Brief regering : Instemmen vervoerplannen 2023 Friese Waddenveren

Nr. 781
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 19 oktober 2022

Vanaf 2014 zijn er twee concessies verleend voor passagiersvervoer van en naar de
Friese Waddeneilanden. Voor de verbindingen met Vlieland en Terschelling gaat het
om de Vervoerconcessie Waddenveren West, verleend aan de B.V. Terschellinger Stoomboot
Maatschappij, een dochteronderneming van rederij Doeksen (hierna: TSM). Voor de verbindingen
met Ameland en Schiermonnikoog gaat het om de Vervoerconcessie Waddenveren Oost, verleend
aan Wagenborg Passagiersdiensten B.V. (hierna: WPD). De beide concessies hebben een
looptijd van 15 jaar.

Jaarlijks dienen beide rederijen een vervoerplan in met een beschrijving van de plannen
voor het volgende dienstregelingsjaar (zie bijlagen). De vervoerplannen behoeven instemming
van mij, de concessieverlener.

Onlangs heeft TSM mij geïnformeerd dat zij door de sterk gestegen gasprijzen met ernstige
financiële problemen kampt. Om te voorkomen dat dit tot een faillissement zal leiden,
heeft TSM bij mij een voorstel ingediend, waarin zij beschrijft meerdere maatregelen
te treffen om de komende periode door te komen (zie bijlage). Dit voorstel vormt een
addendum bij het vervoerplan van TSM.

Met deze brief informeer ik u allereerst over de (financiële) situatie van TSM. Hiermee
voldoe ik aan mijn toezegging om uw Kamer te informeren over de stand van zaken rondom
TSM, zoals ik deze had gedaan aan Kamerlid van der Molen (CDA) in het Commissiedebat
OV & Taxi (d.d. 14 september jl. (Kamerstuk 23 645, nr. 780)). Daarna zal ik nader ingaan op mijn instemming met de vervoerplannen 2023 van TSM
(en daarmee de maatregelen van TSM) en van WPD.

Stand van zaken TSM

Sinds 1 januari 2022 is de prijs van gasolie met ruim 80% gestegen en de prijs van
LNG met 180%. In vergelijking met 1 januari 2021 is de prijs van gasolie met ruim
200% gestegen en die van LNG zelfs met 900%. TSM vaart voornamelijk met schepen die
LNG gebruiken. Daardoor stevent TSM af op grote verliezen. Dit zijn bedragen die TSM
niet kan opvangen, ook niet met de eerder vastgestelde maximum tariefstijging van
2,6%.

Om de continuïteit te borgen heeft TSM mij daarom de volgende tijdelijke maatregelen
voorgesteld:

1. Meer inzet van een oud gasolie- gedreven schip «ms Friesland» op Terschelling, in
plaats van de nieuwe LNG-schepen. Op dit moment vaart het schip «ms Friesland» niet
het gehele jaar omdat deze verouderd is en meer vervuilend dan nieuwere schepen. TSM
heeft besloten om wel meer gebruik te maken de «ms Friesland» omdat de prijs voor
gasolie beduidend lager is dan de prijs van LNG.

2. Het schrappen van een aantal afvaarten van de autoveerboten op Terschelling; dit is
mogelijk omdat het schip «ms Friesland» een groter autodek heeft. De totale capaciteit
op dagniveau wordt niet veranderd.

3. Gebruik biodiesel en brandstofadditief voor «ms Friesland». Dit wordt gedaan om de
vervuilende uitstoot van de «ms Friesland» enigszins te beperken.

4. Verlenging vaartijd LNG-schepen van één uur en vijftig minuten tot twee uur; door
langzamer te varen wordt er significant minder LNG gebruikt.

