Brief regering : Geannoteerde agenda voor de Raad Algemene Zaken van 19 september 2023

Nr. 2708
BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 11 september 2023

Hierbij bied ik u de geannoteerde agenda aan voor de Raad Algemene Zaken van 19 september
2023.

De Minister van Buitenlandse Zaken,
H.G.J. Bruins Slot

GEANNOTEERDE AGENDA RAAD ALGEMENE ZAKEN VAN 19 SEPTEMBER 2023

Op dinsdag 19 september a.s. vindt in Brussel de Raad Algemene Zaken (RAZ) plaats.
Op de agenda1 staat (1) een voorstel van het Spaanse voorzitterschap over het aanpassen van de
verordening inzake de officiële talen van de EU, (2) een eerste bespreking van de
concept geannoteerde agenda van de Europese Raad (ER) van 26 en 27 oktober, (3) de
Letter of Intent van het Wetgevend Programma van de Europese Commissie, (4) een evaluatie van en een
horizontale discussie over de jaarlijkse rechtsstaatdialoog, en (5) een ontbijt over
Oekraïne en een informele lunch over de Toekomst van Europa.

De Minister van Buitenlandse Zaken is verhinderd voor deze RAZ vanwege haar deelname
aan de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in New York. De Nederlands Permanente
Vertegenwoordiger bij de EU zal daarom Nederland vertegenwoordigen tijdens deze RAZ.

Voorstel aanpassing verordening tot regeling van het taalgebruik

Het Spaanse voorzitterschap heeft voorgesteld de verordening tot regeling van het
taalgebruik aan te passen. Deze verordening2 bepaalt onder andere welke talen de officiële EU-talen zijn en bepaalt voorts dat
EU-wetgeving wordt opgesteld en gepubliceerd in deze talen. Het voorstel is om het
Baskisch, Galicisch en Catalaans tot officiële EU-taal te maken.

Tijdens de RAZ zal het Spaanse voorzitterschap dit voorstel presenteren waarna een
uitwisseling zal plaatsvinden tussen de lidstaten. Het voorzitterschap wil het voorstel
mogelijk ook ter stemming brengen. De Raad van de Europese Unie dient met unanimiteit
te besluiten over dit voorstel.3 Het kabinet onderschrijft het belang van het eerbiedigen van de taalverscheidenheid
als een van de grondbeginselen van de EU.4 Wel zal het kabinet tijdens de RAZ aansturen op een zorgvuldig proces om tot een
besluit over het voorstel te komen. In dat proces moeten de (financiële) gevolgen
in kaart worden gebracht, moet aandacht zijn voor andere talen binnen de EU en dient
ook te worden ingegaan op het feit dat het Baskisch, Galicisch en Catalaans reeds
de status van semiofficiële taal binnen de EU hebben.5 Dat zijn elementen die in het voorstel niet zijn meegenomen. Om die reden is besluitvorming
in deze fase onwenselijk. Daar zal het kabinet dan ook op inzetten tijdens deze RAZ.

Voorbereiding Europese Raad van 26 en 27 oktober

Op de RAZ wordt gesproken over de voorbereiding voor de ER van 26 en 27 oktober a.s.
op basis van een concept geannoteerde agenda die op het moment van schrijven nog niet
bekend is. Naar verwachting staan op de agenda van de ER 26–27 oktober a.s. (1) de
Russische agressie tegen Oekraïne, (2) economie en, als onderdeel van externe betrekkingen,
(3) de EU-Turkije relatie.

Russische agressie tegen Oekraïne

Naar alle waarschijnlijkheid zal de ER spreken over de laatste ontwikkelingen rondom
de Russische agressie tegen Oekraïne. De inzet van het kabinet blijft ongewijzigd.
Voorafgaand aan de RAZ zal er een informeel ontbijt over Oekraïne worden georganiseerd.
Op het moment van schrijven is nog niet bekend waar de discussie zich precies op zal
richten.

