Brief regering : Geannoteerde agenda bijeenkomst NAVO-ministers van Buitenlandse Zaken en van Defensie op 1 juni 2021

Nr. 368
BRIEF VAN DE MINISTERS VAN BUITENLANDSE ZAKEN EN VAN DEFENSIE

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 20 mei 2021

Hierbij bieden wij u de geannoteerde agenda aan voor de NAVO ministeriële bijeenkomst
van de Ministers van Buitenlandse Zaken en de Ministers van Defensie van 1 juni 2021.

De Minister van Buitenlandse Zaken,S.A.

De Minister van Defensie,
A.Th.B. Bijleveld-Schouten

GEANNOTEERDE AGENDA MINISTERIËLE BIJEENKOMSTEN VAN DE NAVO-MINISTERS VAN BUITENLANDSE
ZAKEN EN VAN DEFENSIE VAN 1 JUNI 2021

Hierbij ontvangt u de geannoteerde agenda ten behoeve van de bijeenkomsten van de
NAVO-Ministers van Buitenlandse Zaken en de daaropvolgende bijeenkomst van de NAVO-Ministers
van Defensie, die beide op 1 juni 2021 via een beveiligde video-verbinding zullen
plaatsvinden.

De bijeenkomst van NAVO-Ministers van Buitenlandse Zaken betreft een speciaal ingelaste
bijeenkomst, die specifiek is gericht op het proces dat de Secretaris-Generaal van
de NAVO (hierna: SG NAVO) heeft ingezet om de NAVO toekomstbestendig te houden, het
zogenoemde «NAVO2030-proces», en de aanbevelingen die hij in dat kader voornemens
is te doen aan de Staatshoofden en Regeringsleiders tijdens hun Top op 14 juni. Afhankelijk
van de actuele ontwikkelingen zullen de Ministers van Buitenlandse Zaken mogelijk
ook spreken over Afghanistan.

De bijeenkomst van NAVO-Ministers van Defensie is een reguliere, maar wel ingekorte
bijeenkomst. De Ministers spreken over NAVO2030, effectieve afschrikking en verdediging
van het NAVO-verdragsgebied en over Afghanistan. Er liggen documenten voor omtrent
de nieuwe cyber verdedigingsstrategie van de NAVO, alsmede rapporten over conflict-gerelateerd
seksueel geweld en over de stand van zaken van EU-NAVO samenwerking (de 74 projecten).

Voor de aankomende Top van Staatshoofden en Regeringsleiders op 14 juni 2021 in Brussel
zal uw Kamer een separate geannoteerde agenda worden toegezonden.

NAVO2030

Tijdens hun bijeenkomst in Londen in december 2019 besloten Staatshoofden en Regeringsleiders
tot een Forward Looking Reflection Process, met als doel om, onder aansturing van de SG NAVO, de politieke dimensie van de NAVO
te versterken. De SG NAVO stelde daarbij drie doelen: (1) het zekerstellen dat de
NAVO militair sterk blijft, (2) politiek sterker wordt en (3) een meer mondiale benadering
kiest. Mede op basis van het rapport van de Reflectiegroep (zie Kamerstuk 28 676, nr. 360, 7 april 2021) zal hij aan de Top op 14 juni een aantal aanbevelingen doen waarmee
hij beoogt invulling te geven aan die drie doelen.

De SG NAVO schetste in dit kader een aantal lijnen om de NAVO beter toe te rusten
op de veranderde veiligheidssituatie en om de eenheid van het bondgenootschap te versterken.
Zo noemt hij het belang van het versterken van politieke consultatie en coördinatie,
het versterken van de (civiele) weerbaarheid van bondgenoten, het behoud van technologische
voorsprong, het verdiepen van de samenwerking met partners, de impact van klimaatverandering,
de update van het Strategisch Concept en de noodzaak van voldoende gemeenschappelijke
financiering om invulling te kunnen geven aan de geformuleerde ambitie.

Onderstaand treft u een toelichting op hoofdlijnen aan, waarbij zij aangetekend dat
de verschillende onderwerpen pas na de Top nader zullen worden uitgewerkt en uitonderhandeld.
Op de Top zullen hiervoor zogenoemde taskers worden aangenomen, waarin deze thema’s nader zullen worden afgebakend. Op basis van
deze taskers zullen vervolgens na de Top onderhandelingen worden gestart.

