Brief regering : Project ‘Langer doorvaren LCF: Elektronische oorlogvoering’

Nr. 380
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN DEFENSIE

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 31 oktober 2022

De vier Luchtverdedigings- en Commandofregatten (LC-fregatten) blijven vijf jaar langer
in de vaart dan oorspronkelijk voorzien1. Door de gewijzigde geopolitieke situatie moet Defensie meer dan vroeger rekening
houden met tegenstanders die beschikken over moderne technologie, waaronder de modernste
antischipraketten. Vanwege die dreiging moeten de LC-fregatten elektromagnetische
signalen kunnen waarnemen en bovendien kunnen verstoren. De huidige apparatuur daarvoor
is verouderd. Gezien de verwachte toenemende dreiging in de komende jaren en de langere
levensduur van de schepen, is vervanging van deze apparatuur noodzakelijk. Met deze
A-brief informeer ik u over de behoeftestelling van het project «Langer doorvaren
LCF: Elektronische oorlogvoering».

Alle vier de fregatten krijgen betere passieve waarnemingsapparatuur voor elektromagnetische
signalen. De LC-fregatten kunnen daarmee eerder tegenstanders detecteren en anticiperen
op die dreiging. Twee fregatten krijgen bovendien nieuwe actieve storingsapparatuur
(jammers) om moderne antischipraketten van een tegenstander te storen. Dit zijn ook de fregatten
die gaan beschikken over de nieuwe ESSM (Evolved Sea Sparrow Missile) Block 2 luchtverdedigingsraket2. Met deze ESSM-raket en de jammers zijn deze twee LC-fregatten optimaal bestand tegen de dreiging van moderne antischipraketten.

Achtergrond

De hoofdtaak van de LC-fregatten is de luchtverdediging in de wijde omgeving. De fregatten
kunnen een maritieme taakgroep van meerdere schepen beschermen tegen luchtdreigingen.
Daarnaast hebben de fregatten ruimte voor de commandostaf van een maritieme taakgroep.
In 2019 heeft Defensie besloten om de LC-fregatten vijf jaar langer in de vaart te
houden. Het eerste van de vier fregatten stroomt uit in 2032 en het laatste fregat
in 2035. Om de LC-fregatten ook in de verlengde periode operationeel relevant te houden,
zal Defensie enkele projecten uitvoeren, waaronder het huidige project.

Behoefte en kenmerken

De behoefte bestaat uit drie elementen:

1. Voor alle vier de LC-fregatten: passieve apparatuur om elektromagnetische signalen
te kunnen waarnemen;

2. Voor de twee LC-fregatten die het langste in de vaart blijven: jammers om vijandelijke antischipraketten actief te storen;

3. Een simulator van signalen van een antischipraket. Deze is nodig om de apparatuur
op de LC-fregatten goed af te stellen en voor opleidingen en trainingen.

Passieve waarneming

Radars en communicatieapparatuur maken gebruik van elektromagnetische signalen. Met
de passieve waarnemingsapparatuur kunnen de LC-fregatten elektromagnetische zenders
in het operatiegebied detecteren. Daarmee krijgen zij een goed beeld van de omgeving
(situational awareness) en van de mogelijke aanwezigheid van een tegenstander.

Actieve verstoring

Twee van de vier LC-fregatten moeten de dreiging van de modernste vijandelijke antischipraketten
kunnen weerstaan. Deze raketten zijn zeer snel en ze kunnen complexe en onvoorspelbare
vluchtprofielen uitvoeren. De jammer stoort de eigen radar van de antischipraket. Dit maakt het moeilijker voor deze raket
om het doel goed in het vizier te krijgen en om de complexe vluchtprofielen te gebruiken.
Naast de jammer zet het LC-fregat ook andere misleidingsmiddelen in zoals chaff, een wolk van metalen strips. Alle fregatten beschikken daar al over. De jammer vergroot het misleidingseffect van de chaff.

Voor de fysieke vernietiging van de antischipraket is de nieuwe ESSM Block 2 luchtdoelraket
geschikt, naast de Standard Missile (SM-2) luchtdoelraket voor de lange afstand. Zoals eerder uiteengezet in de bovengenoemde
B-brief van het ESSM-integratieproject maakt Defensie twee van de vier LC-fregatten
volledig geschikt voor de ESSM Block 2 luchtdoelraket. De jammer vergroot de effectiviteit van de luchtverdediging.

Twee fregatten zonder jammers

De andere twee LC-fregatten krijgen deze jammers niet. Deze schepen voorzien van jammers is niet doelmatig omdat de schepen slechts twee tot drie jaar hierover kunnen beschikken
voordat ze in 2032–2033 uit de vaart gaan. Zoals uiteengezet in de B-brief van 29 april
jl. was dit ook een belangrijke reden om deze twee fregatten niet uit te rusten met
de ESSM Block 2 raket: daarvoor komt de benodigde APAR-radar te laat.

