Brief regering : Kabinetsappreciatie van het concept Strategisch Concept van de NAVO

Nr. 408 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN EN MINISTER VAN DEFENSIE

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 8 juni 2022

In de bijlage treft u de kabinetsappreciatie aan van het concept Strategisch concept
van de NAVO.

Het concept zelf gaat u vertrouwelijk toe1.

De Minister van Buitenlandse Zaken, W.B. Hoekstra

De Minister van Defensie, K.H. Ollongren

De veiligheidssituatie in de wereld is sterk veranderd sinds het tot stand komen van
het vigerende Strategische Concept in 2010. Ook stonden ontwikkelingen in de NAVO
niet stil. Zo werden cyber en de ruimte beide erkend als nieuwe domeinen. Staatshoofden
en Regeringsleiders concludeerden tijdens hun Leaders’ Meeting in Londen in december
2019, dat er een nieuw Strategisch Concept moest komen dat in die sterk veranderde
veiligheidscontext een actueel politiek kader kon vormen voor het handelen van de
NAVO. Op 6 mei 2022 deelde de Secretaris Generaal van de NAVO een eerste concepttekst
van het volgende Strategisch Concept en op 18 mei een aangepaste versie daarvan.

Teneinde gevolg te geven aan het verzoek van uw Kamer om conceptteksten van het nieuwe
NAVO Strategisch Concept vertrouwelijk met de Kamer te delen en te voorzien van een
kabinetsappreciatie, sturen wij u bijgaand ter vertrouwelijke inzage het eerste concept
van het Strategisch Concept met de appreciatie van het kabinet.

Het document is gerubriceerd als «NATO Restricted». Conform NAVO richtlijnen is dit document alleen voor u op papier en in vertrouwelijke
vorm beschikbaar. De tekst mag niet publiek gemaakt worden, evenmin mag uit de inhoud
geciteerd worden, of gerefereerd worden aan de keuzes die hierin gemaakt worden.

Het kabinet verschaft in deze kabinetsappreciatie waar mogelijk inzicht in de beleidsimplicaties
en het onderhandelingskader voor het kabinet, opdat er een volwaardig debat gevoerd
kan worden over het vertrouwelijke document.

De tekst van het Strategisch Concept is zodanig compact, dat veranderingen in de elkaar
in hoog tempo opvolgende versies snel te herleiden zijn tot individuele bondgenoten.
Een openbare appreciatie van elke versie van het Strategisch Concept staat op gespannen
voet met de vertrouwelijke aard van de onderhandelingen die door NAVO en de bondgenoten
wordt vereist, en waaraan Nederland zich net als de andere bondgenoten te houden heeft.
Het kabinet is graag bereid nader met u in gesprek te gaan hoe aan de behoefte van
de Kamer te voldoen om nader informatie uit te wisselen over de totstandkoming van
het Strategisch Concept. Zo zou het kabinet als bijlage bij de geannoteerde agenda
voor de NAVO Top in Madrid op 28 tot en met 30 juni 2022, het op dat moment beschikbare
versie van het Strategisch Concept, zoals dit ter goedkeuring zal worden voorgelegd
aan NAVO-staatshoofden en regeringsleiders, vertrouwelijk met u kunnen delen.

Algemeen

Het kabinet is niet ontevreden over het eerste concept van het Strategisch Concept.
Wel ziet het kabinet ruimte voor het plaatsen van enkele eigen accenten, met inachtneming
van de realiteit van de consensusorganisatie die de NAVO is.

De inval van Rusland in Oekraïne en de gevolgen daarvan voor de veiligheid op het
Europese continent, tonen opnieuw het belang van de NAVO voor de collectieve veiligheid
aan. Veiligheid in het algemeen en het belang van afschrikking en verdediging aan
de oost-flank van het NAVO-verdragsgebied in het bijzonder staan weer hoog op de agenda.
Het is evident dat het bondgenootschap zich in haar volgende Strategisch Concept dient
te bezinnen op een strategische inzet ten aanzien van Rusland.

De NAVO is een gemeenschap, die is gegrondvest op de gemeenschappelijke waarden van
democratie, individuele vrijheid en het respect voor de rechtsstaat en de mensenrechten.
Het is een defensief bondgenootschap, waarbij de aanval op het grondgebied van één,
een aanval op allen betekent. Deze uitgangspunten dienen te worden herbevestigd in
het Strategisch Concept. Het eerste concept van het Strategisch Concept neemt deze
reeds voldoende mee.