Politieke consultatie en besluitvorming

Onderlinge consultatie tussen bondgenoten is cruciaal. Nederland is van mening dat
de NAVO het belangrijkste trans-Atlantische forum is waarin bondgenoten met elkaar
spreken over (collectieve) veiligheid en strategische uitdagingen. Ook onderschrijft
Nederland het belang van effectieve besluitvorming. Daarbij blijft consensus, in alle
fases van besluitvorming en implementatie, het uitgangspunt.

Weerbaarheid

Ten behoeve van versterking van de weerbaarheid van de NAVO en haar bondgenoten ten
aanzien van bestaande en nieuwe dreigingen, is een beter geïntegreerde en gecoördineerde
benadering van weerbaarheid van groot belang. Een meer gezamenlijke aanpak van weerbaarheid
is nodig om de groeiende dreigingen als gevolg van de toenemende geopolitieke competitie
het hoofd te bieden. Hoewel het bestendigen van nationale weerbaarheid primair een
verantwoordelijkheid van de individuele landen is, kan het bondgenootschap een belangrijke
rol spelen als coördinatieplatform voor informatie-uitwisseling en samenwerking tussen
bondgenoten. Nederland streeft hierbij naar goede samenwerking tussen de NAVO en met
name de EU.

Behoud van technologische voorsprong

Opkomende en ontwrichtende technologieën (emerging and disruptive technologies, hierna EDTs) bieden zowel een uitdaging als een kans voor de NAVO. Het beschikken
over EDTs – en het behouden van een technologische voorsprong – is cruciaal voor de
veiligheid van de NAVO en haar bondgenoten om zich effectief tegen EDTs te verweren.
Hoewel het ontwikkelen van nieuwe technologieën primair een nationale bevoegdheid
is, kan het bondgenootschap een belangrijke rol spelen als coördinatieplatform voor
informatie-uitwisseling en (als aanjager van) samenwerking tussen bondgenoten op het
gebied van EDTs. Daarnaast worden nieuwe technologieën meegenomen bij de capaciteitsopbouw
van het bondgenootschap (NAVO-defensieplanningsproces). Mede door de inzet van Nederland
is er specifieke aandacht voor het verantwoord gebruik van EDTs.

Partnerschappen (w.o. NAVO-EU)

De international rules-based order staat onder druk en wereldwijde ontwikkelingen kunnen impact hebben op de vrede en
stabiliteit in en rondom het NAVO-verdragsgebied. Om de international rules-based order te beschermen en veiligheidsdreigingen gezamenlijk het hoofd te bieden, wil NAVO,
ook in de rol van waardengemeenschap, de politieke dialoog en praktische samenwerking
met gelijkgezinde partners versterken. Nauwe samenwerking met de EU op het gebied
van veiligheid is van groot belang. De NAVO en de EU beschikken over complementaire
expertise, ervaring en instrumenten.

Nederland ziet mogelijkheden om de NAVO-EU samenwerking te verbeteren, onder meer
op het gebied van politieke consultaties, hybride dreigingen, cyberweerbaarheid, klimaat
en defensie, alsook disruptieve technologieën, militaire mobiliteit, interoperabiliteit
en standaardisatie. Nederland en Duitsland hebben een schriftelijke bijdrage over
dit thema voorbereid (die U, samen met de gemeenschappelijke aanbiedingsbrief aan
de SG NAVO van de Nederlandse en Duitse Ministers van Buitenlandse Zaken, in een vertrouwelijke
bijlage1 toegaat) met de steun van andere EU-lidstaten en NAVO-bondgenoten. Zowel het NAVO2030-reflectieproces
als de ontwikkeling van het Strategisch Kompas van de EU bieden gelegenheid deze ideeën
nader te bespreken.

Klimaat

Klimaatverandering beïnvloedt de kerntaken van de NAVO en brengt nieuwe dreigingen
met zich mee. Zo kan klimaatverandering werken als katalysator van dreigingen, en
heeft het direct effect op de fysieke omgeving van het NAVO-verdragsgebied. Daarnaast
kan klimaatverandering ook risico’s hebben voor NAVO-personeel en de operationele
effectiviteit. Nederland ziet een rol voor de NAVO bij het in kaart brengen, het aanpakken
en het mitigeren van klimaat gerelateerde risico’s.

