Brief regering : Stand van zaken infectieziekten en AMR

Nr. 2014
BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 10 februari 2023

Met deze brief informeer ik uw Kamer over de stand van zaken omtrent de humane besmetting
met het poliovirus eind vorig jaar, groep A-streptokokkeninfecties, geef ik een procesupdate
over antimicrobiële resistentie en informeer ik uw Kamer over de publicatie van de
Staat van Infectieziekten 2021.

Besmetting poliovirus

Op 8 december jl. heb ik uw Kamer geïnformeerd over een humane besmetting met het
poliovirus bij een medewerker van vaccinproducent Bilthoven Biologicals (BBio) (Kamerstuk
25 295, nr. 1983). De meeste mensen in Nederland zijn gevaccineerd tegen polio, zo ook deze medewerker.
Hierdoor kon hij zelf niet ziek worden van het poliovirus. Wel droeg deze medewerker
het virus bij zich en scheidde hij het uit via de ontlasting. De GGD heeft de besmette
medewerker daarom in isolatie geplaatst en bron- en contactonderzoek uitgevoerd. Zoals
toegezegd, informeer ik uw Kamer bij deze over nieuwe ontwikkelingen.

De isolatie van de medewerker is op 11 januari 2023 beëindigd. De medewerker droeg
het virus niet meer bij zich en kon dus geen anderen meer besmetten. Alle medewerkers
hebben vrijwillig deelgenomen aan het feces- en serumonderzoek en bij geen van de
andere medewerkers of bij de onderzochte contacten van de medewerker is het virus
gevonden. Ook in nieuwe rioolwatermonsters is het virus niet meer aangetroffen. BBio
heeft de activiteiten waarbij met actieve poliovirussen wordt gewerkt tijdelijk stopgezet
en deze op 6 februari weer opgestart.

Stichting ALt, de beheerder van het terrein waar BBio zich bevindt en houder van de
vergunning vanuit de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied, heeft onderzoek uitgevoerd
in opdracht van de Omgevingsdienst. Op basis van de onderzoeksresultaten ziet de Omgevingsdienst
dat er maatregelen zijn genomen of nog worden genomen door Stichting ALt, maar dat
aanvullende structurele verbetering in de bedrijfsvoering nodig is. De Omgevingsdienst
heeft daarom aangekondigd te gaan handhaven en gaat er op toezien dat de juiste verbeterstappen
genomen worden. De Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) heeft BBio verzocht
onderzoek te doen naar de oorzaak van het incident.

Naar aanleiding van de onderzoeksresultaten heeft BBio procedures aangepast en zet
het bedrijf in op scholing van personeel.

De WHO heeft aan mij haar zorgen geuit over de frequentie waarin poliovirus wordt
aangetroffen in de speciale rioolwatersurveillance voor polio bij deze «polio essential
facility». Ik deel die zorgen. Het is daarom van belang dat het mogelijk wordt om
strengere eisen te stellen aan faciliteiten die met poliovirus werken en dat de IGJ
in haar hoedanigheid als National Authority for Containment handhavings- en toezichtsbevoegdheden krijgt ten aanzien van «containment». Ik heb
hiervoor een wetsvoorstel voorbereid dat ik nog dit kwartaal indien bij uw Kamer.

Bij relevante ontwikkelingen zal ik uw Kamer opnieuw informeren.

Groep A-streptokokkeninfecties

Groep A-streptokokken (GAS) infecties worden veroorzaakt door een bacterie: de streptokok.
Er zijn twee soorten: invasieve en niet-invasieve infecties. Niet-invasieve GAS-infecties
verlopen meestal mild. Het gaat onder andere om keelontsteking en huidinfecties zoals
krentenbaard. Invasieve GAS-infecties zijn ernstiger. De bacterie kan bij deze soort
doordringen in onderliggend weefsel of de bloedbaan en bloedvergiftiging, hersenvliesontsteking
of het afsterven van weefsel veroorzaken. Ook kraamvrouwenkoorts wordt veroorzaakt
door een invasieve GAS-infectie.

Sinds het voorjaar van 2022 neemt het aantal meldingen van invasieve GAS-infecties
toe. In het voorjaar van 2022 was dit vooral te zien bij kinderen tussen 0 en 5 jaar.
Maar in december 2022 steeg het aantal meldingen van invasieve GAS-infecties bij volwassenen
ook sterk. Het RIVM heeft huisartsen en artsen in ziekenhuizen geïnformeerd over de
toename van het aantal gemelde invasieve GAS-infecties.

Ook in landen zoals het Verenigd Koninkrijk, Ierland en Frankrijk werden vorig jaar
meer mensen ernstig ziek door GAS. Het is niet precies bekend hoe dit komt. Wel geeft
een infectie met een virus, zoals het griepvirus of waterpokken, een grotere kans
op een ernstige infectie met groep-A-streptokokken. Mogelijk zijn meer mensen vatbaar
voor ziekteverwekkers omdat mensen de afgelopen jaren door de coronamaatregelen minder
in aanraking kwamen met virussen en bacteriën. Daarnaast draagt mogelijk de opkomst
van een bepaald type van de bacterie (M1UK) bij aan de toename.

