Brief regering : Eindadvies Beleidstafel wateroverlast en hoogwater

Nr. 74
BRIEF VAN DE MINISTER VAN INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 19 december 2022

In de zomer van 2021 werd Limburg getroffen door wateroverlast en overstromingen ten
gevolge van extreme neerslag in de regio. Bewoners en ondernemers in het getroffen
gebied ondervonden hierdoor grote materiële en emotionele schade. De afgelopen jaren
is door waterschappen en gemeenten veel geïnvesteerd om ons te beschermen tegen grotere
hoeveelheden neerslag. De ramp in Limburg maakt echter duidelijk dat dit voor zulk
extreem weer niet genoeg is. De Beleidstafel wateroverlast en hoogwater (hierna: de
beleidstafel) heeft het afgelopen jaar onderzocht hoe Nederland beter voorbereid kan
worden op een periode van extreme neerslag.

De beleidstafel constateert in haar eindadvies dat extreme neerslag, zoals we in Limburg
hebben gezien, door klimaatverandering vaker en mogelijk nog extremer zal optreden.
Schade kan daarbij niet altijd worden voorkomen en de impact kan in het hele land
groot zijn. Daarom moeten we als Nederland aan de slag om ons hierop goed voor te
bereiden en om maatschappelijke ontwrichting te voorkomen. Dat vraagt inzet van elke
vierkante meter ruimte én van iedereen – overheden, burgers en bedrijven.

Aanbevelingen beleidstafel worden onderschreven en opgepakt

Met deze brief bied ik u het eindadvies van de beleidstafel wateroverlast en hoogwater
«Voorkomen kan niet, voorbereiden wel» aan dat in het Bestuurlijk Overleg Water van 19 december is bekrachtigd1. De beleidstafel doet in haar eindadvies 21 concrete voorstellen om het beleid ten
aanzien van wateroverlast en hoogwater aan te passen om zo als Nederland beter voorbereid
te zijn op een periode van extreme neerslag. Alle partijen hebben aangegeven de realisatie
van de aanbevelingen op te pakken en de voortgang daarvan te bewaken. Dit geldt vanzelfsprekend
ook voor de aanbevelingen die zijn belegd bij het Ministerie van IenW. Daarmee worden
de aanbevelingen van de beleidstafel overgenomen en de komende jaren uitgevoerd.

Eén van de aanbevelingen betreft het wettelijk borgen van de landelijke maatlat voor
een groene klimaatadaptieve gebouwde omgeving. Het kabinet geeft hierover in de Kamerbrief
Water en bodem sturend2 aan dat de keuze over wijze van borging van de landelijke maatlat een zorgvuldig
proces volgt, dat in 2023 nader wordt uitgewerkt.

Het eindadvies «voorkomen kan niet, voorbereiden wel»

Gevolgen van extreme neerslag kunnen niet altijd voorkomen worden. Wél kan Nederland
zich voorbereiden op extreem weer om veel schade en maatschappelijke ontwrichting
te voorkomen, dat vraagt iets van de gehele samenleving. Dat is de boodschap die het
eindadvies uitdraagt.

Meerlaagsveiligheid van drie naar vijf lagen

De beleidstafel adviseert om in het waterbeleid het meerlaagsveiligheidsdenken centraal
te zetten. Naast de drie lagen (preventie, gevolgbeperking en crisisbeheersing) waarin
voorheen al werd gewerkt, voegt de beleidstafel daar twee lagen aan toe: waterbewustzijn
en herstel. De beleidstafel vindt het van groot belang dat iedereen in Nederland zich
bewust is van wat er kan gebeuren en wat iemand zelf concreet kan doen om zich beter
te beschermen als extreme neerslag zich voordoet. Daarnaast moet klimaatrobuust herstel
worden toegevoegd aan het beleid. Schade kan niet altijd worden voorkomen, daarom
is het van belang de schade zodanig te herstellen dat getroffenen de draad weer kunnen
oppakken en wordt voorkomen dat schade nog een keer kan optreden.

