Brief regering : Voortgang taskforces, vangnetten en andere regelingen t.b.v. mkb-ondernemers, agrariërs en complexe problematiek bewoners

Nr. 60
BRIEF VAN DE ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 30 mei 2024

Met de kabinetsreactie Nij Begun zijn maatregelen aangekondigd die ervoor moeten zorgen
dat de schadeafhandeling en de uitvoering van de versterking milder, menselijker en
makkelijker wordt. Daarbij heeft het kabinet extra aandacht voor de doelgroepen die
vaker vastlopen vanwege de complexiteit van de dossiers: mkb-ondernemers, agrariërs
en bewoners in complexe situaties.

Het is de verwachting dat de (generieke) verbeteringen in de reguliere schadeafhandeling
en versterkingsoperatie zullen zorgen voor snellere procedures én minder complexe
situaties, waardoor op termijn de noodzaak tot vangnetten en taskforces zullen afnemen.
Voor dit moment zet ik onverminderd in op de aanvullende maatregelen voor deze doelgroepen.
De eerste resultaten en de signalen uit de provincie Groningen en Noord-Drenthe zijn
bemoedigend. Met deze brief informeer ik uw Kamer over de voortgang. Vanwege het Agroprogramma
is deze Kamerbrief mede namens de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

Mkb-ondernemers

In het aardbevingsgebied gaf in 2021, 45 procent van de ondervraagde mkb’ers aan in
de bedrijfsvoering last te hebben van de gevolgen van gaswinning.1 Dit is de reden dat er extra maatregelen zijn genomen om de situatie voor gedupeerde
mkb-ondernemers te verbeteren.

Reguliere schadeafhandeling en versterking mkb

Het IMG is 7 mei gestart met de gefaseerde openstelling van de waardedalingsregeling
niet-woningen. Door bevingen als gevolg van gaswinning kan een object minder waard
zijn geworden. De vergoeding voor de waardedaling kan oplopen tot maximaal 12% van
de WOZ-waarde. Deze regeling gaat over zakelijke objecten die eigenaren niet als woningen
gebruiken. Denk daarbij aan een kantoorpand, een winkel of een agrarisch bedrijf,
maar ook andere objecten, zoals een autowasplaats. Sinds september 2020 konden woningeigenaren
van niet-zakelijke panden al een eenmalige vergoeding krijgen als hun woning minder
waard is geworden. Eigenaren van een pand waar wonen en werken wordt gecombineerd
en die voldoen aan de voorwaarden kunnen nu een aanvraag doen voor het zakelijke deel.

De NCG continueert vanuit de «naast de bewoner/ondernemer» gedachte maatwerk, o.a.
op het gebied van tijdelijke huisvesting en schade door versterken. NCG werkt daarbij
met programma-specifieke ondernemersbegeleiders en stelt de behoefte van een getroffen
ondernemer centraal. Daarbij kunnen ondernemers gebruik maken van een onafhankelijk
financieel en bouwkundig adviseur.

Afgelopen jaar is de samenwerking tussen de twee uitvoeringsorganisaties geïntensiveerd
waardoor ook de problematiek van mkb-ondernemers beter in samenhang kan worden opgepakt. Daarbij worden mandaat en financiële
middelen sinds het najaar van 2023 nadrukkelijk laag in de uitvoeringsorganisaties
gelegd, zodat casemanagers sneller de beschikking hebben over voorzieningen en doorzettingsmacht
om zaken af te kunnen handelen. Dat resulteert in een snellere schadeafhandeling en
versterking én minder complexe situaties die vastlopen.

Mkb-Programma

Met Nij Begun heeft het mkb-programma van de provincie Groningen een extra impuls
gekregen van € 25 miljoen. Het programma biedt mkb-ondernemers ondersteuning bij de schadeafhandeling, de uitvoering van de versterking
en bij het ontwikkelen van lange termijnperspectief ten aanzien van de bedrijfsvoering.

De provincie heeft in januari 2024 twee mkb-consulenten aangesteld die ondernemers
ondersteunen bij het traject van schadeherstel of versterking en advies geven als
deze zaken invloed hebben op de bedrijfsvoering. Steeds meer ondernemers weten de
consulenten inmiddels te vinden. Soms is aanvullend op begeleiding van de mkb-consulent
specialistische kennis nodig. Voor juridische, planologische, bedrijfskundige of psychologische
ondersteuning kunnen gedupeerde ondernemers sinds 29 januari 2024 voor € 10.000 subsidie
aanvragen via de deskundigenregeling bij de provincie.

