Brief regering : Project ‘Vervanging (Very) Short Range Air Defence’

Nr. 375
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN DEFENSIE

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 18 oktober 2022

Inleiding

Met deze brief informeer ik u over de behoeftestelling van het project «Vervanging
(Very) Short Range Air Defence ((V)SHORAD)». Deze vormt een onderdeel van de versterking van de Grondgebonden Lucht-
en Raketverdediging (GLRV), zoals aangekondigd in de Defensienota 2022.1

Defensie beschikt over diverse wapensystemen voor lucht- en raketverdediging, waaronder
systemen tegen dreigingen op zeer korte afstand. Versterking van de huidige lucht-
en raketverdedigingscapaciteit is een belangrijke stap in de modernisering en versterking
van de krijgsmacht. Deze vervanging draagt – in lijn met Defensienota 2022 – bij aan
de nationale en internationale versterking van de Integrated Air and Missile Defence-capaciteiten, ter verdediging en bescherming van onze mensen, eenheden en vitale
objecten. Dit stelt Nederland in staat een robuustere luchtverdedigingsbijdrage te
leveren aan de EU en de NAVO.

Met een combinatie van vervangende short range luchtverdedigingssystemen en de vervangende medium range (MRAD)2 capaciteiten groeit de air defence capaciteit van de Landmacht van één naar twee identieke luchtverdedigingsbatterijen.
Hiermee beschikken de 13e gemotoriseerde brigade en de 43e gemechaniseerde brigade ieder weer over een dedicated ground based air defence (GBAD) eenheid. Dit geeft verdere invulling aan de eisen die de NAVO aan de gevechtsbrigades
stelt en is een significante stap in de versterking van onze nationale grondgebonden
luchtverdediging.3

Behoefte

Huidige capaciteit

VSHORAD is ingedeeld bij het Defensie Grondgebonden Luchtverdedigingscommando (DGLC)
van het Commando Landstrijdkrachten. De huidige VSHORAD-capaciteit bestaat uit Fennek
voertuigen met daarop een lanceerinstallatie die Stinger raketten met een bereik van
enkele kilometers kan afvuren. De operationele relevantie van de huidige capaciteit
tegen moderne luchtdreigingen neemt af. De systemen kennen bovendien in toenemende
mate technische beperkingen en naderen daardoor het einde van de technische en operationele
levensduur.

De bestaande capaciteit is in 2006 in gebruik genomen als onderdeel van het Army Ground Based Air Defence System (AGBADS). AGBADS omvat naast (V)SHORAD ook Medium Range Air Defense (MRAD) capaciteit en sensoren.

Binnen het concept van de gelaagde en geïntegreerde luchtverdediging beschikt het
DGLC, naast short en medium range capaciteiten, ook over Patriot capaciteit voor luchtverdediging op grotere afstand
en tegen ballistische raketten, evenals Counter-Unmanned Aircraft Systems (UAS)-capaciteit tegen kleine drones.

Ter bescherming van de lichte infanterie-eenheden behouden de 11e luchtmobiele brigade en mariniers de draagbare Stinger capaciteit.4 Het geheel van capaciteiten vormt een geïntegreerde en aaneengesloten verdedigingsketen
van systemen tegen de verschillende soorten dreigingen vanuit de lucht.

Vervangende capaciteit

Recente conflicten, waaronder de Russische invasie in Oekraïne, laten zien dat vliegende
sensoren en wapens op grotere afstanden en hoogtes worden ingezet. Het is operationeel
noodzakelijk om de huidige gemotoriseerde very short range middelen (met een maximaal bereik van enkele kilometers) te vervangen door SHORAD-middelen
die een significant groter bereik hebben.

Een SHORAD-wapenplatform bestaat uit vier hoofdcomponenten: een dragend voertuig,
de raketten, de radar en IT (informatietechnologie ten behoeve van command & control van het wapensysteem).