5. Het vaststellen van een tijdelijke brandstoftoeslag. Deze brandstoftoeslag is 4,5%
voor eilandbewoners (houders van een eilanderpas), 16,5% voor overige kaartjes, met
uitzondering van autotickets van de overige passagiers. Voor laatstgenoemde gaat een
brandstofslag van 20,5% gelden. Deze brandstoftoeslag komt bovenop de reeds vastgestelde
tariefstijging (voor 2023) van 2,6%. In de loop van volgend jaar wordt bezien of deze
maatregel ook nodig zal zijn voor 2024. Hiervoor dient TSM weer instemming te vragen
van mij, de concessieverlener. Indien de energieprijzen voldoende dalen, kan de brandstoftoeslag
worden afgeschaft.

De maatregelen genoemd onder 1 t/m 4 behoeven geen instemming van mij, als concessieverlener.
Deze zijn dan ook al per ingang van 13 september jl. door TSM ingevoerd. De maatregel
inzake de brandstoftoeslag behoeft wel mijn instemming.

Zoals hierboven beschreven, heeft TSM mij verzocht in te stemmen met de voorgestelde
brandstoftoeslag bovenop de maximum tariefstijging van 2,6%. TSM geeft aan dat zij
de door extreme gasprijzen niet meer de (financiële) continuïteit van de veerdienst
kan borgen. Om dit te onderbouwen heeft TSM mij inzage verschaft in haar financiën,
waaronder een door de accountant goedgekeurde prognose voor 2023–2025. Uit deze gegevens
blijkt dat TSM zich genoodzaakt voelt, om deze brandstoftoeslag te heffen, om financieel
gezond te blijven.

Ik erken, net als TSM, dat de brandstoftoeslag een belastende maatregel is voor alle
passagiers. Met name de meest frequente gebruikers worden hierdoor geraakt. Het is
daarom goed dat TSM de eilandbewoners tegemoetkomt met de lagere brandstoftoeslag
van 4,5%. Hieronder vallen ook studenten en scholieren. De brandstoftoeslag is echter
wel uitlegbaar. Daarbij geeft TSM aan dat zij, als de brandstofprijzen in 2023 dalen,
de brandstoftoeslag tussentijds op vastgestelde momenten zal herzien.

Mogelijkheden financiële ondersteuning TSM

TSM en met haar de decentrale overheden en consumentenorganisaties die zij geconsulteerd
heeft, hebben een appel gedaan op het Rijk gedaan om TSM financieel te ondersteunen
en zo de afschaffing of de verlaging van de brandstoftoeslag mogelijk te maken. Ik
zal de mogelijkheden daartoe uiteraard verder verkennen.

Instemming vervoersplannen 2023

De vervoerplannen 2023 die mij zijn ingediend, heb ik bijgevoegd bij deze brief. Ik
heb ingestemd met beide vervoerplannen. Dat zal ik hieronder voor beide rederijen
nader toelichten.

Instemmen met het vervoerplan 2023 van TSM

Hierboven ben ik al ingegaan op de voorgestelde maatregelen, die in het addendum staan
van TSM. Daarnaast wil ik nog ingaan op een aantal ontwikkelingen waar TSM – ondanks
de financiële problemen – op inzet om de reizigerservaring te optimaliseren. Zo hebben
de gemeenten, een eilander transportbedrijf en TSM samen een opdracht uitgezet om
te onderzoeken of het idee van bagagetransportvervoer levensvatbaar is en zo ja, in
welke vorm. Het gaat dan om bijvoorbeeld een bagagedienst tussen de terminal en het
vakantieadres. Dit sluit ook goed aan op één van de aanbevelingen, die voortvloeien
uit de Midterm Review. Het realiseren van een bagagedienst zou mijns inziens een mooie
stap voorwaarts zijn. Tevens gaat TSM de draai-armpoortjes vervangen voor modernere
poortjes met deuren. Dit komt de doorstroom van passagiers met kinderwagens en grote
bagage ten goede. Ook gaat TSM de horeca bij Harlingen moderniseren, met als doel
om het comfort van de reiziger te verhogen. Het is goed dat TSM ondanks haar uitdagingen
alsnog inzet op deze ontwikkelingen.