Voor het kabinet is het voorts van belang dat het volgende Strategisch Concept een
adequaat politiek kader vormt waarbinnen de bondgenoten de komende periode sturing
kunnen gegeven aan het handelen van de NAVO. Een kader ook dat bijdraagt aan veiligheid
en stabiliteit en niet antagoneert. Dat vraagt om een benadering die voldoende evenwichtig
en toekomstbestendig is en derhalve afstand neemt van de actualiteit om zo ook de
langere lijnen naar de toekomst te kunnen schetsen die ook de ambitie van de NAVO
weergeven. Bovendien betreft het een publiek document dat in begrijpelijke taal, heldere
boodschappen, zonder te veel technisch jargon, verschillende doelgroepen moet aanspreken.
Deze aspecten zullen verdere inzet van het kabinet vragen.

De drie kerntaken: collectieve verdediging – crisismanagement – coöperatieve veiligheid

Vanwege de verslechterde veiligheidssituatie sinds 2010 is de NAVO-verdediging en
afschrikking versterkt. De invasie van Rusland in Oekraïne maakt bovendien duidelijk
dat de kerntaak van collectieve verdediging nog belangrijker is geworden. NAVO dient
de collectieve afschrikking en verdediging te versterken op een manier dat de NAVO
langjarig het hoofd kan bieden aan de verslechterde veiligheidssituatie in Europa.
Tegelijkertijd kunnen ook crises elders ter wereld een impact hebben op de stabiliteit
en veiligheid van het Euro-Atlantisch gebied. Om de verschillende uitdagingen het
hoofd te bieden, is samenwerking met partners cruciaal. De drie kerntaken hangen nauw
met elkaar samen en versterken elkaar. De verhouding tussen de drie kerntaken dient
daarom naar de mening van het kabinet evenwichtig verwoord te worden in het Strategisch
Concept.

Rusland

Het is evident dat de inval door Rusland in Oekraïne implicaties heeft voor het volgende
Strategisch Concept. Rusland kan niet langer, zoals nog in het vigerende Strategisch
Concept, benoemd worden als partner van de NAVO. De inval van Rusland in Oekraïne
heeft ertoe geleid dat de NAVO zijn oostflank heeft versterkt. Het nieuwe Strategisch
Concept dient de ambitie van de NAVO m.b.t. de verhouding tot Rusland op de langere
termijn te schetsen. Een verhouding waarbij onder de huidige omstandigheden afschrikking
en verdediging centraal staan en waarin de NAVO zich bereid blijft tonen tot noodzakelijke
contacten en dialoog, niet in de laatste plaats tussen militairen (mil/mil) en om
misverstanden en ongelukken te voorkomen. Het kabinet zet zich daarvoor in.

China

Het optreden van China vormt volgens de NAVO een uitdaging voor de veiligheid en stabiliteit
van het Euro-Atlantisch gebied, waarbij onder meer wordt gewezen op China’s uitbreiding
van het kernwapenarsenaal, het gebrek aan transparantie over de militaire modernisering,
economisch dwangbeleid en de ondermijning van de internationale rechtsorde. Die uitdagingen
raken onder meer aan de weerbaarheid van het bondgenootschap en van de individuele
bondgenoten. Dit behoeft aandacht in het nieuwe Strategisch Concept.

Zoals in mijn beleidsbrief (Kamerstuk 35 925 V, nr. 84) geconcludeerd, verschuift de balans voor Nederland van open waar mogelijk, naar
beschermend waar nodig. De inzet van het kabinet is niettemin in de relatie met China
ook ruimte te houden voor engagement, zo ook in het Strategisch Concept. Op sommige
onderwerpen is Chinese betrokkenheid in het belang van de NAVO, zoals onder meer op
het terrein strategische stabiliteit, wapenbeheersing, ontwapening en non-proliferatie
(ADN), deelname aan crisismanagement en het verantwoord gebruik van potentieel ontwrichtende
technologieën.

Zowel het handelen van Rusland als dat van China, evenals hun onderlinge samenwerking,
vereist aandacht van het bondgenootschap. Dat neemt echter niet weg dat beide landen
verschillende actoren zijn, die zich (ten dele) van andere middelen bedienen en op
een andere manier een uitdaging vormen voor de NAVO. Het kabinet zal zich ervoor inspannen
dat dit onderscheid duidelijk in het Strategisch Concept tot uitdrukking zal komen.

ADN (arms control, disarmament and non-proliferation)

Naast versterking van de NAVO-verdediging en afschrikking zijn wapenbeheersing, ontwapening
en non-proliferatie (ADN) mogelijk nog meer dan ooit belangrijke elementen voor de
veiligheid en stabiliteit van het Euro-Atlantisch gebied. Zij vormen het noodzakelijke
complement van afschrikking en verdediging (deterrence and defence). Naar de mening van het kabinet worden zowel belang als invulling daarvan op dit
moment op een adequate wijze verwoord in het concept Strategisch Concept.