Economie

Mogelijk zal tijdens de ER het Commissievoorstel voor een tussentijdse herziening
van het EU Meerjarig Financieel Kader 2021–2027 (MFK) worden opgebracht. De inzet
van het kabinet ten aanzien van deze voorstellen is opgenomen in drie BNC-fiches.6 Uitgangspunt voor het kabinet is dat uitdagingen en verplichtingen in principe opgevangen
dienen te worden binnen de kaders van het MFK en de daarbij overeengekomen speciale
instrumenten, door optimaal gebruik van bestaande middelen en waar nodig herprioritering
en flexibilisering. Het kabinet staat in beginsel positief tegenover het structureler
vorm geven van de financiële EU-steun aan Oekraïne en een Europees herstelprogramma
gericht op het herstel en wederopbouw van Oekraïne. Daarbij kijkt het kabinet naar
de meest gepaste omvang, voorwaarden en vorm van die steun.

Op het moment van schrijven bereidt het Voorzitterschap een concept onderhandelingsdocument7 voor, met een selectie van elementen waarover uiteindelijk politieke besluitvorming
nodig is. Dit document zal eerst op ambtelijk niveau in Brussel worden besproken waarbij
de Nederlandse inzet erop gericht is om de lijn uit de BNC-fiches zo duidelijk mogelijk
weer te geven in het onderhandelingsdocument. Het onderhandelingsdocument is nog niet
geagendeerd voor deze RAZ. Een mogelijke bespreking van de Commissievoorstellen tijdens
de ER zal worden voorbereid door de RAZ van 24 oktober a.s. De Kamer zal hierover
te zijner tijd worden geïnformeerd.

Externe betrekkingen: EU-Turkije relatie

Mogelijk spreekt de ER over de relatie tussen de EU en Turkije. De ER van 29–30 juni
2023 nodigde de Europese Commissie en EDEO uit om met een rapport over de stand van
zaken van de betrekkingen tussen de EU en Turkije te komen.8 Het kabinet onderschrijft het belang van de EU-Turkije relatie en verwelkomt een
rapport van de Europese Commissie en EDEO over dit onderwerp. Op het moment van schrijven
is nog onbekend wanneer dit rapport gepubliceerd wordt. Mogelijk wordt dit rapport
pas na de ER van 26 en 27 oktober gepubliceerd en besproken op de ER van 14 en 15 december.
De Kamer wordt hierover via de gebruikelijke wegen geïnformeerd.

Uitbreiding

Naar verwachting zal EU-uitbreiding niet op de ER in oktober worden besproken. Het
is waarschijnlijk dat, net als de afgelopen jaren, de ER in december zich buigt over
mogelijke beslissingen omtrent de vervolgstappen van (potentiële)kandidaat-lidstaten
in het toetredingsproces. De jaarlijkse voortgangsrapportages van de Europese Commissie
worden in oktober verwacht. De Kamer ontvangt zoals altijd een kabinetsappreciatie
van de rapportages.

Wetgevend programma Europese Commissie: Letter of Intent

De Europese Commissie zal haar Letter of Intent toelichten. Deze brief verschijnt aansluitend aan de Staat van de Unie-toespraak
die Commissievoorzitter Von der Leyen op woensdag 13 september a.s. in Straatsburg
zal geven. De brief bevat een opsomming van de prioriteiten van de Europese Commissie
voor het komende jaar. Het Commissie Werkprogramma 2024, dat naar verwachting in de
tweede helft van oktober verschijnt, werkt deze prioriteiten verder uit. De Kamer
ontvangt zoals altijd een kabinetsappreciatie van het Commissie Werkprogramma.

Jaarlijkse RoL-dialoog: evaluatie

De Raad zal de discussie over de evaluatie van de jaarlijkse rechtsstaatdialoog voortzetten.
Zoals ook toegelicht in het verslag van de RAZ van 10 juli jl. heeft het Spaanse EU-voorzitterschap
ter voorbereiding op de evaluatie de lidstaten verzocht middels een vragenlijst input
te leveren (Kamerstuk 21 501-02, nr. 2701). Het voorzitterschap streeft ernaar voor het einde van dit jaar Raadsconclusies
aan te nemen.

