Brief regering : Geannoteerde agenda voor de Raad Buitenlandse Zaken van 26 juni 2023

Nr. 2687
BRIEF VAN DE BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 14 juni 2023

Hierbij bied ik u de geannoteerde agenda aan voor de Raad Buitenlandse Zaken van 26 juni
2023.

De Minister van Buitenlandse Zaken,
W.B. Hoekstra

GEANNOTEERDE AGENDA RAAD BUITENLANDSE ZAKEN VAN 26 JUNI 2023

Op 26 juni aanstaande vindt de Raad Buitenlandse Zaken (RBZ) plaats in Luxemburg.
De Minister van Buitenlandse Zaken is voornemens deel te nemen aan deze vergadering.
Op de agenda staan de onderwerpen: Russische agressie tegen Oekraïne, Digitale Diplomatie
en de EU-CELAC Top (Gemeenschap van Latijns-Amerikaanse en Caraïbische Staten). Onder
het agendapunt current affairs staan de onderwerpen Tunesië, Kosovo en Armenië / Azerbeidzjan geagendeerd.

Russische agressie tegen Oekraïne

De Raad zal spreken over de voortdurende Russische oorlog tegen Oekraïne. De inzet
van het kabinet blijft onverminderd gericht op het zoveel mogelijk steunen van Oekraïne,
het vergroten van de druk op Rusland om diens agressie te beëindigen, en initiatieven
ten behoeve van accountability.

Het kabinet veroordeelt de verwoesting van de stuwdam bij Nova Kakhovka als een oorlogsmisdrijf
en zet zich in voor hulp aan de Oekraïense bevolking. In samenwerking met onder andere
de Unie van Waterschappen en de Reddingsvloot heeft het kabinet zich ingezet voor
de levering van hulpgoederen, waaronder circa 20 vletten, andere boten en reddingsmateriaal
op 12 juni jl. Het kabinet bestudeert de verdere – meer structurele – schade aan infrastructuur
en gebouwen en de daaruit voortvloeiende hulpvraag.

De verwoesting van de stuwdam onderstreept eens te meer het belang van de aanhoudende
kabinetsinzet op onderzoek naar schendingen van internationaal recht in Oekraïne,
het verzamelen van bewijs voor gebruik in toekomstige rechtszaken en de coördinatie
van accountability-initiatieven. Het «International Centre for the Prosecution of the Crime of Aggression», een tribunaal voor het misdrijf agressie en een volwaardig compensatiemechanisme
voor oorlogsschade zijn hier een fundamenteel onderdeel van.

Het kabinet zet zich in voor verdere aanscherping van de sancties tegen Rusland en
maatregelen om sanctieomzeiling te bestrijden, waaronder door spoedige afronding van
de onderhandelingen voor het 11de EU-sanctiepakket tegen Rusland.

Mogelijk spreekt de Raad ook over een achtste tranche steun van 500 miljoen euro vanuit de Europese Vredesfaciliteit (EPF) aan Oekraïne.
Het kabinet steunt dit voorstel. Daarnaast zal de Raad naar verwachting instemmen
met de reeds aangekondigde tweede ophoging van het EPF financieringsplafond.1 Deze ophoging van 3,5 miljard euro (in 2018 prijzen, conform Europese begrotingssystematiek)
is nodig om de steun aan Oekraïne en andere partners in de wereld voort te kunnen
zetten. Op 2 april 2023 heeft uw Kamer de Tweede incidentele suppletoire begroting
ontvangen inzake de Nederlandse bijdrage aan deze ophoging.2

Digitale diplomatie

Vorig jaar is, op initiatief van Denemarken, digitale diplomatie voor het eerst tijdens
de RBZ geagendeerd. Digitale diplomatie is sindsdien een jaarlijks terugkerend agendapunt
om het belang van meer strategische aanpak en coördinatie in EU-verband te benadrukken
en bewerkstelligen. Digitale technologieën brengen nieuwe kansen en risico’s met zich
mee. Ook kunnen zij een verschuiving in de geopolitieke machtsverhouding teweegbrengen.
Het kabinet hecht er daarom belang aan dat digitale diplomatie centraal komt te staan
en integraal wordt opgenomen in het externe optreden van de EU.

Op 18 juli 2022 nam de Raad de eerste Raadsconclusies3 digitale diplomatie aan waarin de principes van digitale diplomatie zijn uiteengezet
op basis van universele mensenrechten, fundamentele vrijheden, rule of law en democratische principes. Tijdens de aankomende RBZ liggen nieuwe Raadsconclusies
voor.

De inzet van het kabinet is in lijn met de recent gepubliceerde «Internationale Cyberstrategie
(2023–2028)4» gericht op versterken van Europese coördinatie ten aanzien van cyberveiligheid,
mensenrechten online en beheer van het internet. Het kabinet onderstreept daarbij
het belang van verbeterde onderlinge coördinatie en beleidscoherentie tussen de Europese
Dienst voor Extern Optreden (EDEO), de Commissie en de lidstaten om zo de strategische
positie van de EU in multilaterale en multistakeholder discussies omtrent internet,
cyber en digitale technologieën te versterken.

EU-CELAC

De RBZ bespreekt de inzet voor de EU-CELAC Top die op 17–18 juli aanstaande op niveau
van staatshoofden en regeringsleiders plaatsvindt in Brussel. De Top dient de basis
te leggen voor een diepgaander en gemoderniseerd partnerschap met landen in Latijns-Amerika
en de Caribische regio. Het kabinet ziet kansen om de samenwerking tussen de EU en
deze regio te verdiepen op terreinen als internationale rechtsorde en multilateralisme,
de aanpak van grensoverschrijdende georganiseerde criminaliteit, klimaat, water en
kritieke grondstoffen. Ook op het terrein van handel en investeringen, in het bijzonder
de energietransitie, liggen mogelijkheden. Andere beoogde uitkomsten van de Top zijn
een investeringsagenda onder de EU Global Gateway en partnerschappen op terreinen als digitalisering en kritieke grondstoffen.

