Brief regering : Evaluatie Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) en Vestia

Nr. 559
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR VOLKSHUISVESTING EN RUIMTELIJKE ORDENING

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 13 maart 2023

Het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) speelt een grote rol bij het kunnen realiseren
van de opgaven van corporaties zoals vastgelegd in de Nationale prestatieafspraken,
Zij stelt corporaties in staat geborgde financiering aan te trekken om hun investeringen
op te voeren. Om deze rol goed te kunnen vervullen is een robuust borgstelsel noodzakelijk.
Hier is de afgelopen jaren extra op ingezet door middel van het Strategisch programma1. Ook de structurele oplossing voor Vestia is hiervoor belangrijk.

Op basis van twee rapporten, namelijk een externe evaluatie van het risicokapitaalbeleid
van WSW en de jaarlijkse kapitaaltoereikendheidstoets, constateer ik dat het borgstelsel
er goed voor staat en dat de risico’s in het borgstelsel het afgelopen jaar zijn afgenomen.
Dat is een belangrijke constatering bij de start van de investeringsopgave waar corporaties
de komende jaren voor staan. Hierbij bied ik uw Kamer het rapport Externe Doorlichting
Beleidsregel I aan dat is opgesteld door KPMG en geef ik een toelichting op dit rapport
en op de kapitaaltoereikendheidstoets.

Daarnaast ga ik in deze brief in op de succesvolle splitsing van Vestia en enkele
financiële aspecten die daarbij van belang zijn. De splitsing was de laatste stap
in de structurele oplossing voor Vestia, die in combinatie met de leningruil van vorig
jaar, ertoe leidt dat er nu drie nieuwe corporaties zijn die in Den Haag, Rotterdam,
Delft en Zoetermeer weer kunnen gaan bijdragen aan het realiseren van de grote volkshuisvestelijke
opgaven.

Waarborgfonds Sociale Woningbouw

Periodieke externe evaluatie risicokapitaal WSW

Het WSW borgt leningen die woningcorporaties aantrekken voor hun investeringen in
de volkshuisvesting. Daarmee garandeert het voor financiers van die leningen de betaling
van rente en aflossing. Hierdoor kunnen woningcorporaties zich tegen gunstige voorwaarden
financieren op de kapitaalmarkt. De extra zekerheid die de garantie van WSW financiers
biedt zorgt er bijvoorbeeld voor dat woningcorporaties een lagere rente betalen. Het
Rijk en de gemeenten bekleden in het stelsel met WSW een achtervangpositie. Dat betekent
dat zij bij dreigende liquiditeitstekorten bij WSW steun zullen verschaffen in de
vorm van renteloze leningen.

WSW en de achtervangpartijen hebben afspraken gemaakt over de risicobeheersing van
WSW. Deze afspraken hebben als doel de kans te beperken dat de achtervangpartijen
steun moeten verlenen. Deze afspraken zijn vastgelegd in beleidsregels van WSW. In
het kader van het Strategische Programma van WSW zijn drie nieuwe beleidsregels op
1 juli 2021 in werking getreden, die betrekking hebben op:

(I) de toereikendheid van het risicokapitaal om verliezen op te vangen en de inrichting
van de modelgovernance inclusief modelcommissie, als ook een periodieke externe evaluatie
van de bepaling van het risicokapitaal;

(II) de voorwaarden voor verstrekking van borging van geldleningen voor deelnemende corporaties;
en

(III) de informatieverstrekking van WSW aan de Staat der Nederlanden en de Vereniging Nederlandse
Gemeenten (VNG).

Aanvullend beoordeelt de Aw of er bij WSW sprake is van een beheerste en integere
bedrijfsvoering.

Ten behoeve van de periodieke evaluatie uit beleidsregel I is KPMG gevraagd antwoord
te geven op de volgende hoofdvraag: «Kan door de wijze waarop WSW invulling heeft
gegeven aan de afspraken in Beleidsregel I, worden geconcludeerd dat het risicokapitaal
toereikend is?» KPMG heeft zich bij de beantwoording daarvan gericht op het afzonderlijk
onderzoeken van de invulling door WSW van de verschillende afspraken in beleidsregel
I.

