Brief regering : Landelijk beeld jaarwisseling 2023-2024

Nr. 735 BRIEF VAN DE MINISTER VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID EN DE STAATSSECRETARIS VAN INFRASTRUCTUUR
EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 5 januari 2024

Met deze brief bieden wij uw Kamer de rapportage over de jaarwisseling 2023–2024 van
de politie aan en het rapport »Ongevallen met vuurwerk jaarwisseling 2023–2024» van
Veiligheid NL. Ook wordt een cijfermatig beeld gegeven van de geregistreerde brandmeldingen
en het aantal geregistreerde verdachten bij het Openbaar Ministerie voor misdrijven
gerelateerd aan de jaarwisseling. Hiermee wordt een cijfermatige indruk gegeven van
het verloop van afgelopen jaarwisseling. In de brief zal eerst een algemeen beeld
van de jaarwisseling worden geschetst, waarbij ook wordt stilgestaan bij geweld tegen
hulpverleners. Aansluitend wordt ingegaan op de specifieke cijfers van de politie,
brandweer, het OM en Veiligheid NL.

Jaarwisseling 2023–2024

In het algemeen kan worden geconcludeerd dat de jaarwisseling 2023–2024 op veel plaatsen
overzichtelijk is verlopen, mede dankzij de voorbereidingen en paraatheid van onze
hulpdiensten. Wel was sprake van enkele heftige incidenten waarbij we afschuwelijke
explosies van geweld tegen onder meer personen met een publieke taak hebben gezien.
Over het algemeen zet de dalende trend van het aantal incidenten dat plaatsvindt tijdens
oud en nieuw door. Er vonden wel meer aantastingen van de openbare orde plaats ten
opzichte van voorgaande jaren en er is een lichte stijging waar te nemen in het aantal
incidenten met (zware) mishandeling en bedreiging. Ook blijkt uit de rapportage van
Veiligheid NL dat (minderjarige) personen vaker slachtoffer zijn geworden van zwaar
illegaal vuurwerk. Dit is een zorgelijke ontwikkeling. Het aantal slachtoffers door
knal- en siervuurwerk is afgenomen. Rond de jaarwisseling hebben in Haarlem en Neeritter
twee incidenten plaatsgevonden met dodelijke afloop. Wij leven mee met de familie
en vrienden van deze slachtoffers.

Geweld tegen mensen met een publieke taak

Geweld en agressie tegen hulpverleners is onaanvaardbaar. De jaarwisseling is ieder
jaar een intensieve dag voor politieagenten, brandweer-, ambulancepersoneel en overige
personen met een publieke taak. Deze mensen doen een stap naar voren om te zorgen
voor de veiligheid van anderen en dankzij hun inzet is de oud en nieuw-viering mogelijk.
Het is bijzonder ernstig om te zien dat op een aantal plaatsen gerichte acties met
geweld tegen politieambtenaren en personen met een publieke taak hebben plaatsgevonden.
Ook werden op verschillende plekken in het land brandweermensen bekogeld met vuurwerk,
die hierdoor hun werk niet konden doen. Het aantal geregistreerde incidenten jegens
politieambtenaren is afgenomen, en het aantal geregistreerde incidenten jegens personen
met een publieke taak is gelijk is gebleven.

Echter, het aantal slachtoffers onder de hulpverleners toegenomen1. Dat komt doordat bijvoorbeeld bij één incident meerdere hulpverleners betrokken
waren die slachtoffer zijn geworden van verbaal of fysiek geweld. Hierdoor valt te
verklaren dat er een hoger aantal slachtoffers is van personen met een publieke taak
dan incidenten dan in voorgaande jaren. In totaal werden 295 politieagenten en personen
met een publieke taak slachtoffer van fysiek of verbaal geweld. Dit is een toename
van 52% van politieambtenaren die geconfronteerd werden met geweld (GTPA) en een toename
van 88,2% van slachtoffers van personen met een publieke taak (VPT). Het gaat alle
perken te buiten dat hulpverleners te maken krijgen met geweld en agressie en deze
trend blijft toenemen.

