Brief regering : Reactie op het rapport van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) over het inspectiebezoek aan de Handhaving en Toezichtlocatie van het COA in Hoogeveen op 8 en 9 september 2022

Nr. 3067
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 6 februari 2023

Op 2 februari jl. heeft de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) haar rapport inzake
haar bezoek aan de Handhavings- en Toezichtslocatie (HTL) te Hoogeveen op 8 en 9 september
2022 gepubliceerd. In deze beleidsreactie wordt gereageerd op de conclusies en aanbevelingen
uit het rapport.

Aanleiding

De IGJ heeft van de Inspectie Justitie en Veiligheid (IJenV) een signaal ontvangen
dat sprake zou zijn van risico’s, dan wel belemmeringen voor de toegang tot de zorg
in de HTL. Naar aanleiding daarvan heeft de IGJ op 8 en 9 september 2022 een bezoek
gebracht aan de HTL. Zoals aangegeven in het rapport heeft de IGJ onderzocht of de
toegang tot zorg in de HTL is geborgd. Tijdens het bezoek heeft de IGJ informatie
verzameld door middel van gesprekken met medewerkers, observaties, een rondleiding
en het inzien van documenten en rapportagesystemen.

HTL

Vreemdelingen die in Nederland een asielaanvraag hebben ingediend, worden opgevangen
door het COA op opvanglocaties. Als een asielzoeker overlast veroorzaakt, kan het
COA verschillende maatregelen treffen, zoals neergelegd in het maatregelenbeleid.
Hieronder valt onder andere het regelement onthouding verstrekkingen (rov). Het COA
gebruikt deze maatregelen om bewoners zich bewust te maken van de negatieve impact
van het incident dan wel het getoonde gedrag. Een vaak gehanteerde maatregel is het
(deels) inhouden van de wekelijkse financiële verstrekkingen. Een andere, zwaardere
maatregel betreft de plaatsing in de HTL. Dit is een maatregel voor asielzoekers die
op een opvanglocatie ernstige overlast veroorzaken, waarvan de impact op de bewoners
en medewerkers dusdanig groot en heftig is, dat plaatsing in een separate opvang noodzakelijk
is.1 Aan de asielzoeker wordt dan naast de HTL-maatregel tevens een vrijheidsbeperkende
maatregel op grond van artikel 56, eerste lid, Vreemdelingenwet 2000 opgelegd. De
maatregel heeft tot gevolg dat asielzoekers zich enkel in de HTL en het omliggende
terrein mogen begeven.

De HTL is primair gericht op streng toezicht op én begrenzing van negatief gedrag
van asielzoekers. Hiermee wordt beoogd: (a) stringent op te treden tegen onaanvaardbaar
gedrag van overlastgevende asielzoekers, (b) de veiligheid op reguliere opvanglocaties
te vergroten, (c) de overlast rond de reguliere opvanglocaties te beperken, (d) de
veiligheid op de HTL te vergroten en (e) overlast en criminaliteit in de omgeving
van de HTL te voorkomen.

Gedragsbeïnvloeding gericht op gedragsverandering is niet het enige doel van de overplaatsing
naar de HTL. Hier is in de begeleiding van het COA echter wel aandacht voor. Het COA
maakt gebruik van diverse methoden die ook door de reclassering en DJI worden gebruikt.
Er is aandacht voor bewustwording van zowel de eigen problematiek als de gevolgen
daarvan en het aanbieden en aanleren van handelingsperspectieven of gedragsalternatieven.
Eveneens is aandacht voor de mogelijke oorzaken van het overlastgevend gedrag. Hiervoor
is intensief contact met verslavingszorg- en GGZ-instellingen.

De huisregels van de HTL zijn strenger dan op een regulier azc. Er is sprake van een
sober regime en voorzieningen worden verstrekt in natura. Ook geldt een wekelijkse
meldplicht bij de afdeling Vreemdelingenpolitie, Identificatie en Mensenhandel van
de Nationale Politie (hierna AVIM) en een dagelijkse inhuisregistratie bij het COA.

Conclusies en aanbevelingen

De IGJ concludeert dat de kwaliteit van en toegankelijkheid naar de zorg over het
algemeen goed is en dat hierbij geen sprake is van structurele tekortkomingen. Tegelijkertijd
concludeert de IGJ dat er een paar aandachts- en verbeterpunten zijn:

− De woonbegeleiders zijn alert op de gezondheid van bewoners en signalen die kunnen
duiden op gezondheidsproblemen. De IGJ vindt het van belang dat medewerkers hierop
alert blijven en dat wordt zorggedragen dat de toegang tot de zorg blijft geborgd;

− De IGJ heeft geconstateerd dat de psychische kwetsbaarheid van bewoners goed in beeld
is, maar de langdurige afwezigheid van de eigen/vaste gedragskundige niet wenselijk
is.

− De IGJ is van oordeel dat er permanent aandacht moet worden besteed aan verplichte
deskundigheidsbevordering voor de woonbegeleiders;

− De IGJ is van oordeel dat medicatieveiligheid bevorderd moet worden door te registreren
welke medicatie wordt verstrekt.

Reactie op de conclusies en aanbevelingen

Naar aanleiding van het rapport van de Inspectie is direct een aantal maatregelen
getroffen die helpen om de kwaliteit en toegankelijkheid naar zorg te verbeteren.
Het COA en GezondheidsZorg Asielzoekers (GZA) blijven zich onverminderd inzetten om
de kwaliteit en toegankelijkheid op het gewenste niveau te behouden, en waar nodig
te verbeteren.

Ten aanzien van mogelijke belemmering van toegankelijkheid tot zorg kan worden aangegeven
dat het COA regelmatig het belang van toeleiding tot zorg zal bespreken met haar medewerkers
om hierop alert te blijven. Met betrekking tot de gewenste aanwezigheid van een gedragsdeskundige
kan worden gemeld dat de vaste gedragsdeskundige inmiddels weer aanwezig is op de
HTL en het COA bezig is vervanging in te regelen bij afwezigheid, zodat continuïteit
in de aanwezigheid wordt geborgd.

Met betrekking tot het de aanbeveling dat structureel aandacht moet zijn voor deskundigheidsbevordering
en een deel van de opleidingen en cursussen verplicht zouden moeten zijn, kan worden
aangegeven dat het COA momenteel onderzoek doet naar de opleidingsbehoefte van haar
medewerkers. Daarnaast oriënteert het COA zich op een aanvullende training ten behoeve
van deskundigheidsbevordering op psychische problematiek in relatie tot culturele
achtergrond en verslavingsproblematiek. Per direct is een registratiesysteem voor
verstrekking van pijnmedicatie ingevoerd en wordt gemonitord met welke frequentie
en welke hoeveelheid deze medicatie wordt verstrekt.

Slotbeschouwing

De kwaliteit van en toegankelijkheid naar de zorg op de HTL blijkt over het algemeen
goed geregeld. Naar aanleiding van de bevindingen van de IGJ is een aantal maatregelen
getroffen die zullen helpen om de kwaliteit en toegankelijkheid naar zorg op de locatie
verder te verbeteren.

De Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid,
E. van der Burg