Brief regering : Belangrijke stap gezet in de oprichting van een internationale onderzoeksfaciliteit ten behoeve van Holocaustonderzoek

20 454
Voortgangsrapportage uitvoering wetten oorlogsgetroffenen

Nr. 412
BRIEF VAN DE MINISTER VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP EN DE STAATSSECRETARIS
VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 30 juli 2024

De komst van een internationale onderzoeksfaciliteit ten behoeve van Holocaustonderzoek
in Europa is een stap dichterbij gekomen. In deze brief informeren wij uw Kamer graag
dat het kabinet onlangs het verzoek tot oprichting naar de Europese Commissie heeft
gestuurd. Dit verzoek is namens verschillende deelnemende landen en in samenwerking
met onderzoeksinstituten, zoals het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies,
verzonden. De onderzoeksfaciliteit heeft tot doel alle bronnen en archieven over de
Holocaust wereldwijd eenvoudig toegankelijk te maken. Dit ter ondersteuning van transnationaal
onderzoek, herdenking en educatie over de holocaust. Nu de laatste ooggetuigen van
de Holocaust ons steeds meer ontvallen, worden deze bronnen en archieven steeds belangrijker
om het verhaal van de Holocaust over te dragen aan huidige en toekomstige generaties.
Via de onderzoeksfaciliteit krijgt onderzoek naar de Holocaust een extra impuls en
krijgen we meer inzicht in onze gezamenlijke, gedeelde geschiedenis.

Betere toegang en nieuwe perspectieven

De onderzoeksfaciliteit, voluit European Holocaust Research Infrastructure (EHRI) getiteld, is een initiatief van Holocaust gerelateerde onderszoeksinstellingen, archieven
en musea wereldwijd. Tot de eerste deelnemende landen van de nieuwe internationale
Holocaust onderzoeksfaciliteit behoren naast Nederland: België, Duitsland, Israël,
Kroatië, Oostenrijk, Polen, Roemenië, Slowakije, Tsjechië en het Verenigd Koninkrijk.
Beschikbare openbare gegevens uit de deelnemende landen worden met elkaar verbonden.
Het gaat onder meer om foto’s, video’s, papieren en digitale archieven. Bijvoorbeeld
over de treintransporten in de Tweede Wereldoorlog, brieven van mensen uit concentratiekampen
en recent wetenschappelijk onderzoek over de Holocaust.

Er is wereldwijd veel informatie over de Holocaust beschikbaar, maar deze bronnen
zijn verspreid over duizenden archieven, bibliotheken, musea en andere instellingen
in Europa en daarbuiten. Deze versnippering maakt het voor wetenschappers en studenten
erg moeilijk om alle informatie die ze nodig hebben voor hun onderzoek te vinden en
inzichtelijk te krijgen. EHRI lost dit probleem op door grote hoeveelheden gegevens
over de Holocaust samen te brengen en eenvoudig toegankelijk te maken voor onderzoekers,
maar ook voor het algemene publiek. Zo kunnen brieven uit Auschwitz of foto’s van
de bevrijding van Bergen Belsen, die nu in vele archieven en collecties te vinden
zijn, straks vanachter een computer in één keer gevonden worden. Een groot deel van
de bronnen zal straks digitaal te doorzoeken zijn. Ook voor het algemene publiek,
bijvoorbeeld mensen die onderzoek doen naar hun familiegeschiedenis, wordt de onderzoeksfaciliteit
toegankelijk.

Hoofdzetel in Nederland

De nieuwe onderzoeksfaciliteit EHRI krijgt, na goedkeuring van de Europese Commissie,
zijn hoofdzetel in Nederland. Deze wordt ondergebracht bij het NIOD, onderdeel van
de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). De vestiging van de hoofdzetel bij het NIOD is een krachtige bevestiging
van de waardevolle rol die dit Nederlandse Instituut inneemt bij transnationaal onderzoek
naar de Holocaust. Tevens wordt via de oprichting van EHRI mede invulling gegeven
aan de doelstellingen van de International Holocaust Remembrance Alliance zoals vastgelegd
in de «Stockholm Declaration of the International Holocaust Research Alliance» uit
2000 en de «International Holocaust Remembrance Alliance Ministerial Declaration»
uit 2020. Hierin is onder meer afgesproken om onderzoek naar de Holocaust te stimuleren
en de archieven daarvoor open te stellen.

De opzet van EHRI en het benodigd personeel worden betaald door de aangesloten lidstaten
middels een jaarlijkse contributie. Vanuit Nederland draagt het KNAW-instituut NIOD
ook een deel van de kosten. Het kabinet heeft voor de periode 2025–2035 jaarlijks
een bedrag van € 300.000 gereserveerd voor de jaarlijkse Nederlandse bijdrage aan
EHRI. Dit wordt gefinancierd vanuit de begrotingen van het Ministerie van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport en het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Volgende stap

Het verzoek voor de oprichting en opzet van EHRI is op 11 juli j.l. ter goedkeuring
naar de Europese Commissie gestuurd. Deze opzet bevat belangrijke details, zoals de
locatie van de hoofdzetel in Nederland, de invulling van de op te zetten rechtspersoon
en de overeengekomen concept statuten. Het kan enkele maanden duren voordat de Europese
Commissie definitief instemt met de plannen. Na de goedkeuring kan EHRI meteen van
start. Door diverse Europese projecten hebben de deelnemende onderzoeksinstellingen
al enkele jaren gebouwd aan een stevig fundament voor online onderzoeks- en trainingsfaciliteiten.
Daarnaast is er gewerkt aan een uitgebreid netwerk- en opleidingsprogramma dat onderzoekers
internationaal bij elkaar brengt.

Deze worden nu gewaarborgd voor de toekomst en in de komende jaren grootschalig uitgebreid
in de nieuwe onderzoeksfaciliteit. Wij zullen uw Kamer informeren over de formele
start van EHRI, naar verwachting begin 2025.

De Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,
E.E.W. Bruins

De Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,
V.P.G. Karremans