De inzet van het kabinet is gericht op een gemeenschappelijke verklaring waarin beide
regio’s zich committeren aan versterkte samenwerking op de hierboven genoemde prioritaire
thema’s. Daarnaast hecht het kabinet aan aandacht voor mensenrechten en democratie
tijdens de Top en in de gemeenschappelijke verklaring. De RBZ biedt de eerste mogelijkheid
voor lidstaten om vrijblijvend te reageren op de mededeling («joint communication») van de Commissie en EDEO waarin zij de inzet voor een hernieuwd strategisch partnerschap
met de deze regio toelichten. Uit een eerste appreciatie blijkt dat de mededeling
grotendeels in lijn is met de kabinetsinzet om het partnerschap met de regio te verdiepen.
Een concept-BNC-fiche met uitgebreide appreciatie zal binnenkort met uw Kamer worden
gedeeld.

Current Affairs

Tunesië

De Raad zal naar verwachting stilstaan bij de politieke ontwikkelingen, de sociaal-economische
omstandigheden en de irreguliere migratie van en via Tunesië naar de EU. Tijdens de
Raad zal mogelijk ook worden teruggekoppeld over het bezoek dat Commissievoorzitter
Von der Leyen, Minister-President Meloni en Minister-President Rutte namens Team Europe aflegden aan Tunis, waar zij met de president van Tunesië, Kais Saied, spraken. Tijdens
dit bezoek onderstreepten zij de brede relatie tussen Tunesië en de Europese Unie
en bevestigden zij de samenwerking en gezamenlijke belangen. Von der Leyen presenteerde
tijdens de persconferentie de contouren van een veelomvattend partnership package.5 Dit EU-pakket – bestaande uit onder andere 900 miljoen euro macro-financiële bijstand
en begrotingssteun oplopend tot 150 miljoen euro – omvat maatregelen op het gebied
van economie, handel en investeringen, energie, duurzaamheid, migratie en mobiliteit.
De Commissie werkt momenteel de voorstellen in het EU-pakket nader uit voor de bespreking
tijdens de Europese Raad op 29 en 30 juni aanstaande. Uw Kamer zal op korte termijn
nader worden geïnformeerd over de details van dit EU-pakket. Tijdens de Raad zal mogelijk
ook worden gesproken over het bezoek dat Eurocommissaris voor Nabuurschapsbeleid en
Uitbreiding (DG NEAR) Várhelyi voornemens is af te leggen aan Tunesië.

Het kabinet benadrukt het strategische belang van het partnerschap tussen de EU en
Tunesië. Het kabinet gelooft dat investeren in een brede samenwerking en dialoog met
Tunesië de enige manier is om gezamenlijke uitdagingen te bespreken. Het kabinet is
voorstander om in deze samenwerking tegelijkertijd de aandacht te richten op het tegengaan
van irreguliere migratie, het stabiliseren van de Tunesische economie en versterkte
politieke dialoog via een Associatieraad en Partnerschapsprioriteiten. Dit biedt mogelijkheid
om te spreken over gezamenlijke belangen en uitdagingen, en ook om zorgen te bespreken.
Het kabinet blijft zich inzetten om de Tunesische bevolking te ondersteunen en benadrukt
dat vrijheden en democratische instituties, alsmede ruimte voor het maatschappelijk
middenveld, essentieel zijn voor stabiliteit op de midden tot lange termijn.

Kosovo

De Raad zal naar verwachting spreken over de recent opgelopen spanningen in Noord-Kosovo.
De EU, onder leiding van de HV voor het Europees Buitenlandbeleid Borrell en de EU
Speciaal Vertegenwoordiger (EUSR) voor de Belgrado-Pristina Dialoog Lajčák, werkt
momenteel aan diplomatieke oplossingen om verder te de-escaleren. Nederland sluit
zich aan bij oproepen van de EU, het VK en de VS aan Servië en Kosovo om zich te onthouden
van verdere acties die spanningen veroorzaken. De recente ontwikkelingen benadrukken
het belang van beide partijen om de door de EU geleide dialoog ten behoeve van de
normalisering van de betrekkingen voort te zetten. Nederland onderschrijft hierin
belang van een evenwichtige aanpak met beide partijen ook voor wat betreft het inzetten
van eventuele consequenties als partijen zich niet aan het de-escalatieplan houden.

Armenië/Azerbeidzjan

De Raad zal naar verwachting de laatste ontwikkelingen ten aanzien van de EU-geïnitieerde
vredesonderhandelingen tussen Armenië en Azerbeidzjan bespreken.

De-escalatie en dialoog zijn voor het kabinet van groot belang. Op 12 juni jl. zou
een nieuwe ronde van onderhandelingen in de VS onder leiding van Secretary of State Antony Blinken plaatsvinden. Op verzoek van Azerbeidzjan zijn deze om onduidelijke
redenen uitgesteld. Het is onbekend wanneer de onderhandelingen hervat worden. Het
kabinet steunt de vredesonderhandelingen tussen Armenië en Azerbeidzjan en hoopt op
een snelle uitkomst voor vrede en stabiliteit in de Zuidelijke Kaukasus. Het kabinet
onderstreept het belang dat alle betrokken partijen weer zo snel mogelijk aan tafel
moeten komen om tot oplossingen te komen.