Brief regering : Nationaal Actieprogramma Aanpak seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld

Nr. 67
BRIEF VAN DE MINISTERS VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP EN VAN SOCIALE ZAKEN
EN WERKGELEGENHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 13 januari 2023

Een samenleving waarin op een gelijkwaardige en respectvolle manier met elkaar wordt
omgaan. Een samenleving waarin iedereen zich sociaal veilig voelt en verantwoordelijkheid
neemt voor de sociale veiligheid van anderen. Waarin we elkaars grenzen en wensen
herkennen, erkennen en respecteren. Dat is waar dit kabinet voor staat.

Voor seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld is in onze samenleving
geen plaats. Het is een groot maatschappelijk probleem; de omvang van de problematiek
is ons de afgelopen maanden weer pijnlijk duidelijk geworden. Ook de cijfers bevestigen
de noodzaak tot actie. Seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld brengen
vaak ernstige en vaak langdurige gevolgen met zich mee. Het ontwricht levens, beïnvloedt
gezinnen, vriendschappen, families, relaties, studies en carrières. Ook leidt het
tot hoge maatschappelijke kosten. We zien en steunen als kabinet de slachtoffers die
hun ervaringen durven te delen, omstanders die het gesprek hierover op gang brengen
en de samenleving die oproept om in actie te komen.

Het kabinet is doordrongen van de ernst en urgentie van dit probleem en is daarom
gestart met een intensieve en vernieuwde, brede aanpak. Een aanpak die het gesprek
opent, voortbouwt op wat er in de samenleving gebeurt, goede ontwikkelingen ondersteunt
en een doorbraak probeert te forceren. De aanstelling van Mariëtte Hamer in april
jl. als onafhankelijk regeringscommissaris is een belangrijke stap in deze aanpak.

Nationaal Actieprogramma Aanpak seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld

Hierbij zenden wij u namens het kabinet het Nationaal Actieprogramma Aanpak seksueel
grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld. In dit actieprogramma staat hoe er
onder onze regie binnen het kabinet de komende drie jaren in samenwerking met tal
van organisaties en betrokkenen wordt ingezet op het voorkomen, signaleren en opvolgen
van seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld.

Het doel van het actieprogramma is om seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel
geweld tegen te gaan. Het bij de wortels aanpakken van deze maatschappelijke problemen
vereist een cultuurverandering. We realiseren ons dat een duurzame cultuurverandering
een lange adem vraagt, maar dat is juist een reden om hier snel aan te beginnen en
met prioriteit aan te werken. Dat doen we met dit actieprogramma. Seksueel grensoverschrijdend
gedrag en seksueel geweld zal niet van de ene op de andere dag verdwijnen. Daarom
is een tweede belangrijk doel van dit actieprogramma het beperken van de schade van
seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld door het snel te signaleren
en te stoppen, slachtoffers en hun omgeving steun en hulp te bieden en juist te handelen
naar (vermoedelijke) plegers. Ook is er binnen het actieprogramma veel aandacht voor
de rol van de omstander. We willen dat omstanders seksueel grensoverschrijdend gedrag
en seksueel geweld beter leren herkennen, en weten wat ze moeten doen wanneer zij
hiermee in aanraking komen. Bijvoorbeeld wanneer zij er getuige van zijn of als een
slachtoffer of pleger ze in vertrouwen neemt.

Het actieprogramma is uitgewerkt aan de hand van vijf actielijnen die een stip op
de horizon schetsen.

