Brief regering : Periodiek onderzoek Nederlandse defensie- en veiligheid gerelateerde technologische industriële basis (NLDTIB)

Nr. 131
BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 27 mei 2024

Het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) zet zich samen met het Ministerie
van Defensie in voor een hoogwaardige Nederlandse defensie- en veiligheid gerelateerde
technologische industriële basis (NLDTIB). Om goed inzicht te krijgen hoe de NLDTIB
is opgebouwd, laat EZK tweejaarlijks een onderzoek uitvoeren naar de omvang, structuur
en kennis van de NLDTIB.

Het Ministerie van EZK heeft de opdracht verleend aan het onderzoeksbureau Berenschot.
Het onderzoek is in februari en maart van dit jaar uitgevoerd en bevat de cijfers
over de periode 2022 tot en met 2023. Aangezien we leven in een ander tijdsgewricht
dan ten tijden van het vorig onderzoek1 uitgevoerd in 2019 tot en met 2021 (opgeleverd in 2022) zijn er relevante onderwerpen
aan toegevoegd. Het betreft de groeiverwachtingen, opschalingsmogelijkheden en in
welke mate financiering een knelpunt vormt voor de bedrijven binnen de NLDTIB.

Het onderzoek wijst uit dat de totale defensie- en veiligheid gerelateerde omzet van
de NLDTIB-bedrijven sterk is gestegen: van € 4,7 miljard in 2021 naar € 7,7 miljard
in 2023, een stijging van 62%. Daarnaast neemt het aandeel defensie- en veiligheidsgerelateerde
omzet in de totale omzet van bedrijven eveneens toe. Gemiddeld is 15% van de omzet
van deze bedrijven defensie- en veiligheidsgerelateerd ten opzichte van de 11% in
2021, wat betekent dat deze bedrijven relatief meer voor defensie zijn gaan doen.

Kenmerkend voor de sector is dat het een technologisch en hoog kennisintensief gehalte
heeft. Over alle deelgebieden in de defensie- en veiligheidssector heen investeren
de NLDTIB bedrijven 11% van de omzet in onderzoek en ontwikkeling. Als men dit vergelijkt
met het gemiddelde van de Nederlandse industrie (6,7%), dan kan men stellen dat deze
sector vooroploopt met het investeren in innovatie. Naast een sterke focus op onderzoek
en ontwikkeling, is de NLDTIB ook sterk exportgericht. Het rapport laat zien dat 43%
van de omzet voortkomt uit exportgerelateerde orders, met name naar West-Europa en
de Verenigde Staten.

Gezien de noodzaak om snel op te schalen om aan de groeiende vraag van Defensie en
aan buitenlandse partijen te voldoen, dient de NLDTIB zijn productie(lijnen) daarvoor
te vermeerderen. De Taskforce Productiezekerheid zet zich in om de eigen productie-
en leveringszekerheid te waarborgen en op te schalen. Deze ontwikkelingen zorgen ervoor
dat het noodzakelijk is om de groeiverwachtingen en opschalingsmogelijkheden van de
NLDTIB mee te nemen in dit onderzoek. Daaruit blijkt dat in 2024 ruim 70% omzetgroei
wordt verwacht, dit is aanzienlijk meer dan de verwachting die men had in 2022 (55%).
Deze groeiverwachting wordt met name waargenomen bij de grotere bedrijven (>500 werknemers).
Deze stijging zet zich ook door als het gaat om opschaling. Het rapport beschrijft
dat de verwachte opschaling in 2024 met 20% zal toenemen en dat dit zelfs kan oplopen
tot maximaal 60%. Met name Nederlandse bedrijven die zich bezighouden met halffabrikaten,
raffinage-activiteiten, onderdelenproductie en kennisinstellingen zien meer opschalingsmogelijkheden.

Om de nodige opschaling te realiseren en om nieuwe innovatieve toepassingen te ontwikkelen,
is financiering randvoorwaardelijk. Het onderzoek van Berenschot heeft daarom ook
gekeken naar de vorm en mate van het aantrekken van financiering en in het verlengde
daarvan welke knelpunten er worden geïdentificeerd.

Uit het onderzoek blijkt dat 75% van de bedrijven geen financiering heeft aangetrokken.
Het overgrote deel van deze bedrijven geeft aan geen financieringsbehoefte te hebben
gehad.

Van de bedrijven die wél een financieringsbehoefte hadden, geeft 36% aan dat zij financieringsuitdagingen
hebben ervaren. Van de totale populatie geeft 7% aan niet in staat te zijn om financiering
aan te trekken. Van de groep die uitdagingen ervaart, geeft bovendien 17% aan dat
zij uitsluiting van financiering voor defensiegerelateerde actitiviteiten ervaart.
Daarvoor zijn diverse oorzaken in het onderzoek geïdentificeerd, waarvan een gebrek
aan lange termijn zekerheid van terugbetaling van investeringen en uitsluiting op
basis van de wijze waarop invulling gegeven wordt aan ESG-criteria het vaakst door
respondenten worden genoemd.

De groep die financieringsuitdagingen ervaart, is een substantiële groep binnen de
defensie-industrie die financiering wil aanvragen. Gezien de bijzondere kenmerken
en positie van de defensiesector, moet worden verkend of een gerichte oplossing nodig
is om deze groep te ondersteunen zodat de Nederlandse defensie-industrie bij kan dragen
aan de ontwikkeling en opschaling van militaire goederen. De ministeries van EZK,
Financiën en Defensie zijn in gesprek met diverse banken, pensioenfondsen en andere
financiële instellingen over manieren waarop we de financiering van en de investeringen
in de defensiesector kunnen verbeteren. In juni 2024 zal uw Kamer worden geïnformeerd
over de knelpunten voor financiering van defensie gerelateerde bedrijven en de maatregelen
die deze financiering kunnen versterken.

Bijgaand ontvangt uw Kamer het rapport waarin de resultaten van het periodiek onderzoek
zijn verwerkt.

De Minister van Economische Zaken en Klimaat,
M.A.M. Adriaansens