Cyber

Kwaadwillende cyberactiviteiten en desinformatie kunnen een risico vormen voor de
veiligheid en stabiliteit van de NAVO. Zo hebben bondgenoten terecht besloten dat
een cyberaanval of een reeks aan kwaadwillende cyberactiviteiten als een gewapende
aanval in de zin van artikel 5 gekwalificeerd kunnen worden. De NAVO moet een organisatie
zijn die haar eigen cyberveiligheid op orde heeft en te allen tijde baas is over haar
eigen ICT. Het verhogen van de cyberweerbaarheid van de NAVO en bondgenoten is cruciaal.
Ook moet de NAVO cybercapaciteiten van bondgenoten kunnen integreren in missies en
operaties om zo ook op digitaal gebied slagkracht te kunnen genereren. Het kabinet
is van mening dat de formulering hierover in het huidige concept adequaat is.

EDT (emerging disruptive technologies)

Nieuwe technologieën bieden zowel kansen als uitdagingen. De ontwikkeling van deze
technologieën heeft in korte tijd een hoge vlucht genomen, en stelt het bondgenootschap
voor vragen zowel op het gebied van afschrikking en verdediging, verantwoord (militair)
gebruik, alsook met betrekking tot behoud van de technologische voorsprong. Dit dient
adequaat verwoord te worden in het volgende Strategisch Concept, wat nu het geval
is naar mening van het kabinet.

NAVO-EU samenwerking en Partnerschappen

De oorsprong van de uitdagingen waaraan de NAVO blootstaat, beperkt zich niet tot
het Euro-Atlantisch gebied. Met de opkomst van nieuwe technologieën, die actoren in
staat stellen hun ontwrichtende effecten op zeer grote afstanden te laten materialiseren,
met nieuwe actoren die zich op het wereldtoneel aandienen en uitdagingen die overal
vandaan kunnen komen, is het van groot belang voor de NAVO nauw op te trekken met
partners.

Voor het kabinet is de EU daarbij een van de belangrijkste partners. Complementaire
samenwerking tussen de NAVO en de EU, waarbij de twee organisaties elkaar optimaal
versterken, is een speerpunt van het Nederlandse veiligheidsbeleid. Beide organisaties
kampen met dezelfde veiligheidsdreigingen en -uitdagingen, versterken elkaar en beschikken
over complementaire expertise en instrumenten. Reeds in het Strategisch Concept van
2010 werd de EU benoemd als een «unique and essential partner». Sindsdien heeft de samenwerking zich verder verbreed en verdiept. De inzet van het
kabinet is dat deze versterking van de samenwerking zijn weerslag krijgt in het nieuwe
Strategisch Concept, waarbij de rol van EU als een van de pijlers van Europese veiligheid,
nadrukkelijker in de tekst wordt opgenomen.

Het kabinet is tevreden met de verwijzing in het volgende Strategisch Concept aan
het belang van nauwere betrokkenheid van landen in het Indo-Pacifische gebied (met
name Australië, Japan, Nieuw Zeeland en Zuid Korea). De intensievere dialoog over
samenwerking met de Aziatische partners is een uitdrukking van de betrokkenheid van
NAVO bij veiligheid in Azië en gedeelde zorgen over de opstelling van China.

Weerbaarheid

Cruciaal voor de veiligheid en stabiliteit van het Euro-Atlantisch gebied is de mate
waarin we ons weten te beschermen tegen handelingen van andere actoren (statelijk
en non-statelijk), die cruciale infrastructuur kunnen ontregelen, onze waarden en
normen pogen te ondermijnen, die de kwaliteit van onze democratische besluitvorming
kunnen aantasten en die tot ongewenste afhankelijkheden kunnen leiden. Daarvoor is
het cruciaal dat de weerbaarheid van de NAVO en zijn bondgenoten op orde is. Dat is
goed verwoord in het concept Strategisch Concept.

Op het gebied van hybride dreigingen is het van belang dat duidelijker in het concept
komt dat de NAVO doorgaat met het verbeteren van situationeel bewustzijn en het (verder)
ontwikkelen van instrumenten om hybride activiteiten tegen te kunnen gaan. Daarbij
tekent het kabinet echter wel aan dat de NAVO niet verantwoordelijk is voor het nemen
van maatregelen op al deze vlakken. Juist ook op dit terrein is de samenwerking met
de EU, met zijn brede instrumentarium dat zowel politieke, economische als ook defensie-instrumenten
omvat, van groot belang. Het kabinet is van mening dat dit duidelijk tot uitdrukking
dient te worden gebracht in het Strategisch Concept.