Brief regering : Stand van zaken gebiedsproces Schoonebeek

Nr. 245 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 11 juni 2024

Met deze brief wil ik uw Kamer graag mijn appreciatie op het gebiedsproces in Schoonebeek
(en omliggende buurtschappen) toelichten. Het gebiedsproces is meerdere malen1 in uw Kamer aan de orde geweest. Ik zal hieronder in gaan op mijn conclusies en het
vervolgproces. In de bijlage van deze brief geef ik een nadere toelichting en ga ik
in op de moties die uw Kamer aangaande de oliewinning Schoonebeek heeft aangenomen.

Met het gebiedsproces Schoonebeek heb ik concreet invulling willen geven aan de Contourennota
Mijnbouw waarin participatie en maatschappelijke en regionale betrokkenheid een pijler
vormen van moderne mijnbouw. Het Ministerie van EZK heeft samen met de regionale overheden
en de NAM het gebiedsproces Schoonebeek vormgegeven. Het gebiedsproces bestaat uit
drie sporen, te weten ontzorgen, bijdragen en vergunnen. In elk spoor werken verschillende
partijen vanuit hun eigen rol met elkaar samen. Daarbij verschillen per spoor zowel
de rollen als de handelingsruimte van die partijen. Het Ministerie van EZK voerde
de regie over het gehele gebiedsproces, wat inhoudt dat het Ministerie van EZK bewaakt
dat al deze verschillende belangen in evenwicht blijven.

Ik ben op basis van de adviezen van SodM en TNO tot de conclusie gekomen dat de waterinjectie
veilig en verantwoord kan plaatsvinden, dat regionale overheden en bewoners vroegtijdig
zijn betrokken en dat gedurende het intensieve gebiedsproces is geluisterd naar hun
wensen en ideeën. Al met al is er voldoende ruimte voor alle partijen geweest om hun
stem te laten horen. Als ik terugkijk naar het doorlopen gebiedsproces tot nu toe,
ging dat proces niet altijd goed. Om een voorbeeld te noemen; bij de start van de
ontzorgtafel had ik duidelijkere kaders kunnen stellen en spelregels kunnen afspreken.
Hiermee hadden we valse verwachtingen kunnen voorkomen. Het gebiedsproces was hiermee
ook een leerproces. Ik laat dit gebiedsproces door een extern bureau evalueren.

Draagvlak betekent niet dat iedereen het overal mee eens is. Belanghebbenden hebben
veelal begrip dat deze activiteiten nut hebben voor onze samenleving, maar hebben
wel wensen over hinder, veiligheid en een eerlijke verdeling van lusten en lasten.
In een intensief traject van twee jaar hebben we daar naar geluisterd en naar gehandeld.
Daarbij zijn experts geraadpleegd, is de Commissie Mijnbouwschade langs geweest, zijn
toezeggingen geborgd in de vergunning, hebben regionale adviseurs (aanvullend) advies
gegeven op de vergunningen en is er een bijdrage aan de regio gerealiseerd tussen
de 45 en 60 miljoen euro. Dat is grofweg 15 miljoen euro meer dan het eerste voorstel,
waarover ik uw Kamer heb geïnformeerd2. Logischerwijs leidt een gebiedsproces niet tot de situatie dat iedereen in de omgeving
voor de oliewinning is, maar heeft wel bijgedragen aan het verkrijgen van draagvlak.
In de bijlage licht ik dit verder toe.

Met het publiceren van de ontwerpbesluiten is een belangrijk punt in het gebiedsproces
bereikt. Het gebiedsproces is hiermee echter nog niet ten einde. In het vergunningenspoor
zullen de verschillende vergunningen nu de formele wettelijke procedures volgen, waarin
voor iedereen nog ruimte is voor zienswijzen. In juni zal EZK een bijeenkomst organiseren,
waarin een toelichting wordt gegeven op de ontwerpbesluiten, de vervolgstappen in
de vergunningsprocedure en ruimte is voor het indienen van zienswijzen.

Binnen het ontzorgspoor wordt kwartier gemaakt voor een vertegenwoordigend platform
voor de lokale omgeving. De eerste plannen voor die «Eulietaofel» staan in de steigers.
Vanuit het bijdragespoor zal door de regio werk worden gemaakt van de besteding van
de bijdragen.

Daarnaast zal ook de evaluatie van het gebiedsproces ruimte geven aan alle partijen
om te reflecteren op dit doorlopen proces. Met de evaluatie wordt binnenkort gestart
en de uitkomsten van deze evaluatie gebruik ik voor de nadere uitwerking voor zowel
een mogelijke herverdeling van lusten en lasten als de vormgeving van participatie
door de operator voorafgaand aan het vergunningentraject (conform de gedachte van
de Contourennota herziening Mijnbouwwet).

Ik wil tot slot mijn waardering uitspreken naar alle inwoners en andere belanghebbenden
bij dit gebiedsproces. Ik heb grote inzet van alle betrokkenen gezien. Via het bestuurlijk
overleg Schoonebeek en de Drenthe tafel zal ik in contact blijven met de betrokken
bestuurders.

De Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat, J.A. Vijlbrief

Bijlage: Nadere toelichting gebiedsproces Schoonebeek en behandeling moties

Schoner en beter

Op 12 april 2022 is de motie aangenomen om te komen tot een circulair en schoner proces
in Drenthe of anders te stoppen met afvalwaterinjectie en daarmee de oliewinning in
Schoonebeek (motie Mulder C.S. (CDA))3. Als invulling hiervan is het gebiedsproces in Drenthe gestart.

Een van de doelen van het gebiedsproces is om te komen tot een schoner en beter proces
van de verwerking van het productiewater. Dit is ook besproken aan de ontzorgtafel
(fase 1) met bewoners en andere belanghebbenden. Het risico van lekkage vanuit de
injectieputten en gebruik van mijnbouwhulpstoffen waren voor de bewoners belangrijke
aandachtspunten. Deze gesprekken hebben ertoe geleid dat de NAM heeft gekozen om nieuwe
injectieputten aan te leggen met nieuwe materialen, waardoor het gebruik van mijnbouwhulpstoffen
kan worden beperkt. Ik constateer dat de initiatiefnemer door gesprekken te voeren
met de omgeving heeft geluisterd en dit tot aanpassingen van het project hebben geleid.

Aan de ontzorgtafel fase 1 is ook een discussie geweest over de wijze van productiewaterverwerking.
Kortgezegd de vraag of waterinjectie nog steeds de best beschikbare techniek (BBT)
is om productiewater te verwerken. Het begrip Beste Beschikbare Technieken (BBT) staat
voor de meest doeltreffende methoden die technisch en economisch haalbaar zijn, om
emissies en andere nadelige gevolgen voor het milieu van een bedrijf te voorkomen.

Het is een wettelijke verplichting van de initiatiefnemer om gebruik te maken van
de BBT. De NAM heeft de verschillende alternatieven in het kader van haar huidige
vergunning voor het injecteren van productiewater in Twente onder toezicht van het
Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) onderzocht. Hierbij heeft de NAM de milieuaspecten,
risico’s en kosten van de verschillende verwerkingsmethodes beoordeeld volgens een
vastgestelde afwegingsmethodiek. Zoals de richtlijnen voorschrijven heeft ook het
rapport herafweging 2022 gebruik gemaakt van de CE-methode. De CE-afwegingsmethodiek
is opgesteld conform Europese regelgeving en toetst op vier criteria: Milieu, risico
op korte termijn, risico op lange termijn en kosten.

Uit deze herafweging blijkt dat injectie in een leeg gasveld op dit moment de beste
manier is om het water dat vrijkomt bij oliewinning in Schoonebeek te verwerken. Zuivering
tot een vast zoutproduct is slechter voor het milieu, omdat het veel energie kost.
Daarnaast moet het afval dat overblijft bovengronds worden opgeslagen, wat weer nieuwe
milieurisico’s oplevert. Bovendien wordt het injectiewater gezien als een afvalwaterstroom
die als niet-gevaarlijk wordt geclassificeerd, omdat de Eural-grenswaarden niet worden
overschreden. De Eural classificatie is uitgevoerd conform de Kaderrichtlijn afvalstoffen
en de door het Ministerie van I&W uitgegeven «Handreiking Eural» (2019).

In de Kamerbrief Herafweging verwerking productiewater Schoonebeek 20224 van 17 april jl. heb ik uw Kamer nader geïnformeerd over de herafweging in Twente.
Aan het ontwerpbesluit wordt een voorschrift verbonden voor een periodieke herbeschouwing
van verwerkingstechnieken (BBT) voor de waterinjectie. Hierbij benadruk ik dat een
herbeschouwing ondersteunend is om voortschrijdend inzicht in deze technieken een
plek te geven. Het doel van deze herbeschouwing is mede om informatie uit het verleden
opnieuw te beoordelen op basis van voortschrijdend inzicht en (technische en of omgevings-)ontwikkelingen.
Verder moeten geïdentificeerde technieken worden toegepast op verschillende alternatieven.
De herbeschouwing is aanvullend op de wettelijke mogelijkheden voor periodieke actualisatie
en het ambtshalve wijzigen van vergunningen.

Circulariteit wordt nagestreefd door het productiewater uit de biosfeer te houden
en weer terug te brengen in de diepe ondergrond. Zo komen de stoffen afkomstig uit
de diepe ondergrond daar uiteindelijk weer terug. Hierbij wordt gebruik gemaakt van
andere, diepere formaties in de ondergrond dan waaruit de winning heeft plaatsgevonden.
Daar komt bij dat deze manier van verwerken minder ruimtebeslag heeft en minder energie
verbruikt dan andere verwerkingsmethoden.