De doelmatigheidsafweging is de volgende. De vier LC-fregatten krijgen achtereenvolgens
in de periode 2024–2029 groot onderhoud. Voor de twee fregatten die daarvoor als eerste
aan de beurt zijn in de jaren 2024–2026, zijn de jammers niet op tijd beschikbaar. Voor de twee laatste LC-fregatten komt deze apparatuur
wel op tijd. Als Defensie na het groot onderhoud vanaf 2029 alsnog jammers zou willen inbouwen in de twee eerste schepen, moeten deze LC-fregatten opnieuw geruime
tijd langs de kant en dan zijn ze niet inzetbaar, voordat ze na twee tot drie jaar
definitief uit de vaart gaan.

De twee eerste LC-fregatten kunnen straks ook zonder ESSM Block 2 raketten en jammers uiteenlopende taken uitvoeren. Alle LC-fregatten worden voorzien van de langeafstandswapens
die zijn aangekondigd in de Defensienota 2022 – Sterker Nederland, veiliger Europa3. De Kamer ontvangt in 2023 de A-brief van het project «Verwerving Maritime Strike». De twee eerste schepen krijgen weliswaar geen jammers maar wel de passieve waarnemingsapparatuur waarmee zij een beter beeld krijgen van
de operationele omgeving. De schepen blijven geschikt voor taken zoals luchtverdediging
op de lange afstand, commandoschip en als sensorplatform voor de verdediging tegen
ballistische raketten. Ook kunnen deze fregatten andere taken uitvoeren zoals die
van stationsschip in de West of op de Noordzee, operaties voor FRONTEX, drugs- of
terrorismebestrijding, crisisbeheersing, of humanitaire noodhulp.

Simulator

Defensie heeft behoefte aan een simulator die de elektromagnetische signalen van antischipraketten
nabootst. De simulator dient om de apparatuur van de fregatten te testen en in te
regelen, en voor oefeningen en trainingen.

Overige aspecten

Planning

Het groot onderhoud van het eerste fregat, waarbij ook de passieve waarnemingsapparatuur
wordt aangepast, begint in 2024. In 2027 hebben de eerste twee fregatten hun onderhoud
achter de rug en is de waarnemingsapparatuur op beide schepen geïnstalleerd. Daarna
komt het groot onderhoud van de twee laatste LC-fregatten en krijgen deze schepen
de passieve apparatuur en de jammers. Het onderhoud van het vierde en laatste schip is in 2029 voltooid.

Verwerving

Defensie is voornemens de passieve en de actieve apparatuur «van de plank» (Military off the Shelf, MOTS) te verwerven. Bij de passieve apparatuur gaat het om een grondige modernisering
van de huidige capaciteit. Bij de jammers gaat het om nieuwe apparatuur die mogelijk ook wordt aangeschaft voor de nieuwe fregatten
voor onderzeebootbestrijding (Anti Submarine Warfare, ASW) voor Nederland en België, ter vervanging van de huidige M-fregatten. Daarover
zijn Nederland en België in nauw en goed overleg. In 2024 wordt besloten welke apparatuur
dat wordt. De simulator wordt door Defensie in eigen beheer ontwikkeld in samenwerking
met TNO omdat deze niet MOTS verkrijgbaar is.

Gerelateerde projecten

In verband met het langer doorvaren van de LC-fregatten voert Defensie enkele projecten
uit. Over twee daarvan, met een projectomvang van meer dan € 25 miljoen, wordt de
Kamer afzonderlijk geïnformeerd. Naast het huidige project «Langer doorvaren LCF:
Elektronische oorlogvoering» gaat het om het project «Langer doorvaren LCF: Materiële
zeewaardigheid». Daarvan ontvangt de Kamer de A-brief in 2023. Vanwege de langere
voorbereidingstijd van het project over elektronische oorlogvoering ontvangt u daarvan
nu de A-brief.

Over het project «Vervanging Luchtverdedigings- en Commandofregatten» ontvangt de
Kamer een A-brief in 2023.

Internationale samenwerking

Omdat de huidige passieve apparatuur een specifiek Nederlandse configuratie heeft,
is internationale samenwerking hierbij niet aan de orde. Ten aanzien van de jammers geldt dat dit type mogelijk ook op de Nederlandse en Belgische ASW-fregatten wordt
toegepast. Defensie zal inventariseren of andere landen belangstelling hebben voor
de jammers en/of de simulator.

Risico’s

Op grond van een risico-inventarisatie zijn risicobeheersingsmaatregelen getroffen.
Een risicoreservering maakt deel uit van het projectbudget. Een van de risico’s betreft
een tekort aan personeel met voldoende kennis van elektronische oorlogvoering. Dit
risico wordt beheerst door bij de personeelsplanning aandacht te besteden aan kennisoverdracht.
Indien nodig kan Defensie een deel van het werk uitbesteden bij de gespecialiseerde
industrie.

Financiële aspecten

Het taakstellende projectbudget bevindt zich in de bandbreedte van € 25 miljoen tot
€ 100 miljoen. De investering komt in de periode 2022 tot en met 2029 ten laste van
het investeringsbudget van Defensie.

Ten slotte

Gezien het projectvolume van minder dan € 100 miljoen mandateer ik de uitvoering van
dit project aan de Defensie Materieel Organisatie. Over het vervolg van dit project
informeer ik de Kamer via de begroting, het departementale jaarverslag en het Defensie
Projectenoverzicht.

De Staatssecretaris van Defensie,
C.A. van der Maat