Het wapenplatform kan zelfstandig of in eenheidsverband (een zogeheten fire unit) met meerdere SHORAD-systemen optreden. Ieder SHORAD peloton bestaat uit vier mobiele
lanceersystemen, een commandopostvoertuig voor vuurleiding en commandovoering, evenals
logistieke voertuigen voor onder andere opvoer van munitie.

Met dit project verwerft Defensie 20 wapenplatforms, gedimensioneerd op vier operationele
luchtverdedigingspelotons en systemen voor opleiden en trainen (O&T) en logistieke
reserve. Binnen dit project wordt ook de bijbehorende inzetvoorraad luchtdoelraketten
verworven, richting de benodigde voorraad voor de eerste hoofdtaak en gebaseerd op
60% van de NAVO-norm. Daarmee groeit de capaciteit van één naar twee identieke luchtverdedigingsbatterijen.
Elke batterij bestaat uit twee SHORAD-pelotons en één MRAD-peloton, die via een beveiligde
verbinding gekoppeld zijn aan de nieuwe Multi Missie Radar (MMR).5 Deze grondgebonden radar van Thales Nederland stroomt vanaf 2023 bij de Krijgsmacht
in.

De radars creëren een samengesteld overzicht van dreigingen in de lucht. De wapensysteemgebonden-IT
voor command & control biedt deze grote hoeveelheid informatie overzichtelijk aan en ondersteunt onze militairen
in de besluitvorming omtrent de inzet van het luchtverdedigingssysteem. De daadwerkelijke
bestrijding van luchtdoelen blijft onder betekenisvolle menselijke controle.

Met de combinatie SHORAD en MRAD kan een luchtverdedigingsbatterij klokrond, 360⁰
rondom en onder alle weersomstandigheden bescherming bieden aan mensen, eenheden en
vitale objecten. Deze ground based air defence eenheid biedt bescherming tegen aanvallen van vliegtuigen, helikopters, grotere drones,
ingezette bewapening zoals loitering munitie6 en kruisraketten.

De toekomstige luchtverdedigingsbatterij met zowel SHORAD als MRAD moet als één geheel
kunnen optreden. Onderlinge interoperabiliteit tussen sensoren en effectoren is hierbij
cruciaal. Daarom brengt Defensie in 2023 beide projecten, zowel voor vervanging van
de short range als voor de medium range luchtverdedigingscapaciteiten, onder in één gecombineerd programma.

Internationale Samenwerking

Luchtverdediging is meer doelmatig en doeltreffend wanneer verschillende systemen,
nationaal en internationaal, geïntegreerd worden ingezet. Daarvoor heeft de NAVO Integrated Air and Missile Defence (IAMD) als structuur ingericht voor samenwerking en interoperabiliteit.

Tegen de achtergrond van de verslechterde veiligheidssituatie moderniseren diverse
landen hun luchtverdedigingscapaciteiten, waaronder de SHORAD-capaciteit. Speciale
aandacht gaat dan ook uit naar de ontwikkelingen bij de strategische partners van
Nederland. Bij voorkeur sluit Nederland aan bij een bestaande Europese gebruikersgroep
met moderne MOTS-capaciteiten.

Verschillende Europese landen, waaronder Nederland, hebben hun krachten gebundeld
zodat de Europese pilaar van de grondgebonden luchtverdediging binnen de NAVO wordt
verstevigd. Om deze versterking te faciliteren zijn in oktober 2020 onder regie van
NAVO de Letter of Intent (LoI) «Modular GBAD»7 en in oktober 2022 op initiatief van Duitsland de LoI voor het «European Sky Shield
Initiative» (ESSI)8 getekend.

Overige aspecten

Het project «Vervanging (V)SHORAD» voorziet in nieuwe voertuigen, sensoren, munitie
en IT (inclusief simulatie) voor zowel inzet als gereedstelling. De gerelateerde materieellogistiek,
instandhouding, opleidingen en de infrastructurele consequenties voor simulatie en
stalling worden eveneens in dit project gerealiseerd.