In het onderzoek van KPMG worden eenentwintig specifieke onderwerpen beschreven waar
WSW binnen de kaders van beleidsregel I een nadere invulling aan heeft gegeven. KPMG
concludeert dat de invulling van WSW voor zeventien van de onderwerpen de best mogelijke
classificatie heeft: «overwegend passend». Van vier onderwerpen heeft KPMG aangegeven
de passendheid niet te kunnen bepalen zonder uitgebreide nadere analyse. Dit betreffen
de afslag op waardering onderpand (in default), de grote-postencorrectie, de afslag
voor mogelijke niet-beschikbaarheid jaarlijks obligo en de afslag voor mogelijke niet-beschikbaarheid
gecommitteerd obligo. In de besprekingen over het Strategisch Programma tussen WSW
en het Rijk en VNG zijn de betreffende keuzes die op deze onderwerpen zijn gemaakt
echter al uitgebreid geanalyseerd, waarbij de partijen gezamenlijk de huidige uitwerking
als meest passend hebben bevonden. In aanvulling op de toelichting van WSW op deze
onderwerpen in de begeleidende brief bij het rapport zal WSW deze ook bespreken met
de achtervangpartijen en de Autoriteit Woningcorporaties (Aw).

Ik stel vast dat KPMG in het rapport Externe Doorlichting Beleidsregel 1 grondig heeft
gekeken naar de keuzes die WSW heeft gemaakt binnen de afspraken van Beleidsregel
I en daarvan het merendeel als overwegend passend heeft gekwalificeerd. Hiermee wordt
ook voldaan aan de wens van uw Kamer zoals geuit in de motie van het lid Koerhuis2, waarover ik uw Kamer in november 20213 en november 20224 informeerde.

Kapitaaltoereikendheidtoets

In aanvulling op het KPMG rapport blijkt uit de meest recente kapitaaltoereikendheidtoets
van 28 november 2022 dat WSW’s kapitaal toereikend is.

WSW beoordeelt jaarlijks, uiterlijk op 1 december, de toereikendheid van het risicokapitaal
op basis van de meest recente jaarrekening van deelnemers. Dit is vastgelegd in Beleidsregel
I. Van toereikendheid is sprake als het risicokapitaal groter of gelijk is aan het
vereist kapitaal.5 Een positieve uitkomst van de toereikendheidstoets geeft grote zekerheid dat WSW
aan alle borgaanspraken kan voldoen zonder het Rijk en de gemeenten in hun positie
als achtervang te hoeven aanspreken.

Het vereiste kapitaal van WSW bedraagt per 31 december 2021 € 1.384 miljoen6 (ten opzichte van eind 2020: € 2.171 miljoen). Het beschikbare risicokapitaal bedraagt
€ 2.645 miljoen (ten opzichte van eind 2020: € 2.572 miljoen). Het vereiste kapitaal
is ten opzichte van 2020 dus sterk afgenomen, terwijl het risicokapitaal is toegenomen.
Het beschikbare risicokapitaal is groter dan het vereiste kapitaal; ofwel het kapitaal
van WSW is toereikend. Dat de marge tussen het risicokapitaal en het vereiste kapitaal
is groter geworden, is het gevolg van de rentestijging in 2021 en van de leningruil
van Vestia.7

Vestia

De langjarige problematiek van Vestia heeft een structurele oplossing gevonden in
een leningruil met collega corporaties en in de splitsing van Vestia. De drie rechtsopvolgers,
Hef Wonen, Hof Wonen en Stedelink, zijn als nieuwe corporaties toegetreden tot het
corporatiebestel. Voor met name de vier gemeenten waar deze corporaties actief zijn,
respectievelijk Rotterdam, Den Haag, en Delft en Zoetermeer, betekent dit een belangrijke
stap in het oppakken van de volkshuisvestelijke opgaven. De structurele oplossing
maakt dat de rechtsopvolgers meer kunnen investeren dan Vestia.

Dekkingsratio DAEB opvolgers Vestia

In het kader van de splitsing van Vestia heb ik op 11 oktober 2022 mijn goedkeuring8 gegeven aan het verzoek van WSW voor een uitzondering op toepassing van de zogenoemde
dekkingsratio DAEB9 op de drie opvolgers van Vestia. Dit betekent dat het mogelijk is om de rechtsopvolgers
borgbaar te verklaren ondanks dat men op dit moment nog niet voldoet aan deze ratio,
omdat herstel ervan voldoende realistisch is in de prognose. Dat laatste blijkt het
geval.10