Veilig en verantwoord

Een vergunning voor een mijnbouwactiviteit wordt alleen afgegeven als deze activiteit
veilig en verantwoord kan plaatsvinden. Voor de waterinjectie in Schoonebeek zijn
meerdere vergunningen nodig. De wettelijke kaders van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht
(Wabo/ nu Omgevingswet) en de Mijnbouwwet zijn van toepassing. SodM en TNO hebben
deze aanvragen integraal beoordeeld en mij van advies voorzien of deze activiteiten
veilig en verantwoord kunnen plaatsvinden. Ook heb ik de regionale overheden in de
gelegenheid gesteld naar aanleiding van het TNO en SodM advies hun adviezen desgewenst
aan te vullen. Hiervoor hebben we een extra technische briefing georganiseerd voor
de gemeenteraden van Emmen en Coevorden om zich door TNO en SodM te laten informeren
en technische vragen te kunnen stellen. Ook deze aanvullende regionale adviezen heb
ik ontvangen. Daarnaast heb ik ook de uitkomsten van de enquête, die door vereniging
«Dorpsbelangen Schoonebeek» is ingesteld, betrokken. Hieronder zal ik ingaan op een
aantal punten die zowel uit de enquête als de adviezen naar voren is gekomen.

Gecombineerde gaswinning en waterinjectie

Er is sprake van gaswinning en waterinjectie in dezelfde ondergrondse laag. SodM en
TNO hebben dan ook deze activiteiten integraal beoordeeld. EZK neemt deze integrale
beoordeling over, maar de vergunningverlening door EZK zal plaatsvinden via twee wettelijke
kaders en daarom twee aparte formele vergunningsprocedures. SodM heeft de ondergrondse
gevolgen en risico’s van waterinjectie zowel in de wijziging van de Wabo-vergunning
als in de wijziging van het winningsplan Schoonebeek-Gas beoordeeld. SodM heeft de
aanvragen integraal en in samenhang beoordeeld op milieu- en veiligheidsaspecten.
De twee belangrijkste ondergrondse risico’s bij waterinjectie die voor mens en milieu
spelen zijn volgens SodM (1) het risico van aardbevingen en (2) het risico van lekkage
van het afvalwater uit het Schoonebeek-gasveld.

(1) SodM concludeert dat het seismisch risico’s van de voorgestelde waterinjectie in Schoonebeek-gasveld
(die tot eind 2031 plaatsvindt samen met gaswinning) voor de veiligheid en het milieu
beperkt zijn, mits nadere maatregelen worden getroffen. Daarom adviseert SodM voorschriften
op te nemen bij een eventuele instemming ten behoeve van de beheersing van het seismische
risico.

(2) SodM heeft het risico van lekkage als gevolg van de waterinjectie beoordeeld; of de
integriteit van het reservoir en van de putten adequaat kan worden geborgd. Over het
behoud van integriteit van afsluitende lagen boven en langs het gasveld oordeelt SodM
dat met de voorgestelde beheersmaatregelen het risico van lekkage uit het gasveld
verwaarloosbaar is. De kans op beginnende aantasting van de afsluitende laag is aanwezig,
echter de kans op doorgaande aantasting van de gehele zoutlaag is verwaarloosbaar.
De NAM maakt bovendien voldoende aannemelijk dat de additionele natuurlijke barrières
ervoor zorgen dat opwaartse migratie van geïnjecteerd water en andere stoffen in de
diepe ondergrond wordt verhinderd.

(3) Ten aanzien van hervatting van de gaswinning stelt SodM dat het seismisch risico hiervan
voor de veiligheid verwaarloosbaar is, mits nadere maatregelen worden getroffen. Daarom
adviseert SodM voorschriften op te nemen bij een eventuele instemming ten behoeve
van de beheersing van het seismische risico.

De integraliteit van de beoordeling van de activiteiten is hiermee voldoende geborgd.

Seismiciteit

Uit de enquête van vereniging Dorpsbelangen komt duidelijk naar voren dat er zorgen
bij bewoners zijn over bevingen in hun woongebied. Op 24 maart jl heeft er een beving
plaatsgevonden in Emlichheim (Duitsland) vlakbij Schoonebeek met magnitude 2,1. Dergelijke
aardbevingen zullen ook in de toekomst blijven plaatsvinden. SodM heeft het aardbevingsrisico
van het Schoonebeek gasveld beschreven in haar advies over de vergunning voor toekomstige
mijnbouwactiviteiten in dit veld (gaswinning en waterinjectie). Zij geeft aan dat
deze beving past binnen het beeld van aardbevingen in zuidoost Drenthe. Dit betekent
dat het mogelijk is dat door de waterinjectie er meer bevingen kunnen optreden dan
als er enkel gaswinning zou plaatsvinden. Echter, deze extra bevingen zullen naar
verwachting niet zwaarder zijn dan de bevingen die door de gaswinning al op kunnen
treden. Met de juiste beheersmaatregelen kan de waterinjectie dan ook veilig plaatsvinden.
Door het opnemen van een voorschrift met daarin een drukbegrenzing zal de waterinjectie
geen effect hebben op de integriteit van het reservoir of de afsluitende laag. Ik
zal dan ook in het ontwerpbesluit deze voorwaarden opnemen.

Naar aanleiding van de aardbeving op 24 maart jl. met een kracht van 2.1 op de schaal
van Richter bij Emlichheim in Duitsland, heeft NAM een verdere analyse gedaan en dat
rapport inmiddels met SodM gedeeld. Deze beving is met grote waarschijnlijkheid ontstaan
in de zuidelijke randbreuk van het Emlichheim Nord gasveld. Dit gasveld is een extensie
van het Schoonebeek gasveld en wordt in het Duitse deel geproduceerd door Wintershall-DEA
en in Nederland door NAM. Het lijkt waarschijnlijk dat (vertraagde) drukdaling en
de daarmee gepaarde spanningsverandering de oorzaak is van deze beving. Daling van
de gasdruk en/of daling van de waterdruk in de aangrenzende lagen, zorgt ervoor dat
de schuifspanning toeneemt op de interne breuken en de randbreuken. In dit geval heeft
dit geleid tot een aardbeving.

