afgedaan.
Met het uitbrengen van deze rapporten is het ambtelijke verkenningstraject afgerond.
Dit traject is inmiddels ingehaald door het regeerprogramma (bijlage bij Kamerstuk
36 471, nr. 96).

Inzet van dit kabinet op het beleidsterrein van de acute zorg

Het Regeerprogramma bevat de voornemens van het huidige kabinet met betrekking tot
de acute zorg. Bij de totstandkoming daarvan zijn de opbrengsten van de ambtelijke
verkenning betrokken. Ook is gekeken naar de reflecties van de veldpartijen, die eerder
al gevraagd waren om te reageren op de beleidsopties voor de inrichting van het acute
zorglandschap die als uitkomst van de eerste fase waren gepresenteerd. Uiteraard blijf
ik met de veldpartijen in gesprek over de acute zorg en de verdere uitwerking van
het Regeerprogramma.

Zoals kenbaar is gemaakt in het Regeerprogramma, zet dit kabinet zich in voor een
medisch zorglandschap waarin gelijkwaardigere toegang tot zorg centraal staat. Het
uitgangspunt wordt om streekziekenhuizen te behouden. Het kabinet wil ervoor zorgen
dat de beschikbaarheid van spoedeisende zorg en acute verloskunde in iedere regio
goed geregeld is. Het kabinet zal daarom de regelgeving aanpassen die gevolgd moet
worden als een ziekenhuis overweegt het aanbod van acute zorg op een bepaalde locatie
te beperken. Omdat hier tijd voor nodig is, stelt het kabinet een handreiking op voor
wat er in de tussentijd nodig is om te voorkomen dat de beschikbaarheid van de spoedzorg
in het geding komt. Daarnaast gaat het kabinet de telefonische bereikbaarheid van
spoedzorg verbeteren door zorgcoördinatie. We willen ook dat de acute spoedeisende
hulp, acute verloskunde en de intensive care afdelingen gefinancierd gaan worden op
basis van een vast budget. Dit budget zal gaan gelden voor alle SEH’s en afdelingen
acute verloskunde die aan de kwaliteitseisen voldoen, niet alleen voor de afdelingen
die gevoelig zijn voor de 45-minutennorm. De inspanningsverplichting voor ziekenhuizen
en zorgverzekeraars om SEH’s en afdelingen acute verloskunde zo enigszins mogelijk
open te houden zal ook gaan gelden voor al deze afdelingen en niet alleen voor de
afdelingen die gevoelig zijn voor de 45-minutennorm. Voor alle SEH’s en afdelingen
acute verloskunde gaan de strengste eisen gelden als het gaat om sluitingen, in plaats
van dat deze eisen alleen gelden voor de afdelingen die gevoelig zijn voor de 45-minutennorm.

De NZa wordt gevraagd gefaseerd, en zo snel mogelijk, budgetbekostiging mogelijk te
maken. Op deze manier werkt het kabinet aan minder marktwerking in de zorg en toegankelijkere
zorg in de regio.

Daarnaast wil ik voor het einde van 2024 een aanvullend bestuurlijk akkoord sluiten
voor de jaren 2025–2029, waarin de gelijkwaardige toegang tot zorg en welzijn en het
afwenden van het arbeidsmarkttekort centraal staan.

Rapport SiRM over redenen en achtergronden bij SEH-sluitingen

Onderzoeksbureau SiRM heeft in opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport (VWS) een «quickscan» uitgevoerd naar de achterliggende redenen bij sluitingen
van SEH’s in de periode 2011–2022. De onderzochte SEH-sluitingen waren, ofwel het
gevolg van een (bijna-)faillissement van het hele ziekenhuis (5 sluitingen), ofwel
een profielkeuze van een fusieziekenhuis (13 sluitingen). De voornaamste reden voor
SEH-sluitingen en/of afschalingen betrof het zo doelmatig mogelijk inzetten van acute
zorgverleners. Bij de onderzochte SEH-sluitingen tussen 2011 en 2022 lijken volgens
de onderzoekers de negatieve gevolgen voor inwoners beperkt. Bij driekwart van de
SEH-sluitingen was volgens SiRM het effect op de bereikbaarheid van acute medisch-specialistische
zorg gering. Na een sluiting was de gemiddelde totale reistijd per auto naar een (andere)
SEH voor inwoners van het verzorgingsgebied minder dan 20 minuten. Bij de SEH-sluitingen
met gemiddeld meer dan 20 minuten totale reistijd zijn alternatieve voorzieningen
ingericht voor laagcomplexe acute medisch-specialistische zorg.

Uit de quickscan van SiRM blijkt eveneens dat het van belang is om een zorgvuldig
proces te doorlopen, wanneer een ziekenhuis overweegt de SEH te sluiten. Het zorgvuldig
meenemen van lokaal openbaar bestuur en inwoners is cruciaal.

Een ander inzicht uit de quickscan is dat medisch specialisten een belangrijke rol
kunnen spelen bij het toelichten van de overwegingen om de SEH te sluiten, omdat zij
(medisch) aanzien hebben bij de lokale politiek en bevolking.

Rapportages Berenschot. Lokaal bestuur en inwoners over de acute zorg in Nederland

In de eerste fase van het ambtelijk verkenningstraject heeft een ambtelijke werkgroep
alternatieve scenario’s in kaart gebracht voor de 45-minutennorm. Als onderdeel van de tweede fase van de verkenning is aan burgers en lokale
bestuurders gevraagd om te reflecteren op deze verschillende alternatieve scenario’s.
De resultaten zijn te lezen in een tweetal rapportages, uitgevoerd door Berenschot.

Vanuit het perspectief van het lokaal openbaar bestuur is het duidelijk dat nabijheid
van zorg een cruciale rol speelt in het gevoel van veiligheid bij inwoners. Reisafstanden
kunnen zorgmijdend gedrag versterken, zeker bij mensen met beperkte mobiliteit of
financiële middelen. De nabijheid van zorgvoorzieningen wordt herhaaldelijk naar voren
gebracht als belangrijke factor voor effectiviteit en toegankelijkheid van zorg. Er
bestaat brede consensus dat een combinatie van landelijke sturing en regionale afstemming
noodzakelijk is om acute zorg effectief in te richten. Inwoners geven aan dat er een
balans nodig is tussen nabijheid enerzijds, en veiligheid en expertise anderzijds.
Inwoners vinden het belangrijk dat patiënten duidelijkheid hebben over waar ze terecht
kunnen met hun zorgvraag. In alle regio’s was er behoefte aan een benadering die zowel
landelijke consistentie, als regionale flexibiliteit biedt, waarbij de stem van de
patiënt centraal moet staan.

De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, M-F. Agema