Brief regering : Verslag extra Energieraad 26 juli 2022

Nr. 950
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR KLIMAAT EN ENERGIE

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 16 augustus 2022

Hierbij bied ik u het verslag aan van de extra Energieraad die op 26 juli 2022 onder
Tsjechisch voorzitterschap plaatsvond in Brussel.

Tijdens de Raad is een politiek akkoord bereikt over de verordening over gecoördineerde
gasbesparingsmaatregelen. Daarnaast is er gesproken over leveringszekerheid en de
maatregelen die lidstaten getroffen hebben voor komende winter. Verder stond onder
«diversen» een voorstel van de Griekse delegatie voor de hervorming van de elektriciteitsmarkt
op de agenda.

De Minister voor Klimaat en Energie, R.A.A. Jetten

Verslag Energieraad

Verordening gecoördineerde gasbesparingsmaatregelen

De Raad heeft met gekwalificeerde meerderheid een politiek akkoord bereikt over de
verordening over gecoördineerde gasbesparingsmaatregelen en ingestemd met het aannemen
van deze verordening door de Raad via een schriftelijke procedure. Aangezien de verordening
is gebaseerd op artikel 122, eerste lid, VWEU, heeft het Europees Parlement geen rol
in de besluitvorming.

De hoofdlijnen van het voorstel van de Commissie zijn in het compromisvoorstel van
het voorzitterschap overeind gebleven. Er is overeengekomen dat de lidstaten in de
periode van augustus 2022 tot en met maart 2023 zich er voor zullen inzetten hun nationale
gasconsumptie met 15%1 te verminderen ten opzichte van hun gemiddelde gebruik in de zelfde periode in de
afgelopen vijf jaar. Deze vrijwillige doelstelling van 15% wordt een bindende doelstelling
na afkondiging van het zogenaamde Unie-Alert. De bevoegdheid tot het afkondigen van
een Unie-Alert is in het compromisvoorstel bij de Raad gelegd in plaats van bij de
Commissie. In het compromisvoorstel is het aantal uitzonderingen en verminderingen
op het verplichte besparingsdoel van 15% uitgebreid ten opzichte van het voorstel
van de Commissie. Deze wijzigingen zijn er onder meer op gericht om situaties te ondervangen
waarin lidstaten niet aan de besparingsverplichting zouden kunnen voldoen (zoals bij
loskoppeling van het elektriciteitssysteem van een derde land), of wanneer een besparing
geen gunstig effect zou hebben voor andere lidstaten (bijvoorbeeld door gebrek aan
interconnectiecapaciteit met andere lidstaten of wanneer de interconnectiecapaciteit
al volledig wordt benut). Daarnaast mag een lidstaat zijn besparingsdoel verminderen
wanneer de opslagen op 1 augustus 2022 met meer zijn gevuld dan is bepaald in vultraject
van Verordening (EU) 2022/1032. Verder is er een uitzondering voor gas dat gebruikt
wordt als grondstof voor specifieke sectoren. De looptermijn van de verordening is
aangepast naar één jaar in plaats van twee jaar. Ook is in het compromisvoorstel iets
meer tijd opgenomen voor het aanpassen van de nationale plannen, dus voor het aanpassen
van het Bescherm- en Herstelplan, en er is een duidelijkere de rol voor de Gas Coordination
Group in lijn met de Nederlandse inzet.

Nagenoeg alle lidstaten waren het met de Commissie eens dat er een krachtig en eensgezind
signaal afgegeven moest worden richting de Russische Federatie en dat solidariteit
binnen de EU en met Oekraïne van groot belang is. In de Raad was brede steun voor
het compromisvoorstel. Een lidstaat heeft aangeven niet in te kunnen stemmen met het
voorstel. De lidstaten verwelkomden de verschuiving van de bevoegdheid voor het afkondigen
van een Unie-Alert naar de Raad. Dit was voor Nederland en de andere lidstaten een
belangrijk punt. Een aantal lidstaten gaf aan dat het cruciaal is dat rekening wordt
gehouden met hun specifieke nationale situatie bij het bepalen van de verplichte besparingsdoelstelling
en verwelkomden in dat licht het compromisvoorstel. Andere lidstaten – waaronder Nederland
– hebben zorgen geuit over de uitzonderingen en de mogelijke gevolgen hiervan op het
doel van de besparingen namelijk het afdekken van het risico van het wegvallen van
de aanvoer van Russisch gas. De Commissie erkende dat het compromisvoorstel een lager
besparingseffect zal hebben dan het oorspronkelijke voorstel, maar gaf aan dat er
nog steeds sprake zal zijn van een significante besparing en het belangrijk is dat
er nu een raamwerk is voor verder maatregelen als die nodig zijn. De Commissie heeft
de lidstaten opgeroepen om direct te beginnen met de besparingsmaatregelen. Het belang
hiervan is ook door Nederland onderstreept.

Nederland heeft het compromisvoorstel ook gesteund. Nederland heeft ingezet op een
stevig akkoord. Het is goed dat deze stap is gezet en er snel overeenstemming is bereikt
om minder gas te gebruiken in de EU, want dat is cruciaal voor het verminderen van
de afhankelijkheid van Russisch gas. Het is belangrijk dat de EU zich collectief goed
voorbereidt op komende winter omdat de economieën en energiesystemen direct en indirect
met elkaar verbonden zijn. Nederland zit op de goede weg met gasbesparing. Het is
noodzakelijk dit te continueren gelet op de huidige situaties omtrent leveringszekerheid.
Voor Nederland is het belangrijk dat de ontwikkelingen scherp in de gaten worden gehouden
en Nederland heeft de Commissie gevraagd om in december met een voortgangsrapportage
te komen.