Er is in het dorp veel gesproken over de beving en er waren vragen onder de bewoners.
Een belangrijke vraag was waar eventuele schades gemeld kunnen worden en wie dan aansprakelijk
is voor dergelijke bevingen. De Commissie Mijnbouwschade heeft toegezegd schademeldingen
uit Nederland in behandeling te nemen. Mocht er mijnbouwschade vastgesteld worden,
dan zullen de Commissie Mijnbouwschade, NAM en Wintershall Dea onderling afstemmen
hoe de rekening wordt betaald. Ik constateer dat de partijen goed met elkaar in contact
staan en acteren wanneer dat nodig is. Hiermee is de borging vanuit het bestaande
(wettelijke) kader voldoende. Tot op heden is er als gevolg van de deze beving één
melding bij de Commissie Mijnbouwschade binnengekomen.

Bodemdaling

De bodemdaling als gevolg van de waterinjectie en mogelijke gaswinning wordt acceptabel
geacht en zal niet tot onaanvaardbare schade moeten leiden. Door de waterinjectie
zal de bodemdaling 2 cm minder zijn ten opzichte van de situatie dat het gas zou worden
gewonnen zonder dat er water wordt geïnjecteerd. Om dit goed in beeld te houden, zal
er gemonitord worden.

Vanuit de afspraken aan de Eulietaofel i.o. worden naast een aantal monumentale panden
een twintigtal extra nulmetingen uitgevoerd. Vanuit de Eulietaofel wordt informatie
verstrekt over het aanmelden voor zo’n nulmeting, alsmede informatie over de voor-
en nadelen van een dergelijke nulmeting.

Verreweg het merendeel van de bodemdalingsprognose van de huidige aanvraag wordt veroorzaakt
door de na-ijlende compactie van het reservoir door de gasproductie die al heeft plaatsgevonden.
De toekomstige resterende – gasproductie (< 3,5% van de totale productie) zal een
geringe extra bodemdaling veroorzaken. Het verschil op de totale bodemdaling in 2100
door gaswinning met en zonder de resterende gaswinning is minder dan een halve centimeter.
De geplande extra (olie)waterinjectie zal gedeeltelijk de drukdaling en daarmee de
bodemdaling met ca. 2 cm opheffen. Hierdoor is de verwachte bodemdalingsprognose door
enkel productie Schoonebeek gas inclusief geplande extra (olie)waterinjectie maximaal
10 cm in het diepste punt van de bodemdalingskom. Zonder waterinjectie zou dat maximaal
12 cm zijn. TNO heeft een controle berekening uitgevoerd op de bodemdalingsprognose
veroorzaakt door gasproductie uit het Schoonebeek gasveld aan de hand van de parameters
die in de huidige aanvraag zijn gepresenteerd. TNO komt hierbij voor het diepste punt
van de bodemdalingsprognose op vergelijkbare resultaten als NAM. TNO acht het onwaarschijnlijk
dat de nog te verwachten bodemdaling leidt tot direct schade aan gebouwen in of nabij
het winningsgebied.

Schadeafhandeling

Mede in het licht van de gebeurtenissen in Groningen, zijn natuurlijk ook de burgers
in Drenthe bezorgd of zij veilig in hun huis kunnen blijven wonen en verlangt men
waarborgen. Uit de enquête van vereniging Dorpsbelangen Schoonebeek blijkt dat een
groot deel van de bewoners graag ziet dat het wettelijk bewijsvermoeden (ook wel «omgekeerde
bewijslast») in heel Drenthe wordt toegepast. Voor Schoonebeek en omliggende buurtschappen
geldt nu borging via de Commissie Mijnbouwschade.

Ik heb uw Kamer recentelijk geïnformeerd over de uitvoering van de aangenomen motie
van de leden Beckerman en Bushoff om het bewijsvermoeden voor alle mijnbouwactiviteiten
in Nederland te laten gelden.5 Om zeker te weten dat een wetsvoorstel om de reikwijdte van het bewijsvermoeden uit
te breiden naar alle mijnbouwactiviteiten in Nederland juridisch houdbaar is, vraagt
het kabinet eerst voorlichting aan de Afdeling advisering van de Raad van State. Hiermee
wil ik meer duidelijkheid krijgen over de mate waarin de toepassing van het wettelijk
bewijsvermoeden voor alle mijnbouwactiviteiten in Nederland gerechtvaardigd en proportioneel
is.