Geweld tegen personen met een publieke functie tijdens de jaarwisseling is onacceptabel.
De strafeis voor het plegen van geweld tegen personen die zich inzetten voor de veiligheid
van de samenleving is fors zwaarder dan in vergelijkbare geweldszaken. Uiteindelijk
beslist de rechter wat de straf wordt en of in hoeverre wordt mee gegaan in de zwaardere
eis van de officier van justitie. Om te kijken welke stappen nu verder nodig zijn,
gaan wij op korte termijn met de politie, OM, lokaal bestuur, Veiligheidsberaad, politiebonden
en boabonden in gesprek.

Cijfers ongevallen met vuurwerk

Zoals elk jaar verzorgt VeiligheidNL direct na de jaarwisseling een rapportage met
cijfers over ongevallen met vuurwerk2, gebaseerd op informatie van alle Spoedeisende Hulpafdelingen van ziekenhuizen en
aan het onderzoek deelnemende huisartsenposten.3 In totaal zijn er deze jaarwisseling 12124 letsels opgelopen. Hiervan zijn 365 personen behandeld op de Spoedeisende Hulpafdelingen
van ziekenhuizen.

Ongevallen met vuurwerk jaarwisseling 2022–2023, VeiligheidNL

Jaarwisseling:

2023–2024

2022–2023

2021–2022

Spoedeisende Hulpafsdelingen (SEH)

365

389

256

Huisartsenposten

847

=864

517

Totaal

1.212

1.253

773

Net als vorig jaar was ruim de helft van alle slachtoffers op de spoedeisende hulp
en huisartsenposten jonger dan 20 jaar. Driekwart van alle slachtoffers bestond uit
jongens of mannen. Zoals eerdere jaren waren brandwonden het meest voorkomende type
letsel (38%), dit is iets afgenomen in vergelijking met voorgaande jaren. Daarentegen
is oogletsel flink gestegen (34%) ten opzichte van vorig jaar (25%). In totaal is
44% als omstander slachtoffer geworden van vuurwerk.

Voor de slachtoffers op de Spoedeisende Hulp zijn de oorzaken van het letsel nader
gespecificeerd. Het afsteken van legaal oudejaarsvuurwerk – zoals cakes en grondbloemen –
leidde tot 23% van de vuurwerkletsels. F1-vuurwerk (o.a. sterretjes) zorgde net als
vorig jaar voor 6% van de letsels. De bijdrage van zwaar illegaal vuurwerk aan de
letsels die op de SEH behandeld zijn is gestegen van 22% (2021–2022) naar 29%. Vooral
jongeren werden veel vaker slachtoffer van zwaar illegaal vuurwerk. Specifiek bij
12 tot en met 15-jarigen was dit 34% ten opzichte van 13% vorig jaar. Afgelopen jaarwisseling
was de tweede jaarwisseling waarin er effectief sprake was van een verbod op knalvuurwerk
en vuurpijlen. Net als vorig jaar is ook dit jaar het aantal letsels door dit type
vuurwerk verder afgenomen.

De overige letselcijfers zijn nader gespecificeerd in de rapportage van VeiligheidNL,
die als bijlage met deze brief is gestuurd. VeiligheidNL zal nog een nadere analyse
uitvoeren op de letselcijfers en deze in het voorjaar publiceren. Dit rapport ontvangt
uw Kamer in het tweede kwartaal van dit jaar.

Cijfers politie

In vergelijking met het gemiddelde aantal incidenten van de afgelopen vier jaar is
het aantal geregistreerde incidenten binnen de jaarwisselingsthema’s tijdens oud en
nieuw met 29,2% gedaald.5 Daarentegen is het aantal aanhoudingen binnen de jaarwisselingsthema’s in totaal
met 1,4% gestegen ten opzichte van het gemiddelde in de afgelopen vier jaren. Tijdens
de jaarwisseling werden 287 personen aangehouden in verband met incidenten binnen
de jaarwisselingsthema's.