Momenteel wordt bekeken welke ondersteuning door schade of versterken getroffen mkb-ondernemers
mogelijk aanvullend nodig hebben bij het bieden van bedrijfseconomisch perspectief.
Een subsidieregeling om investeringen voor deze getroffen mkb’ers weer mogelijk te
maken is één van de maatregelen die wordt verkend.

Taskforce mkb

Op 7 december jl. is de taskforce mkb onder leiding van onafhankelijk voorzitter Nina
Beswerda van start gegaan. De meerwaarde van de taskforce zit in het bij elkaar brengen
van partijen. Deze taskforce richt zich op de meer complexe casuïstiek van mkb-ondernemers
met onvoldoende voortgang in de reguliere schadeafhandeling of versterking en die
een integrale benadering vergt bij het oplossen van knelpunten. De taskforce heeft
tevens een signaalfunctie voor verbeteringen in beleid en uitvoering.

De eerste bevindingen vanuit de onafhankelijk voorzitter laten zien dat advies en
ondersteuning beter moeten aansluiten op de situatie van een ondernemer. Er zijn een
aantal overlegstructuren die zich richten op of bezighouden met complexe mkb casuïstiek.
Het onderscheid tussen deze gremia, de specifieke toegevoegde waarde hiervan én de
route er naartoe wordt door regionale stakeholders verschillend ervaren en uitgedragen.
Een signaal dat ik vaker waarneem. Aan het eind van deze brief kom ik hier op terug.

Een andere bevinding van de onafhankelijk voorzitter, ondersteund door beide uitvoeringsorganisaties
en de provincie Groningen, is dat afgelopen jaren het beeld is ontstaan dat er sprake
is van een significant aantal ondernemers waar sprake is van een «complexe situatie»,
maar de signalen zijn hieromtrent terug te brengen tot een specifiek aantal ondernemers
die al langere tijd in onzekerheid zitten. Omwille van de voortgang in deze specifieke
situaties, alsook om een reëel beeld te vormen over de effecten van de nieuwe schadeafhandeling
en versterking, is het wenselijk dat voor deze casussen snel van antwoorden worden
voorzien.

Agrariërs

Ook agrarische bedrijven kunnen te maken krijgen met schadeafhandeling of versterking.
Deze groep heeft vanwege gestapelde problematiek relatief vaker te maken met lange(re)
doorlooptijden. Om hier stappen in te zetten is het afgelopen jaar de samenwerking
tussen de beide uitvoeringsorganisaties, maar ook met de provincie Groningen, geïntensiveerd.
Vanuit de eerder genoemde «naast de bewoner/ondernemer» gedachte, levert de NCG zoveel
mogelijk maatwerk. In combinatie met meer mandaat en financiële middelen lager in
de uitvoeringsorganisaties zorgt dit voor een snellere schadeafhandeling en versterking.
De NCG, het IMG en de provincie Groningen geven aan dat het aantal aanmeldingen voor
de reguliere schadeafhandeling en versterking lijkt terug te lopen en dat de meest
complexe situaties waarschijnlijk in beeld zijn. Om tot een integrale oplossing te
komen voor de meest complexe situaties wordt momenteel een overlegstructuur op programmamanagers
niveau (NCG, IMG, Provincie Groningen en mogelijk de betreffende gemeente) opgezet
met het juiste mandaat en de middelen om complexe casuïstiek op te lossen.

Hernieuwde Mestkelderregeling en werkgroep Mestkelders

Het IMG heeft in de zomer van 2023 de werkwijze voor de mestkelderregeling aangepast
waardoor sneller en ruimhartig schade aan de mestkelder kan worden afgehandeld. Het
IMG benadert iedere agrariër die een melding heeft gedaan voor een keukentafelgesprek.
Hierbij wordt, in overleg met de agrariër, gekeken naar verschillende manieren om
het probleem op te lossen.

Momenteel zijn 207 aanvragen voor de regeling ingediend en zijn er 50 besluiten genomen.
In het verlengde van de aangepaste regeling is in oktober 2023 de Werkgroep Mestkelders
opgericht, waarin de sector, de provincie, IMG en NCG zijn vertegenwoordigd. Het doel
van de werkgroep is te bekijken of de nieuwe werkwijze van de mestkelderregeling de
schadeafhandeling in algemene zin verbetert en waar nog bijstelling nodig is. De signalen
uit de regio over de vernieuwde mestkelderregeling zijn positief.

Het Agroprogramma

Het Agroprogramma van de provincie ondersteunt agrariërs met schade- en versterkingsproblematiek
in het aardbevingsgebied en biedt hen een nieuw (bedrijfseconomisch) perspectief.
Het kabinet heeft in het kader van Nij Begun het programma aangevuld met extra financiële
middelen van € 221 miljoen.