Relatie met andere projecten

Voor twee operationele luchtverdedigingsbatterijen worden de Multi Missie Radars (MMR)
van Thales Nederland in het project «C-RAM en Class-1 UAV detectiecapaciteit»9 en de luchtverdedigingssystemen voor de middellange afstand in het project «Vervanging
Medium Range Air Defence (interceptiecapaciteit)»10 gerealiseerd.

De ondersteunende voertuigen en een deel van de algemene commandovoerings-IT van het
SHORAD-peloton worden geleverd vanuit het programma «Defensiebrede Vervanging Operationele
Wielvoertuigen (DVOW)»11, het project «Boxer Groot Pantserwielvoertuig»12 en lopende IT-projecten waaronder FOXTROT13. Dit bevordert materiële familievorming binnen Defensie.

Duurzaamheid

Dit project voorziet erin dat meer dan nu gereedstelling gesimuleerd kan plaatsvinden.
Intensiever gebruik van simulatie om het luchtverdedigingspersoneel doelmatig en doeltreffend
op te leiden en te trainen draagt niet alleen bij aan de operationele gereedheid van
eenheden, maar ook aan duurzaamheid en het beperken van de milieubelasting.

Daarom worden meer hoogtechnologische simulatiesystemen aangeschaft, waaronder classroom simulators en embedded simulatie waarmee onze militairen in de eigen SHORAD-wapenplatforms realistisch kunnen
trainen.

Verwervingsstrategie

Bij het formuleren van de eisen voor SHORAD heeft Defensie er voor gekozen om zoveel
mogelijk «van de plank» (Military off the Shelf: MOTS) te verwerven. Zo wordt voorkomen dat een leverancier grote aanpassingen moet
doen aan een bestaande oplossing en een systeem ontwikkelt dat voor Nederland uniek
is en waardoor de interoperabiliteit mogelijk wordt belemmerd. Defensie wil het project
uitvoeren met concurrentiestelling tussen geselecteerde partijen die moeten voldoen
aan strenge beveiligingseisen. Daarbij doet Defensie een beroep op de Aanbestedingswet
op Defensie- en Veiligheidsgebied (ADV).

Financiële aspecten

Met het project «Vervanging (V)SHORAD» is een investering gemoeid tussen de DMP-grenzen
van € 1 miljard en € 2,5 miljard (prijspeil 2022). Deze investering komt in de periode
2026 tot en met 2030 ten laste van het investeringsbudget van Defensie. De commercieel
vertrouwelijke bijlage (kenmerk BS2022022869) bevat nadere financiële informatie14.

Risico’s

De markt laat zien dat levertijden oplopen en prijzen toenemen. Daarom is snelle realisatie
van dit project belangrijk. Voor dit project is een risicobeoordeling gemaakt en zijn
beheersmaatregelen getroffen. Binnen de projectbegroting is een risicoreservering
opgenomen om de onderkende risico’s te dragen, zoals nader toegelicht in de vertrouwelijke
bijlage. De voornaamste risico’s hebben betrekking op productvolwassenheid, doorlooptijd,
prijsverhogingen en projectcapaciteit. In de B-fase wordt de mitigatie van de onderkende
risico’s verder uitgewerkt.

Vooruitblik

Het project wordt uitgevoerd in de periode 2022 tot en met 2030. Om de onderlinge
interoperabiliteit te waarborgen zijn de eerste deelleveringen zo snel mogelijk na
de instroom van MRAD voorzien.

Ik zal uw Kamer in 2023 met een B-brief informeren over het resultaat van de onderzoeksfase.
Omdat (combinaties van) MOTS-producten worden verworven is een C-fase niet van toepassing
en ontvangt u na de B-brief een D-brief.

Verder wordt uw Kamer via de begroting van het Defensiematerieelbegrotingsfonds, het
jaarverslag en het Defensieprojectenoverzicht over de voortgang van dit project geïnformeerd.

De Staatssecretaris van Defensie,
C.A. van der Maat