Ten opzichte van meldingen in de categorieën «brand/ontploffing», «hulpverlening aan
instanties», «overlast in wijk», «vernieling c.q. zaakbeschadiging» en «vuurwerk»
is een dalende trend waar te nemen. Het aantal vuurwerkincidenten is met 51,6% fors
gedaald ten opzichte van het gemiddelde van de afgelopen vier jaren. Hieronder valt
zowel «overlast», «transport», «vuurwerkevenementen», «bezitten/vervaardigen/voorhanden
hebben/afleveren van vuurwerk» en «inrichtingen vuurwerk». De overlastincidenten bestonden
deze jaarwisseling met name uit geluidshinder en jeugdoverlast.

Het aantal aantastingen van de openbare orde is gestegen ten opzichte van voorgaande
jaren. Dit wordt bevestigd door de cijfers van het Openbaar Ministerie, zie verder.
Onder deze categorie valt «verzet», «het niet voldoen aan bevel» en «misdrijven tegen
het openbaar gezag». Openbare dronkenschap en rijden onder invloed vallen hier niet
onder. In het aantal (zware) mishandeling/bedreiging is een lichte stijging te zien
ten opzichte van voorgaande jaren.

Incidenten naar thema, factsheet jaarwisselingsrapportage 2023–2024 politie

Thema

2023–2024

Gem. vorige 4 jw

%

(Zware) Mishandeling/ Bedreiging

1.417

1.332

+ 6,4%

Aantasting openbare orde

56

45

+ 24,4%

Brand/Ontploffing

1.484

1.839

– 19,3%

Hulpverlening aan instanties

242

285

– 15,1%

Overlast in wijk

1.510

1.985

– 23,9%

Vernieling c.q. zaakbeschadiging

924

1.285

– 28,1%

Vuurwerk

1.804

3.730

-51,6%

Het aantal geregistreerde (minderjarige) jongeren dat overlast veroorzaakte tijdens
de jaarwisseling laat een opvallende stijging zien. In totaal werden 364 overlast
gevende jongeren onder de 18 jaar geregistreerd. Dit is een stijging van 78% ten opzichte
van het gemiddelde van de vorige vier jaarwisselingen. Belangrijk om te noemen is
dat het nog steeds een relatief laag aantal betreft. Het aantal jeugdigen van 23 tot
en met 27 jaar geregistreerd voor overlast is juist met 40,6% afgenomen.

Het aantal geregistreerde voorvallen van geweld tegen politieambtenaren (GTPA) is
gedaald ten opzichte van voorgaande jaren. Het aantal geregistreerde voorvallen van
geweld tegen personen met een publieke taak (VPT) is gelijk gebleven. Onder deze incidenten
valt het gebruik van geweld tegen ambtenaren met een publieke taak, zoals ambulancepersoneel
of brandweermedewerkers. Het aantal «unieke» politieambtenaren en personen met een
publieke taak dat slachtoffer is geworden van fysiek of verbaal geweld is echter toegenomen.
In totaal zijn 295 politieambtenaren en personen met een publieke taak geconfronteerd
met fysiek of verbaal geweld. De steeds grootschaliger inzet van politieambtenaren
en personen met een publieke taak bij een aantal grote incidenten kan een verklaring
zijn voor de omvangrijke toename.

Cijfers Openbaar Ministerie

De politie heeft in totaal 156 aangehouden personen bij het Openbaar Ministerie aangeleverd
op verdenking van een misdrijf dat verband houdt met de jaarwisseling. Dit is een
afname van -3% ten opzichte van vorig jaar, toen werden er 161 zaken aangeleverd bij
het OM. Opvallend is de aanzienlijke toename van geweld tegen fysieke objecten. Vorig
jaar lag dit aantal nog op 23, deze jaarwisseling op 36. Geweld tegen personen blijft
alsnog het meest voorkomende misdrijffeit. In totaal werden er 50 verdachten aangeleverd
voor geweld tegen personen in het algemeen. Dit is een afname van 27% ten opzichte
van vorig jaar. En 54 verdachten voor geweld tegen personen in publieke functie. Dit
is een afname van 7% ten opzichte van vorig jaar. In zestien zaken gaat het om andere
feiten, zoals illegaal vuurwerkbezit. In het algemeen is er een dalende trend te zien,
zoals ook hieronder weergegeven.

