Brief regering : Onderzoek indicatieve kosten-batenanalyse kansspelen

Nr. 210 BRIEF VAN DE MINISTER VOOR RECHTSBESCHERMING

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 5 september 2023

In antwoord op schriftelijke vragen in april 2022 heb ik uw Kamer toegezegd de mogelijkheden
van een maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) voor kansspelen te verkennen.1 Om deze toezegging gestand te doen heb ik het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum
(WODC) verzocht onderzoek te doen naar de maatschappelijke kosten en baten van kansspelen.
Hierbij zend ik uw Kamer het onderzoek «Rood-zwart ontward. Verkenning van de maatschappelijke
kosten en baten van kansspelen» dat Atlas Research in opdracht van het WODC heeft
verricht.

In het onderzoek zijn de verschillende soorten maatschappelijke kosten en baten van
kansspelen geïdentificeerd. Deze indicatoren zijn behulpzaam bij het in beeld brengen
van de effecten van het kansspelbeleid en worden meegenomen in de evaluatie van de
wet Kansspelen op afstand (Koa). Daarnaast is waar mogelijk een eerste indicatie gegeven
van de omvang van kosten en baten. Die resultaten zijn met de nodige onzekerheden
omkleed. Dit is onder andere het geval omdat sommige kostenposten niet konden worden
gekwantificeerd. Bij andere posten liggen aannames aan de berekeningen ten grondslag
waardoor niet met zekerheid te zeggen is of de uitkomsten de huidige stand van zaken
weerspiegelen.

Inventarisatie maatschappelijke kosten en baten

In het onderzoek worden vier baten van kansspelen beschreven:

• Consumentensurplus: hetgeen consumenten meer zouden hebben willen betalen voor hun
consumptie;2

• Producentensurplus: hetgeen producenten meer hebben ontvangen dan hun economische
kosten;

• Afdrachten aan goede doelen, de sport en de Staat en

• Belastingeffecten.

De kosten die daar tegenover staan zijn kosten die gepaard gaan met:

• Consumentenbescherming;

• Kansspelverslaving;

• Illegaliteit en criminaliteit en

• Kosten voor de overheid.

Kwantificering maatschappelijke kosten en baten

De onderzoekers hebben getracht de kosten en baten uit te drukken in euro’s waar dat
kon. Het indicatieve beeld dat daaruit naar voren komt is dat de baten van alle kansspelmarkten
tezamen genomen opwegen tegen de kosten. Op basis van de beschikbare informatie en
de keuzes die de onderzoekers gemaakt hebben bij het wegen van deze informatie, draagt
consumentensurplus voor een groot deel bij aan de baten en kansspelverslaving aan
de kosten.

De onderzoekers schatten het totale saldo van de baten minus de kosten van de gehele
legale kansspelmarkt op ruim 2 miljard euro. Het beeld dat de baten van kansspelen
de kosten overstijgen ontstaat wanneer alle soorten kansspelen en typen spelers bij
elkaar worden genomen. Per legale deelmarkt kan de verdeling van kosten en baten echter
verschillen. Zo schatten de onderzoekers dat loterijen het grootste positieve saldo
hebben, door de afdrachten die hiermee gemoeid gaan en een relatief laag risico op
kansspelverslaving. Risicovolle kansspelen, in het bijzonder casino’s, speelautomaten
en kansspelen op afstand, laten aanzienlijk hogere kosten van kansspelverslaving zien.
De indicatieve berekening van de kosten en baten van online kansspelen laat ook zien
dat bij legaal aanbod van online kansspelen de baten de kosten overstijgen. Daarbij
is wel van belang dat de kosten en baten voor online kansspelen na de opening van
de vergunde online markt in oktober 2021 nog niet volledig in beeld zijn en daarmee
nog geen volledig beeld beschikbaar is. Ik vind wel dat de tot nu toe ingeschatte
kosten van kansspelverslaving aanzienlijk zijn. Hoewel het hier gaat om een verkenning
waarbij slechts een indicatief beeld gegeven kan worden, bevestigt dit beeld het belang
van verslavingspreventie en onderzoek en monitoring hieromtrent. Ik leg de komende
tijd in mijn beleid dan ook de nadruk op verslavingspreventie, zoals ik ook in mijn
brief van 1 juni 2023 heb aangegeven.3

Onzekerheden

Bij deze indicatieve beelden moet een aantal belangrijke kanttekeningen worden gemaakt.
Voor bepaalde kosten en baten geldt allereerst dat het niet mogelijk is gebleken deze
te kwantificeren vanwege ontbrekende informatie. Dit is bijvoorbeeld het geval bij
witwassen en ondermijning. Daarnaast is bij de berekeningen uitgegaan van aannames
over het aantal spelers van voor de opening van de online kansspelmarkt. Ook wordt
uitgegaan van de verdeling van spelers per risicoklasse van voor de opening van de
online markt. Het is niet gezegd dat deze verdeling op dit moment nog hetzelfde is.

Vervolg

Het onderzoek biedt een inventarisatie van de maatschappelijke kosten en baten van
kansspelen en een eerste monetaire kwantificering van deze indicatoren. Het onderzoek
geeft daarmee belangrijke inzichten die gebruikt worden voor de evaluatie van de wet
Kansspelen op afstand in 2024. Bij die evaluatie wordt ook vanuit andere aspecten
– zoals maatschappelijke impact, de effecten op de beleidsdoelen voor kansspelen en
juridische aspecten – naar de wet gekeken. Momenteel loopt het vooronderzoek voor
de evaluatie. Ik trek op basis van deze de indicatieve kosten- batenanalyse specifiek
dan ook geen conclusies voor het kansspelbeleid, maar zie het als een van de bouwstenen
voor de evaluatie van de wet Kansspelen op afstand.

Ook vanuit methodologisch oogpunt is dit onderzoek interessant voor beleid. Uit het
onderzoek blijkt namelijk dat MKBA’s, of lichtere vormen daarvan, soms geschikt zijn
om (voorgenomen) beleid op het terrein van justitie en veiligheid te onderzoeken.

De Minister voor Rechtsbescherming, F.M. Weerwind