De 21 aanbevelingen om te zorgen dat Nederland beter weerbaar wordt tegen de gevolgen
van extreme neerslag zijn samengevat in 7 hoofdpunten:

1. Iedereen waterbewust en zelfredzaam

... door gerichte aanpak voor waterbewustzijn

2. Sturing op het gehele stroomgebied

... met een betere sponswerking, meer ruimte voor en risicogerichte sturing op het
regionale watersysteem dat doorwerkt in de ruimtelijke inrichting en aansluit op hoofdwatersysteem;

3. Aanvullende aanpak voor bescherming tegen extreme wateroverlast

Een extreme bui als Limburg 2021 valt altijd buiten een norm, maar maatregelen kunnen
toch de gevolgen beperken.

4. Voorbereiden op een crisis

De mogelijke omvang van extreme neerslag wordt meegenomen in crisisbeheersing.

5. Klimaatrobuust herstel van schade

Als er toch schade is, wordt deze klimaatrobuust hersteld.

6. Samenwerking met buurlanden op alle grensoverschrijdende wateren

Water houdt zich niet aan grenzen, daarom ook voor het regionale watersysteem data-uitwisseling
en een gezamenlijke gebiedsvisie.

7. Samen slim en integraal uitvoeren en kennis opbouwen

... om tijdig voorbereid te zijn op wat komen gaat.

Hoewel de beleidstafel zich voornamelijk heeft gericht op situaties van extreme neerslag,
is de beleidstafel zich er ten volle van bewust dat dit niet de enige uitdaging is
waar Nederland voor staat. Ook andere weersextremen zoals droogte en hitte, de transitie
van het landelijk gebied, de energietransitie en de woningbouwopgave zijn grote opgaven.
Deze dienen we zo veel mogelijk in samenhang aan te pakken en op te lossen.

Om de uitvoerbaarheid van de aanbevelingen van de beleidstafel te borgen, zijn er
door de organisaties waar een groot deel van de actiepunten belanden, uitvoeringsscans
gedaan. Dit geldt voor Rijkswaterstaat, het Interprovinciaal Overleg (IPO) de Vereniging
van Nederlands Gemeenten (VNG) en de Unie van Waterschappen (UvW). Uit de scans blijkt
dat de uitvoeringscapaciteit onder druk staat omdat er veel grote opgaven op partijen
afkomen. Afgesproken is dat partijen in onderling overleg gezamenlijk knelpunten signaleren
en oplossen. Om een impuls te kunnen geven aan de uitvoering van de aanbevelingen
en partijen hierbij te ondersteunen, wordt tijdelijk een ambtelijk regieteam ingericht.

Net als voor het eerste advies hebben het Overlegorgaan voor de Fysieke Leefomgeving
(OFL) en de voor de Beleidstafel opgezette wetenschappelijk klankbordgroep een advies
gegeven over het eindadvies. Deze adviezen hebben het eindadvies aangescherpt en verrijkt.
De adviesrapporten en alle achtergrondrapporten zijn gepubliceerd op Rijksoverheid.nl3.

Eerste advies beleidstafel

Op 11 maart 2022 heeft de Kamer het eerste advies van de Beleidstafel wateroverlast
en hoogwater ontvangen4. In dit eerste advies werden 25 aanbevelingen met kortetermijnverbeteringen in het
waterbeleid gedaan. Op basis van dit advies zijn al meerdere concrete verbeteringen
ingezet. Zo heeft Waterschap Limburg een watersysteemanalyse naar het regionale systeem
in Limburg uitgevoerd om mogelijke maatregelen te bepalen, verbetert het KNMI de neerslagmonitoring
en verbetert Rijkswaterstaat de hoogwaterverwachting en de afstemming van deze informatie
op de gebruiker.

Tot slot

De beleidstafel heeft met de gebeurtenissen in Limburg als aanleiding, voorstellen
gedaan om het waterbeleid ten aanzien van extreme neerslag aan te scherpen. Met het
afronden van haar eindadvies heeft de beleidstafel haar functie van tijdelijk versneller
en aanjager van beleid vervuld en houdt de beleidstafel op te bestaan. De aanbevelingen
worden uitgevoerd en opgepakt door bestaande programma’s en organisaties, zoals genoemd
in het eindadvies. De voortgang van de uitvoering wordt gemonitord door het Bestuurlijk
Overleg Water en zal ik ook met uw Kamer delen.

Ik waardeer de inzet van alle partners aan de beleidstafel en wil hen daarvoor danken.
Met het uitvoeren van de aanbevelingen komt Nederland een stap dichterbij een klimaatrobuuste
samenleving die gesteld staat voor extreme neerslag.

De Minister van Infrastructuur en Waterstaat,
M.G.J. Harbers