Nederland heeft in de vragenlijst het belang onderstreept van het bereiken van Raadsconclusies
waarin de bestaande praktijken en werkmethoden worden gecodificeerd. Daarnaast zet
het kabinet in op het versterken van de rol van de vakraden (de Raad Justitie en Binnenlandse
Zaken en de Raad Onderwijs, Jeugd, Cultuur en Sport (Media)) binnen de rechtsstaatdialoog,
meer in het bijzonder bij het bespreken van de follow-up van het jaarlijkse rechtstaatsrapport.
Dit zou aanvullende diepgaande en gerichte uitwisselingen mogelijk maken tussen Ministers
die de binnenlandse verantwoordelijkheid dragen voor de verschillende pijlers waarop
het rechtsstaatrapport betrekking heeft. Ook heeft het kabinet in de beantwoording
onderstreept dat het van belang is dat de verschillende rechtsstaatsinstrumenten elkaar
zo goed mogelijk versterken. Zoals ook toegelicht in de kabinetsreactie op het rechtsstaatsrapport
2023 die uw Kamer separaat ontvangt, is het in dit licht bijvoorbeeld positief dat
vier van de supermijlpalen over rechterlijke onafhankelijkheid opgenomen in het uitvoeringsbesluit
ter goedkeuring van het Hongaarse herstelplan, voortbouwen op aanbevelingen uit het
Hongaarse landenhoofdstuk in het rechtsstaatsrapport 2022. Dit illustreert hoe het
structureel monitoren van de rechtsstaat kan bijdragen aan het effectief gebruik van
de overige politieke, juridische en financiële instrumenten. Ten slotte heeft het
kabinet in lijn met de toezegging van de Minister van Buitenlandse Zaken van 27 januari
20219, aangegeven de evaluatie graag aan te grijpen om de mogelijkheden te onderzoeken
om de transparantie rondom de rechtsstaatsdialogen in de Raad te vergroten.

Jaarlijkse RoL-dialoog: horizontale discussie

Tijdens de RAZ vindt de jaarlijkse horizontale rechtsstaatsdialoog plaats op basis
van het rechtsstaatsrapport dat de Europese Commissie op 5 juli jl. publiceerde.10 In het rapport doet de Europese Commissie verslag van de rechtsstatelijke situatie
in de EU als geheel en in de lidstaten afzonderlijk. De lidstaten worden aan de hand
van vier pijlers langs de rechtsstatelijke meetlat gelegd: het justitieel stelsel,
corruptiebestrijding, pluriformiteit en vrijheid van de media en andere institutionele
kwesties die verband houden met checks and balances. In het algemene deel van het rapport signaleert de Europese Commissie een aantal
positieve trends, waaronder geboekte voortgang in de digitalisering van de justitiesector
en verbeteringen in de kwaliteit van wetgevingsprocessen. Daarnaast wijst de Europese
Commissie op aanhoudende zorgen in sommige lidstaten over de mate van rechterlijke
onafhankelijkheid, het gebrek aan middelen voor de justitiële sector en voor de effectieve
aanpak van corruptie. Nieuw dit jaar is dat de Europese Commissie ingaat op de opvolging
van de landspecifieke aanbevelingen uit het rechtsstaatrapport 2022.

Nederland verwelkomt het rechtsstaatrapport 2023 van de Europese Commissie en hecht
eraan dat alle EU-lidstaten ieder jaar deze preventieve toets ondergaan. Nederland
spant zich samen met gelijkgezinde lidstaten onverminderd in voor respect voor de
rechtsstaat in de Unie, steunt de Europese Commissie in haar rol als hoedster van
de Verdragen en blijft de Europese Commissie oproepen deze rol daadkrachtig en consequent
te vervullen. De kabinetsappreciatie, met daarin een reactie op het algemene deel
van het rapport en op het Nederlandse landenhoofdstuk, wordt separaat van deze geannoteerde
agenda aan uw Kamer verstuurd. Tijdens deze Raad zal de Nederlandse inbreng in lijn
zijn met deze appreciatie en het belang van een Europese agendering van de rechtsstaat
onderstrepen. Tijdens de RAZ van 24 november a.s. zullen de landenhoofdstukken van
Duitsland, Ierland, Denemarken, Griekenland en Estland worden besproken.

Lunch over de Toekomst van Europa

Het Spaanse voorzitterschap organiseert een lunch over de Toekomst van Europa. Het
is de verwachting dat dit agendapunt raakt aan de bredere discussie in de EU over
welke hervormingen binnen de EU noodzakelijk zouden zijn om voorbereid te zijn op
de uitdagingen van de toekomst, inclusief bij eventuele toekomstige EU uitbreiding.
Eerder werd deze discussie gevoerd tijdens de informele RAZ van 21–22 juni 2023.11 Naar verwachting zal het Spaanse voorzitterschap tijdens de RAZ toelichten hoe zij
deze discussie onder hun voorzitterschap verder willen brengen.