Voor de bewoners in Schoonebeek en omgeving geldt dat een ieder die denkt schade te
hebben als gevolg van een mijnbouwactiviteit zich kan melden bij de daarvoor ingestelde
Commissie Mijnbouwschade. De Commissie Mijnbouwschade neemt bij het vermoeden van
schade door mijnbouw de onderzoeksplicht van bewoners over. Indien de Commissie oordeelt
dat er inderdaad sprake is van mijnbouwschade, dan is de mijnbouwonderneming verplicht
deze schade te vergoeden zonder tussenkomst van rechters of advocaten. Als de oorzaak
van de schade onzeker is gaat de Commissie ervanuit dat de schade is veroorzaakt door
de mijnbouwactiviteit indien de schade naar haar aard redelijkerwijs een gevolg van
de mijnbouwactiviteit zou kunnen zijn en een andere oorzaak onvoldoende aannemelijk
is. Het al dan niet van toepassing zijn van het wettelijk bewijsvermoeden heeft dan
ook geen invloed op de beoordeling door de Commissie. Om zowel de bewoners als de
regionale overheden meer inzicht te geven in de werkwijze van de Commissie Mijnbouwschade,
heeft de Commissie in april en mei op een aantal informatiebijeenkomsten toelichting
gegeven. Op die bijeenkomsten was er ruimte voor vragen en weten bewoners nu beter
hoe zij in geval van schade hun schadeafhandeling kunnen starten.

Waarborgfonds

Als mijnbouwondernemer failliet is en of niet meer bestaat dan kan een bewoner een
beroep doen op het wettelijk geborgde Waarborgfonds Mijnbouwschade. Dit waarborgfonds
bestaat dus al en kan als ultimum remedium gebruikt worden. Ik wil hier nog benadrukken
dat schadeafhandeling los staat van een eventuele extra bijdrage voor de regio.

Financieel verantwoord

Ik heb uw Kamer eerder geïnformeerd over de wijze waarop de extra bijdrage aan de
regio is ontstaan en uit welke elementen deze is opgebouwd. De NAM als operator van
het veld committeert zich, op het moment dat het project doorgang vindt om van de
baten van het project, een rechtstreekse bijdrage aan de regio van 1 euro per vat
gewonnen olie uit te keren. Bij een te verwachten productie en levensduur van 15 jaar
komt dit neer op een totaalbedrag van tussen de 30 en 45 miljoen euro. De bestuurders
van de provincie en de gemeenten hebben er, net als uw Kamer, bij mij op aangedrongen
om nogmaals naar de hoogte van het bedrag te kijken. Nader overleg heeft geleid tot
een aanvullend voorstel vanuit de NAM. Dit voorstel houdt in dat op het moment dat
de olieprijs boven de 80 euro per vat is, de NAM 1,5 euro per vat uitkeert. Als naar
de historische gegevens wordt gekeken, en die als aanname worden gehanteerd voor de
komende vijftien productiejaren, dan kan dit leiden tot een extra bijdrage van ongeveer
15 miljoen euro. Daarmee komt het nieuwe totaalbedrag uit tussen de 45 en 60 miljoen euro.
Hetgeen goed aansluit bij de verwachtingen van de regionale bestuurders. Van deze
totale bijdrage (dus inclusief het aanvullende bedrag) is 40% van EBN, aangezien zij
non-operating partner zijn, en een bijdrage van EBN is een bijdrage vanuit het Rijk.

Het gebiedsproces rond de waterinjectie Schoonebeek loopt vooruit op een nieuwe en
mogelijk andere manier van omgaan met lusten en lasten, waar momenteel nog aan wordt
gewerkt. De extra bijdrage aan de regio vind ik passend en dit substantiële bedrag
heeft zijn meerwaarde voor de regio.

Maatschappelijke verantwoord

Ik heb u per brief geïnformeerd over de maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA)
Oliewinning Schoonebeek6. Het eindsaldo van de MKBA laat zien dat de oliewinning in Schoonebeek een positief
welvaartseffect heeft. De MKBA laat zien dat de in Schoonebeek geproduceerde aardolie
een grotere CO2-footprint heeft dan geïmporteerde aardolie. Dit komt door het gebruik van met aardgas
geproduceerde stoom. Onderzoekers geven aan dat met elektrische boilers (gebruikmakend
van duurzame elektriciteit) de CO2-footprint van Schoonebeek kleiner kan worden dan CO2-footprint van geïmporteerde aardolie. Ik heb in juli 2023 de plaatsing van E-boilers
toegestaan.7

Ik zie dat de NAM stappen zet in het beperken van de CO2-footprint. Zo wil de NAM ook de nieuwe putten elektrisch aanleggen. De NAM gebruikt
hiervoor haar eigen elektrische kabelleiding, zodat er geen netcongestie problemen
voor de bewoners ontstaat.

Ook het beperken van de zogenaamd blauwe footprint is onderdeel van het toezeggingendocument.
Ik heb begrepen dat er op dit moment verschillende onderzoeken lopen in het kader
van regionaal waterbeheer en dat het waterschap hierbij betrokken is. Ik juich het
toe dat dergelijke initiatieven regionaal worden opgepakt. Het is uiteindelijk aan
de initiatiefnemer om zoveel mogelijk invulling te geven aan zijn maatschappelijk
verantwoord ondernemerschap. Ik zie dat de NAM deze stappen zet en roep de NAM op
om dit ook te blijven doen.

