Brief regering : Reactie op verzoek commissie over het bericht dat Staatsbosbeheer langdurige pachtrelaties openbreekt

Nr. 86 BRIEF VAN DE MINISTER VOOR NATUUR EN STIKSTOF

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 14 februari 2024

Naar aanleiding van uw verzoek, namens de vaste commissie voor Landbouw, Natuur en
Voedselkwaliteit, een reactie te ontvangen op het bericht dat Staatsbosbeheer langdurige
pachtrelaties openbreekt (Telegraaf, 13 december 2023, «Nieuwe klap voor boeren: grond
onder hun voeten vandaan»), doe ik u bij deze mijn reactie toekomen.

Staatsbosbeheer geeft (natuur)gronden in gebruik aan agrarische ondernemers door middel
van verpachting. Als overheidsorganisatie mag Staatsbosbeheer sinds het Didam-arrest
niet langer gronden onderhands in gebruik geven aan pachters. Staatsbosbeheer geeft
ongeveer 40.000 ha van haar areaal uit in geliberaliseerde pacht (< 6 jaar volgens
titel 7.5 artikel 397 lid 1 van het BW). Dit betreft circa 3.000 pachters. Deze pachters
maken deel uit van verschillende agrarische sectoren, zoals biologische boeren en
landschapsboeren. De pachtovereenkomsten eindigen niet allemaal tegelijk, jaarlijks
ongeveer 500 tot 600.

Ik kan mij goed voorstellen dat betrokken pachters/agrariërs geschrokken zijn van
dit bericht, ook gelet op de bredere onzekerheid die er leeft in de sector. Staatsbosbeheer
is echter gehouden om gevolg te geven aan het Didam-arrest. Staatsbosbeheer wil dat
doen op een manier waarop pachters die bijdragen aan doelen die bijdragen aan duurzaamheid
en natuur optimaal de ruimte geeft. Ik zal dat hieronder nader toelichten.

Het gaat in deze kwestie dus om pachtovereenkomsten die na een looptijd van maximaal
6 jaar definitief eindigen en dus niet (stilzwijgend) verlengd kunnen worden. Pachters
kregen voorheen na het verlopen van de overeengekomen pachttermijn veelal onderhands
een nieuwe pachtovereenkomst aangeboden. Na het Didam-arrest was ook Staatsbosbeheer
genoodzaakt deze werkwijze te herzien, wat heeft geresulteerd in een nieuwe, openbare
pachtprocedure. Deze procedure is in september 2023 vastgesteld door Staatsbosbeheer,
waarna pachters hierover per brief zijn geïnformeerd. Wanneer Staatsbosbeheer in de
periode voorafgaand aan de brief gesprekken voerde met pachters, is aandacht gevraagd
voor de aankomende wijziging. Zulke gesprekken konden echter niet met alle pachters
plaatsvinden, gelet op de grote hoeveelheid pachters en de beperkte tijd die beschikbaar
was. De formele kennisgeving met de pachter-specifieke informatie wat dit voor hun
eigen contractsituatie zou betekenen, was pas mogelijk na de vaststelling van de nieuwe
pachtprocedure in september. Daarnaast zijn ook stakeholders, als LTO Nederland en
provincies, geïnformeerd.

Staatsbosbeheer heeft de afgelopen jaren ingezet op duurzame ingebruikgeving (DIG)
van zijn gronden. De basis voor de kwaliteit van de ingebruikgeving wordt gevormd
door de voorwaarden in de pachtovereenkomst, waarbij natuurdoelen in stand worden
gehouden. Staatsbosbeheer zoekt naar intrinsiek gemotiveerde pachters die de natuurgronden
in gebruik willen nemen en daar zijn toelatings- en vergelijkingscriteria (de zogenaamde
inschrijfvoorwaarden en gunningscriteria) voor opgesteld. De criteria zijn objectief,
toetsbaar en redelijk, zoals ervaring hebben met het in gebruik hebben van natuurgrond/agrarische
gronden met natuurdoelen, keurmerken zoals SKAL, het hebben van een GLB brons-, zilver-
of goud-label en de nabijheid van het bedrijf van de inschrijvende partij tot de pachtgrond.
Met de gestelde criteria beoogt Staatsbosbeheer niet alleen te selecteren op prijs,
maar ook een pachter te selecteren die ervaring en kennis heeft van het gebruik van
natuurgronden.

Bij het beoordelen van inschrijvingen op pachtpercelen maakt Staatsbosbeheer geen
afweging tussen agrarische sectoren, maar wordt enkel geselecteerd op duurzaamheid,
kwaliteit en prijs. Dit moet samen met de voorwaarden in het pachtcontract leiden
tot het vinden van een pachter die in staat is op een optimale manier het in pacht
uit te geven perceel te gebruiken, om de door de provincie gestelde natuurdoelen in
stand te houden. De eerste resultaten van inschrijvingen volgens het nieuwe pachtproces
laten zien dat niet één sector wordt bevoordeeld.

Staatsbosbeheer werkt samen met pachters die een duurzame bedrijfsvoering nastreven.
Dit is meegenomen bij de inschrijfvoorwaarden en gunningscriteria. Met het voor pacht
ter beschikking stellen van gronden en de specifiek daarvoor geldende pachtvoorwaarden
biedt Staatsbosbeheer mogelijkheden voor meer natuurinclusieve bedrijfsvoering door
boeren. Het voortbestaan van boeren en het scherper sturen op natuurdoelen gaan in
die zin hand in hand. Staatsbosbeheer heeft echter geen taak om sectoren of specifieke,
individuele boerenbedrijven te faciliteren – hetgeen bovendien in strijd zou zijn
met het Didam-arrest.

Alle pachters van Staatsbosbeheer hebben de mogelijkheid om mee te dingen naar pachtgrond,
niet alleen hun huidige pachtgrond, maar ook pachtgrond elders. Er wordt geen afweging
gemaakt tussen individuele agrarische ondernemers of agrarische sectoren. Er wordt
geselecteerd op duurzaamheid, kwaliteit en prijs.

De Minister voor Natuur en Stikstof, Ch. van der Wal-Zeggelink