Agro-consulenten

De agro-consulenten vormen het hart van het programma en brengen de diverse hulpvragen
van agrariërs in kaart. Zij bieden bijstand en advies en leggen de verbinding met
hulpinstanties, subsidieregelingen en andere relevante opgaven als stikstofreductie
of natuur-inclusieve landbouw. Steeds meer agrariërs in het aardbevingsgebied weten
het Agroprogramma te vinden. Tot dusver hebben 240 agrariërs zich aangemeld.

Maatwerkregeling agro

Specifieke aandacht verdient de maatwerkregeling c.q. investeringsregeling. Deze is
bedoeld voor agrariërs in het aardbevingsgebied die te maken hebben met een schadeafhandeling
en/of versterkingsoperatie en investeringen willen gaan doen in hun bedrijf. Veelal
hebben deze schade- of versterkingstrajecten ertoe geleid dat de verdere ontwikkeling
van de bedrijfsvoering langere tijd heeft stilgestaan.

December 2023 is de maatwerkregeling voor de eerste keer opengesteld met een subsidieplafond
van € 5 miljoen waarbij aan 12 agrariërs een subsidie is toegekend. Het betreft agrariërs
die willen investeren in hun stallen of schuren, voor erfverharding of voor machines.
De tweede openstelling loopt momenteel met een verhoogd subsidieplafond van € 17 miljoen.
De laagdrempeligheid draagt bij aan de aantrekkingskracht van deze regeling. Een agrariër
kan binnen de relatief brede regeling keuzes maken die specifiek bij de onderneming
passen en kan op een toegankelijke manier een aanvraag doen. Voor de komende vier
jaar is er ruim budget om de doelgroep vooruit te helpen.

Taskforce Agro

In overleg met de provincie Groningen, NCG en IMG heb ik eerder besloten de implementatie
van de hierboven beschreven maatregelen af te wachten alvorens te besluiten over een
taskforce Agro. De eerste bevindingen zijn positief. Zo draagt het Agroprogramma met
haar agroconsulenten én regelingen bij aan het verminderen van complexere casuïstiek
bij agrariërs. Ook is de maatwerkregeling populair onder gedupeerde agrariërs met
diverse vormen van complexiteit. Gecombineerd met de positieve ontwikkelingen rond
de mestkelderregeling, de verbeteringen in de reguliere schadeafhandeling en versterking
én de opzet van een overlegstructuur op programma-managers niveau voor complexe agro-casuïstiek,
wil ik de rest van het jaar gebruiken om deze bemoedigende resultaten te volgen en
een vinger aan de pols te houden. De besluitvorming over de noodzaak van extra inzet
op agro-casuïstiek middels een taskforce houd ik daarom de rest van het jaar aan.

Complexe problematiek bewoners

Nij Begun heeft ook voor bewoners maatregelen in gang gezet om de schadeafhandeling
en versterkingsopgave milder, makkelijker en menselijker te maken. Het IMG en de NCG
hebben een breder instrumentarium met meer mandaat en financiële middelen voorhanden
voor de afhandeling van bewoners casuïstiek. Daarbij helpt ook dat mandaat en middelen
laag in de uitvoeringsorganisaties is gelegd. Casemanagers hebben zodoende handelingsperspectief
om zaken sneller af te kunnen en mogen handelen.

Daarmee blijft echter niet volledig uit te sluiten dat in specifieke situaties meer
nodig is. Voor de meest complexe situaties, waarin een bewoner dreigt vast te lopen,
is er een drietal mogelijkheden om oplossingen aan te reiken, namelijk via de Taskforce
Complexe Zaken, het Interventieteam Vastgelopen Situaties (IVS) of de Commissie Bijzondere
Situaties (CBS).

Taskforce Complexe Zaken

In december 2023 is de Taskforce Complexe Zaken van start gegaan en is voor de meest
complexe bewoners situaties beschikbaar. Deze taskforce, onder gecombineerde leiding
van het IMG en de NCG, richt zich op het oplossen van complexe bewoners situaties
met meervoudige problematiek, zoals erfgoedpanden of panden die in zowel het schade-
als het versterkingstraject zitten en extra coördinatie behoeven. Daarbij heeft de
taskforce ook een signaalfunctie voor verbeteringen in beleid of uitvoering. De eerste
resultaten laten zien dat IMG/NCG er steeds beter in slagen meer complexe dossiers
regulier af te handelen. Met deze taskforce is de samenwerking tussen IMG en NCG verder
geïntensiveerd.