Omgevingsperspectief

Een van de doelen van het gebiedsproces is om de bewoners vroegtijdig te betrekken
bij het voorgenomen initiatief. De NAM heeft hier middels het ontzorgspoor invulling
aan gegeven. Deze gesprekken hebben ertoe geleid dat de NAM heeft gekozen om nieuwe
injectieputten aan te leggen met nieuwe materialen, waardoor het gebruik van mijnbouwhulpstoffen
kan worden beperkt. In zowel fase 1 als 2 van de ontzorgtafel is samen met bewoners
gewerkt aan het Toezeggingendocument en de uitvoering hiervan (Addendum). Ditheeft
veel tijd en inspanning gevraagd van de betrokken bewoners en heeft geleid tot een
gedragen resultaat. Een deel van de toezeggingen is geborgd middels de vergunningen
(zie onderstaande tabel).

Ik heb gelezen en gehoord dat gedurende het proces bewoners of belangenvertegenwoordigers
van de tafel zijn gestapt of juist zijn aangeschoven. De motieven hiervoor verschillen
en laat zien dat dit onderwerp leeft onder de bewoners. In fase 2 van de ontzorgtafel
is gewerkt aan de contouren van een ronde tafel, de zogenaamde Eulietaofel.

Met de oprichting van een dergelijke Eulietaofel is de participatie van de NAM richting
de omgeving geborgd. Zowel in de voorbereidende, uitvoerende als ontmantelingsfase
is er een platform waar de NAM in nauw contact staat met haar omgeving. De NAM geeft
hiermee samen met de omgeving invulling aan hun gezamenlijke belang voor een leefbaar
en veilig Schoonebeek.

Doorslaggevende zeggenschap Drenthe

Via het ontzorgspoor vinden gesprekken met bewoners plaats. Gedurende het proces is
de representativiteit van de ontzorgtafel ter discussie gesteld. Je hoeft niet vertegenwoordigd
te worden om belanghebbend te zijn. De individuele bewoners zijn ook geen formele
vertegenwoordiging van de omwonenden. Zij zijn wel belanghebbend en daarmee ook gehoord
aan de ontzorgtafel. De ontzorgtafel gaat door als Eulietaofel, een platform waar
iedere inwoner en groepering, voor of tegen oliewinning en/of waterinjectie, uit Schoonebeek
of de buurtschappen in gesprek is en blijft met de NAM.

Middels het bestuurlijk overleg Schoonebeek wordt op regelmatige basis afgestemd met
de regionale bestuurders. In dit gebiedsproces hebben de regionale overheden extra
ruimte gekregen om advies uit te brengen en hierover het debat te voeren met haar
inwoners. Ik wil dit bestuurlijke overleg, ook na de vergunningenprocedure, voortzetten.
Op die manier houden we de lijntjes tussen Den Haag en de regio kort. Ook de enquête
heeft een rol. Deze enquête laat zien wat er bij een aantal mensen speelt. Elke stem
mag er zijn. De zorgpunten uit de enquête komen grotendeels expliciet terug in de
ontwerpbesluiten.

Op 30 mei jl. heb ik nogmaals met de verschillende bestuurders gesproken en gevraagd
of dit gebiedsproces tot een acceptabele uitkomst heeft geleid. Vanuit hun rol als
bestuurders geven zij aan dat alle partijen met elkaar een zorgvuldig proces hebben
doorlopen en dat alle bewoners en groeperingen voldoende ruimte en gelegenheid hebben
gehad om vragen te stellen dan wel zich te laten informeren. De extra technische briefing
van de Raden heeft hieraan bijgedragen. Ook geven de bestuurders aan dat de bijdrage
met het aanvullende voorstel van de NAM tot een acceptabele uitkomst leidt.

In deze brief heb ik ook uitgelegd waarom ik op sommige punten niet meega met de wensen
vanuit de regio. Bijvoorbeeld het vraagstuk van omgekeerde bewijslast is een nationaal
vraagstuk dat op een andere tafel thuishoort. De overige zorgpunten vanuit de enquête
zijn wel gehoord en afdoende geborgd via de vergunningen dan wel het huidige wettelijke
kader van de Mijnbouwwet. Binnen het ontzorgspoor is intensief met elkaar samengewerkt
en heeft geleid tot een vastgesteld toezeggingendocument met een uitvoeringsparagraaf,
zodat er ook werk gemaakt kan worden van de toezeggingen.

Ik hoop dat de Eulietaofel in oprichting een plek wordt waar alle bewoners, los van
hun standpunten, elkaar kunnen vinden en met elkaar in gesprek blijven. Een passende
oplossing is niet altijd hetzelfde als de beste en meest geavanceerde oplossing. Met
het project van nieuwe putten met nieuwe materialen komt de NAM grotendeels toe aan
de wensen van de regio. De uitgevoerde MKBA laat zien dat de oliewinning in Schoonebeek
ook voor de directe omgeving positieve welvaartseffecten heeft. Ik leid uit bovenstaande
af dat het gebiedsproces, vanuit alle sporen bezien, heeft bijgedragen aan het creëren
van draagvlak.

Behandeling moties

Motie 33 529, 974 en motie 33 529, 922

Motie Beckerman (Kamerstuk 36 072, nr. 4)

«Verzoekt de regering te borgen dat Drenthe doorslaggevende zeggenschap moet krijgen.»