Strategisch Concept

Het huidige Strategische Concept (een soort handleiding voor de Alliantie waarin de
belangrijkste uitdagingen en handelingsrichtingen staan) dateert uit 2010 en moet
bij de tijd worden gebracht om de uitdagingen waaraan de NAVO nu blootstaat beter
te weerspiegelen. Voor Nederland is daarbij onder meer van belang dat de bondgenoten
vasthouden aan de drie kerntaken van de NAVO (gemeenschappelijke verdediging, crisisbeheersing
en gezamenlijke veiligheid). Daarnaast moet aandacht zijn voor de nieuwe en de hernieuwde
uitdagingen waarvoor de NAVO staat zoals het agressieve handelen van Rusland, de toenemende
assertiviteit van China en de impact van het gebruik van nieuwe technologieën. Ten
algemene vraagt weerbaarheid van bondgenoten in toenemende mate aandacht. Ook vragen
de huidige dreigingen om nauwere samenwerking met partners, waaronder de EU. Het behoud
van voldoende aandacht voor wapenbeheersing, ontwapening en non-proliferatie is voor
Nederland onverminderd van belang.

Gemeenschappelijke financiering

De NAVO is afgelopen decennia meer gaan doen met nagenoeg hetzelfde budget.

Ook ligt in de lijnen die SG NAVO schetst een verhoging en verbreding van gemeenschappelijke
financiering van NAVO-activiteiten besloten. Het handhaven van het huidige niveau
van veiligheid heeft budgettaire gevolgen, ook voor de Nederlandse bijdrage aan de
NAVO. De concrete voorstellen van de SG NAVO moeten nader vorm krijgen en worden besproken;
hierover ligt op dit moment geen concrete besluitvorming voor. Nederland stelt zich
in beginsel constructief op. Nederland wil, net als veel andere bondgenoten, dat eventuele
verhoging en verbreding van gemeenschappelijke financiering ook daadwerkelijk bijdraagt
aan het versterken van de politieke en/of militaire dimensie van NAVO, en de NAVO
zo beter toe te rusten voor de uitdagingen van de toekomst.

Afghanistan

De Minister van Defensie bracht op 16 mei samen met de CDS een bezoek aan de Nederlandse
militairen van het Train, Advise & Assist Command North (TAAC-N) in Mazar-e-Sharif. Zij sprak daar met de Duitse commandant van TAAC-N en
ook kort met de commandant van de NAVO-missie Resolute Support (RS) Generaal Miller. Zij sprak uiteraard ook met de uitgezonden mannen en vrouwen
waaronder de militairen ter versterking van de beveiligingscapaciteit in Afghanistan.
Deze eenheden zijn volgens plan sinds 1 mei gereed voor inzet.

De NAVO-Ministers van Defensie bespreken de militaire aanwezigheid van de NAVO in
Afghanistan in de laatste (redeployment) fase van de missie Resolute Support (RS). Zoals de Minister van Defensie u onlangs heeft gemeld (Kamerstuk 27 925, nr. 771, d.d. 21 april 2021 en Kamerstuk 27 925, nr. 781, d.d. 12 mei 2021), vindt binnen de NAVO, zowel in Kaboel als in Brussel, voortdurend
overleg plaats over de veilige en ordelijke beëindiging van de missie. Nederland is,
net als zijn coalitiepartners, verantwoordelijk voor de terugkeer van zijn eigen militairen
en materieel. De afronding van deze terugkeer is in juli 2021 voorzien. Nederland
en Duitsland werken hierin nauw samen. Ook kan Nederland tot het laatste moment van
de redeployment rekenen op de steun van Amerikaanse enablers en force protection capaciteiten.