Bij mijn goedkeuring heb ik meegewogen dat WSW op basis van haar zekerheidspositie
geen extra risico voor zichzelf of de achtervangpartijen (Rijk en gemeenten) voorziet
bij het afwijken van de dekkingsratio. Bovendien zorgt de splitsing van Vestia als
geheel voor een verlaging van het risico van het borgstelsel en daarmee het risico
voor de achtervang. De Aw heeft vanuit haar wettelijke adviesrol op de beleidsregels
van WSW positief geadviseerd op deze uitzondering. De VNG en de Minister van Financiën
hebben ook positief geoordeeld over de gevraagde goedkeuring. Deze goedkeuring was
voor de kerngemeenten (Rotterdam, Den Haag, Zoetermeer en Delft) een belangrijke voorwaarde
voor een positieve zienswijze op de splitsing van Vestia.

Toezicht Aw

De oprichting van drie nieuwe woningcorporaties brengt de nodige risico’s met zich
mee, vanwege het feit dat eerst de organisaties op orde moeten worden gebracht, alvorens
invulling te kunnen geven aan het volkshuisvestelijke beleid in de verschillende gemeenten.
Ook voldoen zij momenteel, zoals hierboven toegelicht, nog niet aan een financiële
ratio. Om deze redenen staan de rechtsopvolgers van Vestia nu onder verscherpt toezicht
van de Aw zoals dit bij dergelijke gevallen in de rede ligt. Investeren moet op een
prudente wijze gebeuren. Ondanks de verwachting dat de drie rechtsopvolgers nog enkele
jaren niet aan alle ratio’s voldoen, blijft de Aw voor iedere individuele instelling
tussentijds beoordelen of het risico zodanig kleiner wordt dat kan worden overgestapt
op regulier toezicht. In 2023 worden er per corporatie afspraken gemaakt over de voorwaarden
voor het loslaten van het verscherpt toezicht.

Hoewel de drie rechtsopvolgers van Vestia nu nog onder verscherpt toezicht staan van
de Aw kijkt deze positief aan tegen het vermogen van de rechtsopvolgers van Vestia
om op termijn een sterke governance en financiële continuïteit aan te tonen en monitort
dit nauwgezet. Ik heb er zodoende vertrouwen in dat de drie corporaties op een solide
manier hun bijdrage kunnen leveren aan de volkshuisvestelijk opgaven in de gemeenten
waar zij werkzaam zijn.

Alternatieve risicometing Vestia

Tot en met 2022 hebben de achtervangers een lager zekerheidspercentage geaccepteerd
dan 99%11 dat er geen beroep hoeft worden gedaan op de achtervang voor WSW. Oorzaak daarvan
lag bij de omvang van de leningportefeuille van Vestia, waarvan het solvabiliteitsrisico
te groot was voor de omvang van het borgstelsel.

Door het Rijk en VNG is destijds met WSW afgesproken om vóór 1 januari 2023 een voorstel
uit te werken voor een alternatieve risicometing voor Vestia. Hierover informeerde
ik uw Kamer eerder12. Deze risicometing behoefde alleen uitgevoerd te worden als de financiële situatie
van Vestia drie jaar na het in werking treden van de nieuwe beleidsregels niet zou
zijn verbeterd.

In lijn met de verwachting die ik eerder uitsprak is door de structurele oplossing
voor Vestia en verbeterde marktomstandigheden de financiële situatie van (de opvolgers
van) Vestia dusdanig verbeterd dat deze alternatieve risicometing achterwege kan blijven.

Situatie Tweebosbuurt

Tijdens het commissiedebat op 24 juni 2021 (Kamerstuk 32 847, nr. 812) heb ik toegezegd uw Kamer te informeren over de gesprekken tussen de gemeente Rotterdam
en de Speciale Rapporteur van de Verenigde Naties over de herstructurering van Vestia-bezit
in de Tweebosbuurt. Dat gesprek was beoogd voor het derde kwartaal van 2022, maar
is door ziekte voorlopig uitgesteld door de Speciale Rapporteur. Er is op dit moment
geen zicht op een nieuwe datum.

Tenslotte

Met het voltooien van de splitsing van Vestia is dit dossier na 10 jaar succesvol
tot een einde gebracht, niet in de laatste plaats door de solidariteit binnen de corporatiesector.
Daarmee is tevens het borgstelsel robuuster geworden. Met de volkshuisvestelijke opgave
waar de corporatiesector voor staat is dat een mooi resultaat.

De Minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, H.M. de Jonge