Vangnetten

Het Interventieteam Vastgelopen Situaties (IVS) en de Commissie Bijzondere Situaties
(CBS) zijn het afgelopen jaar meer complementair gaan samenwerken. Het IVS richt zich
op knelpunten in schadeafhandeling, versterking en combinaties met bijvoorbeeld erfgoed.
De CBS heeft in het bijzonder ervaring met problematiek van sociaalpsychologische
aard en (dreigende) financiële problemen. De inzet is om het juiste vangnet te bieden
voor bewoners die in de meest bijzondere en/of schrijnende situatie zijn terechtgekomen.
Beide vangnetten zijn toegerust met een ruim mandaat en financiële middelen om de
meest complexe situaties van een oplossing te voorzien. Zij zijn in staat gebleken
om maatwerkoplossingen te bieden in uiterst complexe situaties. Feit blijft dat het
bieden van perspectief vaak ingewikkeld is en veel tijd en inspanning kost. Beide
vangnetten zoeken naar duurzame oplossingen en elke casus is anders.

Het IVS (2021) heeft in totaal 48 casussen in behandeling genomen en hiervan 41 casussen
verder gebracht. Door de complexiteit en veelal de noodzaak van bouwactiviteiten vergen
de meeste casussen een lange doorlooptijd om geheel af te ronden. De CBS (sinds 2014)
heeft in totaal 345 zaken afgerond en heeft 52 zaken in behandeling. Regionale hulp-
en zorgverleners kunnen nu ook casuïstiek aandragen bij CBS. Daar wordt in toenemende
mate gebruik van gemaakt. Sinds januari 2024 is het voor micro-mkb’ers ook mogelijk
om aangedragen te worden bij de CBS. Bij de Commissie zijn momenteel 7 micro-mkb’ers
aangemeld. Voor meer informatie over de werkzaamheden van beide vangnetten verwijs
ik naar bijgevoegde jaarverslagen van het IVS en CBS.

Vervolg

De verbeteringen in de reguliere schadeafhandeling en versterkingsoperatie, een geïntensiveerde
samenwerking tussen NCG, IMG en regio, en de hierboven beschreven aanvullende maatregelen
zorgen er voor dat mkb-ondernemers, agrariërs en bewoners beter worden ondersteund.
De eerste resultaten zijn, zoals ik hierboven heb toegelicht voorzichtig positief.
De verwachting van de betrokken partijen is dat het aantal vastgelopen en/of complexe
situaties hiermee ook verder zal afnemen. Hoeveel dossiers het op dit moment nog betreft,
zoals het lid Beckerman mij vroeg in het debat van 7 juni 2023, is lastig te zeggen.
Belangrijkste is dat de betrokken partijen zich onverminderd blijven inzetten voor
het duurzaam oplossen van complexe situaties waar de bewoner of ondernemer centraal
staat.

Eind 2024 zal ik samen met betrokken partijen de inzet op de hierboven besproken doelgroepen
en de beschikbare vangnetten en taskforces nader bekijken. Ik zal daarbij verkennen
of het nodig is om de verschillende instrumenten en de toegang tot hiertoe verder
te stroomlijnen en/of de informatievoorziening te verbeteren. Het streven is en blijft
uiteraard dat de nieuwe maatregelen op schade en versterken de vangnetten en taskforces
binnen niet al te lange tijd overbodig maken en dat casuïstiek kan worden afgedaan
in het reguliere proces van schadeherstel en de versterkingsoperatie.

De Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat,
J.A. Vijlbrief

BIJLAGE 1

Taskforce mkb

Doel

Oplossen van complexere casuïstiek mkb ondernemers: het vroegtijdig oplossen van knelpunten
in de uitvoering van schade en versterken.

Aandragen via

Externe vz.;NCG; IMG; Provincie Groningen (mkb consulent); Stut en Steun; Gemeenten
(via de provincie).

Taskforce Complexe Zaken

Voor wie

Oplossen van complexere casuïstiek binnen de impactvolle dossiers van NCG/IMG. Het
betreft meervoudige problematiek of schade én versterken gerelateerd.

Aandragen

Duo voorzitters vanuit NCG IMG; gemeente.

Vangnet Interventieteam Vastgelopen Situaties

Voor wie

IVS biedt maatwerkoplossingen aan bewoners en ondernemers van wie het dossier is vastgelopen
in de schade-afhandeling of de versterking.

Aandragen

Via NCG; IMG; Aardbevingsgemeenten.

Vangnet Commissie Bijzondere Situaties

Voor wie

CBS is er voor inwoners en (micro) mkb’ers in het aardbevingsgebied, met een combinatie
van problemen waar zij zelf niet meer uit komen. Het betreft problemen met erkende
schade of versterking én medische/psychische problemen én (dreigende) financiële problemen.

Aandragen

Aardbevingsgemeenten; de Nationale ombudsman of medisch of psychisch hulpverlener.