Overzicht van het aantal verdachten voor misdrijven gerelateerd aan de jaarwisseling
van 2010–2024

In de meeste zaken is het Openbaar Ministerie momenteel bezig met onderzoek om de
aangehouden personen te kunnen vervolgen. Verder wordt een groot deel van de zaken
via de reguliere procedure afgedaan. Een aantal is afgedaan met een geldboete, TOM-zitting
(Taakstraf Openbaar Ministerie), taakstraf of Haltafdoening. In totaal zijn twee zaken
naar een supersnelrechtzitting gegaan en twee naar de snelrechter. Het betreft eenvoudige
zaken, waarbij geen verder onderzoek nodig is en een verdachte op heterdaad is betrapt
of het strafbare feit heeft bekend. In de meeste gevallen leent het snelrecht zich
niet voor incidenten waarbij sprake is van geweld tegen personen met een publieke
taak. Het betreft vaak chaotische en omvangrijke incidenten waarvoor eerst onderzoek
moet plaatsvinden om duidelijk te krijgen wie voor welke gedragingen verantwoordelijk
is. In totaal zijn 10 zaken geseponeerd, vanwege de conclusie dat veroordeling niet
haalbaar is of vanwege gronden aan het algemeen belang ontleed onwenselijk is.

Cijfers brandweer

De brandweer heeft tijdens de jaarwisseling 3680 meldingen ontvangen. Het betreft
incidenten als containerbranden, autobranden of buitenbranden. Dit cijfer laat een
milde daling ten opzichte van de vorige jaarwisseling zien, toen er 4155 meldingen
werden gedaan. Tussen 31 december 0:00 uur en 1 januari 8:00 uur is de brandweer in
totaal 3.290 keer uitgerukt voor een brand. Ook dit jaar zijn op verschillende plekken
in het land brandweermensen bekogeld met vuurwerk en konden hierdoor niet hun werk
konden doen. Dit gebeurde onder andere in Veiligheidsregio Haaglanden, Amsterdam-Amstelland,
Gelderland-Zuid, Drenthe en Groningen.

Op het dashboard van het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV), dat in opdracht
van Brandweer Nederland is ontwikkeld, wordt ook alle data rondom de jaarwisseling
inzichtelijk gemaakt: Kerncijfers Veiligheidsregios, cijfers en statistiek rondom
brandweer en brandweerzorg (nipv.nl).

Tot slot

In aanloop naar de jaarwisseling wordt vanuit verschillende partijen veel gedaan aan
preventie om de jaarwisseling voor iedereen een feest te laten zijn. Zo zetten gemeenten
jongerenwerkers en buurtvaders in om met de doelgroep in gesprek te gaan, worden preventief
containers afgesloten door boa’s en voert ook de politie gesprekken met mogelijke
raddraaiers. Verder voert de Inspectie Leefomgeving en Transport elk jaar productveiligheidsonderzoeken
uit om te voorkomen dat onveilig vuurwerk in omloop wordt gebracht. Ook gold in 16
gemeenten een lokaal vuurwerkverbod.

Dat (minderjarige) personen steeds vaker slachtoffer worden van zwaar professioneel
vuurwerk is erg zorgelijk. Om dit te voorkomen zetten wij ons op Europees niveau in
om de productie, handel en het verkoop van zwaar vuurwerk zoals cobra’s aan te pakken.
Hiervoor voeren wij gesprekken met andere EU-lidstaten.

De rapportage geeft een cijfermatig beeld van de jaarwisseling en geeft geen beeld
van de impact van de incidenten op de mensen in het werkveld. Zoals elk jaar werken
de gemeenten, politie, boa’s, brandweer, ambulancezorg, zorgpersoneel, Openbaar Ministerie,
Inspectie Leefomgeving en Transport en andere betrokken organisaties hard om de jaarwisseling
zo veilig mogelijk te laten verlopen, zodat iedereen feestelijk aan het nieuwe jaar
kan beginnen. Wij hebben grote waardering voor de inzet van iedereen die heeft gewerkt
aan de voorbereidingen en tijdens de jaarwisseling. Iedereen zou op deze dag zonder
belemmeringen en veilig zijn werk moeten kunnen uitvoeren

De Minister van Justitie en Veiligheid, D. Yeşilgöz-Zegerius

De Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat, V.L.W.A. Heijnen