Middels de uitvoering van het gebiedsproces is hier invulling aan gegeven. Gelet op
bovenstaande geeft het gebiedsproces «Drenthe» voldoende ruimte om hun stem te laten
horen. Hiermee voldoe ik aan de motie van mevrouw Beckerman. Ik heb naar aanleiding
van de motie in uw Kamer gezegd dat ik de motie zo lees dat ik uiteindelijk verantwoordelijk
ben voor de afweging en het besluit over de vergunning. Ik heb Drenthe zo volledig
mogelijk betrokken, maar uiteindelijk geef ik formeel gezien de vergunning.

Motie Mulder (Kamerstuk 36 072, nr. 7)

«Verzoekt de regering uiterlijk 2023 een circulair en schoner proces in Drenthe te
hebben of anders te stoppen met afvalwaterinjectie en daarmee de oliewinning in Schoonebeek

Verzoekt de regering tevens met SodM in contact te treden over het blijvend toepassen
van het verscherpt toezicht bij de verwerking van het afvalwater.»

Ik concludeer dat het gebiedsproces heeft geleid tot een schoner proces in Drenthe.
Ook wordt invulling gegeven aan de circulariteit.

SodM is en blijft de onafhankelijk toezichthouder en zal ook toezicht houden op de
nieuwe activiteiten die NAM gaat uitvoeren. Hiermee is voldaan aan deze motie.

Motie Boulakjar-Mulder (Kamerstuk 36 072, nr. 8)

«Verzoekt de regering om in gesprek te gaan met de NAM over een zo snel mogelijke
definitieve ontmanteling van de injectieputten die niet meer in gebruik zijn.»

Ik heb hier met NAM over gesproken. NAM heeft aangegeven dat het, mede gezien de ontmanteling
van de Groningen locaties, een druk en ambitieus ontmantelingsprogramma heeft. Verandering
in de planning zal er dan ook waarschijnlijk toe leiden dat NAM andere lokaal gemaakte
toezeggingen niet waar kan maken. Dat is ongewenst en met de publicatie van de ontwerpbesluiten
ook minder relevant geworden.

Motie Mulder-Boulakjar-Van Wijngaarden -Segers (Kamerstuk 36 072, nr. 6)

«Verzoekt de regering de afvalwaterinjectie in Twente dit jaar te beëindigen en de
Kamer actief te informeren over de stappen die daartoe worden gezet, zodat de Kamer
te allen tijde de mogelijkheid heeft om een behandelvoorbehoud te maken.»

De injectie in Twente is gestaakt. Met de publicatie van de ontwerpbesluiten wordt
verder aannemelijk dat de NAM de waterinjectie in Twente niet meer zal herstarten.

Motie Mulder (Kamerstuk 33 529, nr. 974)

«Verzoekt de regering een circulair alternatief voor afvalwaterinjectie als voorkeursalternatief
mee te nemen in de evaluatie en met spoed verder te uit te werken, daarbij ook draagvlak
in de betrokken regio's mee te nemen, zodat nog voor de zomer in overleg met de NAM
afspraken kunnen worden gemaakt waarin ook een einddatum voor afvalwaterinjectie naar
voren komt.»

Het circulaire alternatief is meegenomen in de herafweging Twente en in de MKBA Schoonebeek.
NAM stelt in haar stappenplan voor om de waterinjectie in Twente te staken. Desalniettemin
wordt dit alternatief ook meegenomen in opties verwerking nabij Schoonebeek (Drenthe).
NAM richt zich momenteel volledig op Drenthe. In het onderzoek oliewinning Drenthe
(RHDHV) is ook het circulair alternatief meengenomen. Op dit rapport is tevens een
review door TNO/KWR uitgevoerd. Waterinjectie in lege gasvelden is tot op heden nog
steeds de beste manier van verwerking. In het ontwerpbesluit zijn aanvullende voorschriften
over de herevaluatie opgenomen.

Motie Mulder (Kamerstuk 33 529, nr. 922)

«Verzoekt de regering zo snel mogelijk een besluit te nemen over een alternatieve
wijze van verwerking van het afvalwater; verzoekt de regering om de afvalwaterinjectie,
in afwachting van een besluit naar aanleiding van de evaluatie 1 over de verwerking
van afvalwater uit Schoonebeek, per direct op te schorten.»

In de kamerbrief Herafweging verwerking productiewater Schoonebeek 2022 van 17 april
jl heb ik de verschillende visies en adviezen uiteengezet. Ik kom daarin tot de conclusie
dat waterinjectie in lege gasvelden tot op heden nog steeds te beste manier van verwerking
is.