In aanloop naar de NAVO-top van regeringsleiders op 14 juni a.s. zullen de Ministers
van Defensie (en afhankelijk van actuele ontwikkelingen ook Ministers van Buitenlandse
Zaken) tevens spreken over de toekomstige relatie van de NAVO met Afghanistan na de
beëindiging van Resolute Support. Zoals de NAVO verklaring van 14 april2 stelde, betekent de beëindiging van Resolute Support het begin van een nieuw hoofdstuk in deze relatie. Voor Nederland is het van belang
om daar waar mogelijk de geboekte resultaten van bijna 20 jaar NAVO-inzet te verduurzamen.
Het kabinet zal er daarom toe oproepen dat invulling van de toekomstige relatie tussen
de NAVO en Afghanistan hieraan bijdraagt. Deze bredere oproep loopt niet vooruit op
de nog nader te definiëren Nederlandse betrokkenheid bij de toekomst van Afghanistan.
Zoals eerder toegezegd zal Uw kamer ter zake een brief toegaan voor het zomerreces.

Afschrikking en verdediging

De Ministers van Defensie bespreken de voortgang van de versterking van de afschrikking
en verdediging van het NAVO-verdragsgebied door het bondgenootschap. Op de agenda
staat het politiek-militair advies over die versterkte Deterrence and Defence Posture, waarin implementatie van het concept for the deterrence and defence of the Euro-Atlantic Area (DDA) aan bod komt met o.a. specifiek de initiële versie van SACEUR’s Area-wide Strategic Plan (SASP). Het SASP is de vertaling van het DDA-concept naar een militair-strategisch
plan voor de inzet van NAVO-troepen in conflictsituaties en voor collectieve verdediging.
Het kabinet onderschrijft het belang van het SASP, in het kader van het vermogen van
het bondgenootschap om op de juiste plaats en op tijd te kunnen reageren met de benodigde
capaciteiten, om de gewenste effecten te kunnen bereiken (responsiveness).

NAVO-EU samenwerking

De SG NAVO presenteert tijdens de bijeenkomst van de Ministers van Defensie de voortgang
op het gebied van de 74 projecten van samenwerking tussen de EU en de NAVO.

Gelet op de steeds complexer wordende veiligheidsomgeving en de toename van het aantal
en het aantal soorten dreigingen, is in de Defensievisie 2035 (Kamerstuk 34 919, nr. 71) de beleidsinzet opgenomen om in de NAVO en EU te komen tot verdere specialisatie.
We moeten meer gebruik maken van de specifieke meerwaarde van landen om gezamenlijk
meer effecten te bereiken en de kwaliteit van ons optreden te verhogen. Het kabinet
vindt het belangrijk dit onderwerp ook in NAVO-verband te bespreken. Betere afstemming
op het gebied van capaciteiten en/of inzet(scenario’s) kan leiden tot meer effectiviteit
en kwaliteit van het bondgenootschap. Op korte termijn ontvangt uw Kamer een brief
naar aanleiding van de moties van de leden Nieuwenhuijzen en Belhaj (Kamerstuk 35 570 X, nr. 39) en van de leden Stoffer en Van den Bosch (Kamerstuk 35 570 X, nr. 54) waarin wordt ingegaan op de rationale van specialisatie, langs welke lijnen er kan
worden gespecialiseerd en waar kansen en risico’s liggen.

Cyber

De Ministers van Defensie bespreken voorts de rol van de NAVO in het cyberdomein zoals
beschreven in de herziening van het NAVO-Cyberbeleid. Nederland kan instemmen met
de voorliggende Comprehensive Cyber Defence Policy. Onderdeel daarvan is het versterken van de eigen cyberveiligheid van het bondgenootschap,
het mogelijk maken om cyberoperaties te koppelen aan bondgenootschappelijke operaties
en faciliteren van een gemeenschappelijke afschrikking van en respons op kwaadaardige
handelingen. Daarnaast blijft NAVO een platform voor het delen van lessons learned, best practices en kennis en innovatie in het cyberdomein.

Conflict gerelateerd seksueel geweld

De NAVO werkt op het terrein van voorkomen van en het optreden tegen Conflict-Related Sexual Violence (CRSV) aan beleid ter aanvulling van bestaande militaire richtlijnen. Vormen van
dergelijk geweld worden vaak toegepast als oorlogstactiek. Dit beleid dient om effectieve
preventie van en optreden tegen CRSV te verzekeren in alle missies, operaties en activiteiten
van de NAVO. Bondgenoten zijn unaniem in hun steun om dit beleid aan te nemen. Nederland
zet zich actief in voor een belangrijke rol van Human Security in de discussies rondom NATO 2030 en het Strategisch Concept.