Na overleg met deskundigen is besloten om het aantal ziektes veroorzaakt door invasieve
GAS-infecties dat artsen en laboratoria moeten melden bij de GGD, uit te breiden.
De GGD kan dan preventief antibiotica geven aan mensen die in huis wonen bij iemand
met een invasieve GAS-infectie om zo te voorkomen dat mensen in de directe omgeving
ook ernstig ziek worden. Het RIVM doet samen met de GGD-en onderzoek naar de effectiviteit
van deze maatregelen en zal deze in juni van dit jaar evalueren.

Antimicrobiële resistentie

In de Kamerbrief in reactie op aanbevelingen van de NVMM voor bestrijding van antibioticaresistentie
van november 2022 (Kamerstukken 32 620 en 32 793, nr. 281), gaf ik aan u begin dit jaar te informeren over de stand van zaken rondom Antimicrobiële
resistentie (AMR). AMR speelt op veel terreinen, want zowel bij mensen, dieren en
in het milieu komen resistente micro-organismen voor. Vanwege de wereldwijde omvang
van de problematiek rondom AMR zetten wij ons in door internationaal en vanuit verschillende
disciplines samen te werken om dit probleem aan te pakken. Ik werk daartoe samen met
de Ministers van Landbouw, Natuur & Voedselkwaliteit en de Staatssecretaris van Infrastructuur
& Waterstaat aan een verdere versterking van onze gemeenschappelijke One Health-aanpak
voor antimicrobiële resistentie. Een aantal belangrijke focuspunten hierbij is een
reductie in het gebruik van kritische antimicrobiële middelen in zowel de humane als
veterinaire sector, het verbeteren van de surveillance en de ontwikkeling van nieuwe
middelen.

Eind vorig jaar heb ik, samen met vertegenwoordiging vanuit LNV, een conferentie in
Oman bijgewoond om de internationale samenwerking op dit probleem te versterken. Begin
februari nam ik deel aan de bijeenkomst van de Global Leaders Group (GLG) on Antimicrobial
Resistance, welke bestuurders en deskundigen uit verschillende sectoren en landen
verenigt die samenwerken om de politieke actie tegen AMR te versnellen. Deze groep
vervult een onafhankelijke wereldwijde adviserende en pleitbezorgende rol en werkt
aan het behoud van urgentie, publieke steun, politiek momentum en zichtbaarheid van
de AMR-uitdaging op de wereldwijde gezondheids- en ontwikkelingsagenda.

Nationaal werken we aan de invulling van het AMR-beleid in afstemming met ketenpartijen
en andere stakeholders, in vervolg op de huidige aanpak. Eind 2023 wordt de Kamer
geïnformeerd over de invulling van het beleid voor de komende jaren rondom AMR middels
een Nationaal actieplan.

Staat van Infectieziekten 20211

Elk jaar geeft het RIVM een overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen van infectieziekten
in Nederland en, als het voor Nederland relevant is, in het buitenland. 2021 is het
tweede jaar van de coronapandemie. De coronamaatregelen lijken invloed te hebben gehad
op de mate waarin andere infectieziekten dan COVID-19 voorkwamen. De griepepidemie
begon bijvoorbeeld veel later in de winter van 2021–2022 dan voor de pandemie. Daarnaast
was er een epidemie van het RS-virus, die veel eerder dan normaal begon en erg lang
duurde. Opvallend is dat er sinds het begin van de coronamaatregelen bijna geen kinkhoest
patiënten meer zijn geregistreerd in Nederland. De Staat van Infectieziekten geeft
ook aan hoeveel «gezonde levensjaren» van de bevolking verloren zijn gegaan door infectieziekten.
Dit wordt uitgedrukt in disability-adjusted life years (DALY’s), een maat waarin de
duur en ernst van een ziekte en het aantal mensen dat hem krijgt is samengevat. In
2021 gingen in Nederland de meeste gezonde levensjaren verloren aan COVID-19 (218.900
DALY’s), de griep (10.200 DALY’s) en ernstige pneumokokkenziekte (8.300 DALY’s).

Elk jaar wordt een onderwerp uitgediept, dit jaar is dat de invloed van coronamaatregelen
op andere infectieziekten. Veel infectieziekten nemen af nadat maatregelen zijn ingevoerd
en nemen weer toe als de maatregelen zijn losgelaten. Sommige infectieziekten komen
dan weer in dezelfde aantallen voor als voor de pandemie, bij andere blijven de aantallen
heel laag.

Op sommige infectieziekten, zoals legionella en campylobacter lijken de coronamaatregelen
helemaal geen invloed te hebben gehad, dit hangt samen met het verspreidingsmechanisme
van deze ziekten.

De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,
E.J. Kuipers