Het vervoerplan van TSM voldoet inclusief het addendum aan de concessievereisten.
Ook is het vervoersplan (incl. het addendum) tot stand gekomen na voldoende advisering
en overleg met consumentenorganisaties en decentrale overheden. Indien TSM afwijkt
van deze adviezen, dan heeft zij dat naar mijn oordeel voldoende gemotiveerd.

TSM heeft mij verzocht in te stemmen met een brandstoftoeslag bovenop de maximumtariefstijging
van 2,6%. Uit de gemotiveerde onderbouwing van TSM kan ik niet anders dan concluderen
dat deze maatregel tijdelijk noodzakelijk zal zijn. Gezien het grote belang van de
continuïteit van de veerdienst, heb ik besloten in te stemmen met de tijdelijke brandstoftoeslag
voor 2023 en het vervoerplan 2023 van TSM. Indien er zich mogelijkheden aandienen
voor financiële ondersteuning door het Rijk, dan zal dat resulteren in een verlaging
of afschaffing van de tijdelijke brandstoftoeslag.

Instemmen met het vervoerplan 2023 van WPD

Naast dat WPD de huidige dienstregeling zal blijven varen, geeft WPD aan dat zij in
2023 zich vol gaat inzetten op het ontwikkelen van een nieuw en duurzaam vervoersconcept.
Dit wordt mede ontwikkeld vanuit de gedachte dat de huidige schepen – vanwege veranderende
milieueisen – niet meer kunnen varen onder de nieuwe concessie. Het vervoerconcept
zal worden ontwikkeld met verschillende stakeholders en zal aansluiten op de reeds
gedane en lopende onderzoeken (zoals VBA2030). Daarnaast zet WPD in op het verbeteren
van de digitale dienstverlening. De reiziger zal dit merken in o.a. het vergemakkelijken
van het bestelproces. Daarnaast gaat WPD een nieuw duurzaamheidsdoel zoeken voor hun
in 2019 opgerichte CO2 fonds. Dit wil WPD samen oppakken met de reizigers.

Ik heb ook ingestemd met het vervoerplan 2023 van WPD. Uit het vervoerplan blijkt
mijns inziens dat voor 2023 een goede dienstverlening voor de reiziger verwacht mag
worden.

Het vervoerplan is tot stand gekomen na voldoende advisering en overleg met consumentenorganisaties
en decentrale overheden. Indien de rederij afwijkt van deze adviezen, dan heeft WPD
dat naar mijn oordeel voldoende gemotiveerd.

WPD heeft voorgesteld om in 2023 haar tarieven met 2,6 procent te laten stijgen als
correctie voor de opgetreden inflatie. Met dit voorstel voldoet WPD aan de concessiebepalingen.
Daarom heb ik ingestemd met de voorgestelde tariefwijziging van WPD.

Staat vaargeul Ameland

In het vervoerplan geeft WPD aan dat zij zich grote zorgen maakt over de staat van
de vaargeul tussen Holwerd en Nes. Ik begrijp deze zorgen. Om die reden levert Rijkswaterstaat
voor de korte termijn veel inspanningen qua baggerwerkzaamheden en vaarwegmarkering.
Voor de langere termijn heb ik Rijkswaterstaat de opdracht gegeven om onderzoek te
doen naar de lange termijn oplossingen om de bereikbaarheid naar Ameland te borgen.
Het streven is het onderzoek in 2023 af te ronden. Op basis van de informatie uit
het onderzoek neemt de Minister een besluit over het vervolg.

Tot slot

De bewoners en bezoekers van de Waddeneilanden zijn afhankelijk van goede veerverbindingen.
Het is dan ook van groot belang dat de bereikbaarheid van de Waddeneilanden geborgd
blijft en waar mogelijk verbeterd wordt. In hun vervoerplannen voor 2023 laten TSM
en WPD naar mijn mening zien dat zij daar met toewijding aan werken.

De Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat,
V.L.W.A. Heijnen