Actielijnen:

1. Er zijn gedeelde maatschappelijke waarden en normen over hoe we met elkaar om willen
gaan in de samenleving

2. Wet- en regelgeving weerspiegelen de (veranderende) maatschappelijke normen

3. Organisaties hebben processen voor preventie, signalering en opvolging op orde

4. Iedereen herkent seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld en kan hierop
reageren

5. Er is goede hulpverlening die makkelijk vindbaar is

Binnen de actielijnen wordt globaal ingezet op drie soorten maatregelen:

• maatregelen die de overheid zelf neemt, zoals scherpe normering via wetgeving;

• maatregelen waarbij een rol is weggelegd voor maatschappelijke sectoren en organisaties,
waarin de overheid kan stimuleren en faciliteren; en

• maatregelen die alleen slagen als de samenleving als geheel er de schouders onder
zet. Zoals het elkaar aanspreken op ongewenst gedrag en het steunen van slachtoffers.

Een maatschappelijk probleem oplossen kunnen wij als kabinet niet alleen. Daarom is
er in het Nationaal Actieprogramma ook ruimte voor goede initiatieven uit de maatschappij.
De aanpak is van ons allemaal, iedereen heeft een rol en kan daar ook nu al wat in
betekenen. Het is van belang om continu met elkaar in gesprek te blijven over hoe
we met elkaar om willen gaan en over hoe de maatschappij veiliger te maken is voor
iedereen. Het kabinet zet met dit actieprogramma een eerste stap naar de noodzakelijke
cultuurverandering en betrekt daarin de hele samenleving.

We realiseren ons bovendien dat seksuele grensoverschrijding vaak samenhangt met andere
vormen van geweld en andere vormen van grensoverschrijdend gedrag. De aanpak hangt
daarmee samen met verschillende andere aanpalende beleidsterreinen en activiteiten
van de departementen, zoals bijvoorbeeld de aanpak van gender gerelateerd geweld.
Om de samenhang te bewaken, blijven we vanuit het actieprogramma in verbinding met
deze ontwikkelingen.

Onderzoeken

Met deze brief bieden wij u tevens de prevalentiemonitor huiselijk geweld en seksueel
grensoverschrijdend gedrag 2022 aan. Een inhoudelijke beleidsreactie hierop volgt
in het eerste kwartaal van 2023. Ook ontvangt u het onderzoek «Waar ligt de grens?
Onderzoek naar opvattingen over seksueel (grensoverschrijdend) gedrag onder jongeren
en hun ouders/verzorgers». In het kader van het actieprogramma wordt opvolging gegeven
aan de resultaten en aanbevelingen van dit onderzoek.

Rol regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld

De regeringscommissaris heeft een adviserende rol (gevraagd en ongevraagd) richting
dit kabinet bij de totstandkoming en uitvoering van het actieprogramma. Daarnaast
is zij zelf actief in de aanpak van seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel
geweld. Zij heeft bij uitstek een rol in het smeden van coalities in de samenleving,
het verbinden van maatschappelijke partners aan het actieprogramma en het voeden van
de aanpak van het kabinet met signalen en kennis uit de samenleving. Daarnaast fungeert
zij als boegbeeld en aanjager van het maatschappelijk gesprek over hoe we met elkaar
om willen gaan om seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld te voorkomen.
In de bijlage treft u haar reflectie op het Nationaal Actieprogramma Aanpak seksueel
grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld.

Tot slot

Voor het opstellen van dit actieprogramma hebben we gesprekken gevoerd met experts
en betrokkenen en vele bronnen geraadpleegd. We waarderen ieders inzet om met het
actieprogramma gezamenlijk vorm te geven.

Het actieprogramma is een belangrijke stap in het tegengaan van seksueel grensoverschrijdend
gedrag en seksueel geweld, waarin we concrete maatregelen nemen. Tegelijkertijd staan
we pas aan het begin en is er een lange adem nodig om de beoogde cultuurverandering
te bereiken. Het actieprogramma blijft daarom in ontwikkeling, we kijken steeds of
we op de goede weg zitten. Er is dus volop ruimte voor nieuwe ervaringen, ideeën en
maatregelen.

De komende jaren blijven we waardevolle samenwerkingen aangaan en breiden we onze
kennis en acties verder uit.

De Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,
R.H. Dijkgraaf

De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,
C.E.G. van Gennip