Overzicht Borging Toezeggingendocument Schoonebeek Gebiedsproces

Hoofdstuk

Thema

Toezegging

Borging

Toezicht

2

Wettelijk Kader

Waterinjectie veilig en verantwoord uitvoeren

Gehele vergunning

SodM

2

Wettelijk Kader

Best beschikbare waterverwerkingstechniek toepassen

onderdeel WABO EZK met advisering door SodM Zie consideranstekst motivering «Toetsing
van waterinjectie als Best Beschikbare Techniek (BBT)»

SodM

2

Wettelijk Kader

Nieuwe injectieputten en veilig ontwerp van die putten

onderdeel WABO EZK met advisering door SodM Via WIMS, dat is genoemd in WMP. Geborgd
in voorschriften 8.3.1 en 8.3.2

SodM

2

Wettelijk Kader

Watertransportleidingen veilig ontwerp en van kunststof

onderdeel WABO EZK met advisering door SodM en WABO gemeente Staat in WMP. Geborgd
in voorschriften 8.3.1 en 8.3.2.

SodM

2

Wettelijk Kader

Monitoring bodemdaling

onderdeel besluit op winningsplan, voorschrift 3 en periodieke rapportages aan SodM
en WMP, Wabo

SodM

2

Wettelijk Kader

Monitoring seismiciteit

onderdeel besluit op winningsplan, voorschrift 5, meetnetwerk KNMI en WMP in Wabo

KNMI & SodM

2

Wettelijk Kader

Mijnbouw Schade vaststelling en afhandeling is geborgd

Instellingsbesluit Commissie Mijnbouwschade.

EZK

2

Wettelijk kader

Betaling mijnbouwschade is wettelijk verankerd

Mijnbouwwet (hoofdstuk 4 De zorg voor een goede uitvoering van activiteiten)

Mijnbouwwet (hoofdstuk 9 ev Waarborgfonds mijnbouwschade).

EZK

2

Gedragscode

Betrekken en informeren omgeving tijdens Project uitvoering

Element.nl gedragscode met klachten mogelijkheid

Ontzorging fase-2

EZK Staatssecretaris

2

Alternatief proces

Limburgs model voor afhandeling schades ontstaan door bodemtrillingen

Te ontwikkelen in Ontzorgings fase-2

Ontzorging fase-2

EZK Staatssecretaris

3

Klankbordgroep

Oprichten en vormgeven Klankbordgroep

Als onderdeel vervolg Ontzorgingstafel – vast te leggen in ToR

Ontzorging fase-2 / EZK Staatssecretaris

4

Monitoring – algemeen

Opstellen Monitoring en Evaluatieprogramma

Als onderdeel vervolg Ontzorgingstafel – vast te leggen in ToR

Ontzorging fase-2/ EZK Staatssecretaris

4

Inzicht verkrijgen monitoringsparameters Jaarrapportage Waterinjectie

Jaarrapportage Waterinjectie is verankerd in het WMP, dit is onderdeel van de Wabo

SodM

4

Inzicht verkrijgen in integriteitsmonitoring

SodM rapporten – capiler surveys

SodM

4

Inzicht in onregelmatigheden / incidenten

SodM rapportages en berichtgeving

SodM

4

Inzicht in peilbuizenbemonstering mbt NAM locaties

Peilbuizenbemonstering is verankerd in het WMP in de Wabo

Gemeenten Emmen en Coevorden

4

Monitoring – bodemdaling

Rapportage bodemverbeweging frequentie verhogen van een per 5 jaar, naar jaarlijks

Meetplan-actualisatie door NAM verankerd in Mijnbouwbesluit en besluit op het winningsplan,
voorschrift 3

SodM

4

Monitoring – aardbevingen

Bij een aardbeving met een magnitude van groter dan 3,0 op de schaal van Richter wordt
de waterinjectie in het betreffende veld gestopt

Maatregelen worden geborgd in Seismisch Risico Beheersplan (besluit op winningsplan
voorschrift 4) – onderdeel Wabo Voorschrift 8.1.1

SodM

4

Monitoring – gebouwopnamen

Uitvoeren gebouwopnamen voor een select aantal nog nader te bepalen panden (bijvoorbeeld
monumentale panden)

Als onderdeel vervolg Ontzorgingstafel – vast te leggen in ToR

Ontzorging fase-2/ EZK Staatssecretaris

5

Mens en Milieu, Flora en Fauna

Oprichten werkgroep worden opgericht om een activiteiten- en uitvoeringsplan rondom
deze onderwerpen op te stellen.

Als onderdeel vervolg Ontzorgingstafel – vast te leggen in ToR

Ontzorging fase-2/ EZK Staatssecretaris

5

In het kader van zoetwaterbeheer en droogte-management wordt een voorverkenning uitgevoerd
door NAM met externe experts,

Onderdeel van NAM project team

Ontzorging fase-2/ EZK Staatssecretaris

6

Voorkomen overlast

Effecten olieproductiewater injectie en waar nodig mitigeren

MER aanmeldnotitie

SodM/EZK

6

Voorkomen overlast

Tijdens werkzaamheden in overleg omgeving overlast beperken

Als onderdeel vervolg Ontzorgingstafel – vast te leggen in ToR zorgplichtbepaling
artikel 33 van de Mijnbouwwet, artikel 15 van het Barmm (nu artikel 2.11 Bal).

Ontzorging fase-2/ EZK Staatssecretaris

7

Communicatie

In afstemming en nauwe samenwerking met de Klankbordgroep wordt een Communicatieprotocol
opgesteld door NAM

Als onderdeel vervolg Ontzorgingstafel – vast te leggen in ToR

Ontzorging fase-2/ EZK