Gedachtewisseling over leveringszekerheid en de maatregelen die lidstaten getroffen
hebben voor komende winter

De Commissie benadrukte nogmaals dat het belangrijk is om als Europese Unie een krachtig
en eensgezind signaal af te geven en maatregelen te treffen om leveringszekerheid
te vergroten voor de komende winter en de volgende winters. Hoe sneller, hoe beter,
dit uit economisch en maatschappelijk oogpunt en ook om te voorkomen dat de industrie
opeens verplicht afgeschakeld moet worden. De voorstellen van de Commissie uit het
«Save gas for a safe winter» pakket, en in het bijzonder het daarvan deel uitmakende European Gas Demand Reduction Plan, geven de lidstaten richtsnoeren voor besparingen voor de consumptie van gas. Ook
aan de aanbodkant worden al acties ondernomen, zoals de vrijwillige gezamenlijke inkoop
via het EU Energie Platform en de acties van de Commissie om gas te betrekken van
andere derde landen dan de Russische Federatie.

Het overgrote deel van de lidstaten onderstreepte de noodzaak tot solidariteit binnen
de EU en tot het afbouwen van de afhankelijkheid van Russisch gas. De lidstaten hebben
een overzicht gegeven van de maatregelen die zij nationaal in gang hebben gezet om
de leveringszekerheid te vergroten richting de winter, en best practices gedeeld. De levering aan huishoudens en andere beschermde gebruikers is niet in gevaar
gekomen. Een groot aantal lidstaten heeft informatiecampagnes gestart gericht op huishoudens
en het bedrijfsleven, met een oproep om gas besparen en om de bewustwording te vergroten,
met een voortrekkersrol voor openbare gebouwen, winkelcentra en kantoren. Verder wordt
in de lidstaten gewerkt aan de omschakeling naar elektriciteitsproductie op basis
van andere bronnen dan gas (fuel switch) en aan het vergroten van de lng-capaciteit, zoals in Nederland. De lidstaten met
gasopslagcapaciteit gaven de stand van zaken met betrekking tot de vulling van de
opslagen. Veel lidstaten gaven aan daarnaast te werken aan het vergroten van het aandeel
hernieuwbare energie in de nationale energiemix, waarbij veelal werd aangegeven –
ook door Nederland – dat dit proces versneld moet worden. Een aantal lidstaten gaf
aan vooral in te zetten op kernenergie. Nederland heeft als best practices onder meer aangegeven tenders voor vrijwillige besparingen te ontwikkelen en een
gefaseerd plan voor de afschakeling van de industrie voor te bereiden, waarbij contact
is met Duitsland in verband met het grensoverschrijdende effect op waardeketens.

Veel lidstaten benadrukten het belang van het EU Energy Platform en de gezamenlijke
inkoop van gas, met name voor kleinere lidstaten, en van regionale samenwerking tussen
de lidstaten. Ook werd gewezen op het belang van blijvende investeringen in de infrastructuur
en goede interconnectie. Een aantal lidstaten pleitte voor het invoeren van maximumprijzen
op de groothandelsmarkt voor gas. Een aantal andere lidstaten – waaronder Nederland
– gaf aan dat voor het stimuleren van gasbesparende maatregelen een prijsprikkel juist
hard nodig is. Een aantal lidstaten deed een oproep aan de Commissie om het tijdelijke
steunkader dat tegelijkertijd met het pakket is gepubliceerd te verlengen naar komende
winters.

De Commissie heeft aanvullend een verklaring afgegeven over de werkzaamheden die zij
oppakt naast het net gepubliceerde pakket. Dit betreft het continueren van de werkzaamheden
via het EU Energy Platform, het onderzoek naar de wenselijkheid van maximumprijzen
in de elektriciteitsmarkt en de hervorming van de elektriciteitsmarkt.

Diversen: voorstel de hervorming van de elektriciteitsmarkt

De Griekse delegatie heeft een voorstel gepresenteerd om de elektriciteitsprijzen
te ontkoppelen van de stijgende gasprijzen en voor een nieuw model voor de elektriciteitsmarkt
met gegarandeerde prijzen voor technologieën met lage marginale kosten (met name hernieuwbaar,
waterkracht en nucleair) en een variabele prijs voor technologieën met hoge marginale
kosten (onder andere gas, kolen). Een aantal lidstaten heeft steun uitgesproken voor
het voorstel. Een aantal andere lidstaten benadrukte het belang van het behoud van
de integriteit van de interne energiemarkt. De Commissie heeft aangegeven alle opties
voor hervorming – waaronder het voorstel van de Griekse delegatie en het ACER rapport
– mee te nemen bij de inception impact assessment. Deze wordt uitgevoerd in het kader van het onderzoek door de Commissie in opdracht
van de Europese Raad naar verbeteringen van het functioneren van de elektriciteitsmarkt,
en de uitkomsten worden in oktober verwacht.