Brief regering : Reactie op motie van het lid Van der Staaij over onderkennen van het probleem van oververtegenwoordiging van mensen met een niet-westerse migratieachtergrond bij criminaliteitscijfers (Kamerstuk 35570-31)

Nr. 107 BRIEF VAN DE MINISTER VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 3 mei 2021

Met deze Kamerbrief ga ik mede namens de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
in op de motie van het lid Van der Staaij (SGP) waarin wordt geconstateerd dat de
criminaliteitscijfers nog steeds een zorgelijke oververtegenwoordiging laten zien
van mensen met een niet-westerse migratieachtergrond en waarin wordt verzocht dit
probleem te onderkennen, te onderzoeken en een gerichte aanpak te ontwikkelen om zowel
de criminaliteit bij deze groepen als in zijn totaliteit terug te dringen.1

Er is al veel onderzoek gedaan naar de oververtegenwoordiging van personen met een
(niet-westerse) migratieachtergrond in de criminaliteitscijfers (hierna: oververtegenwoordiging).
Om deze reden heb ik een onderzoeksexpert bij het Ministerie van Justitie en Veiligheid
gevraagd hier inzicht in te geven. In bijgevoegde synthese is een analyse gemaakt
van recente studies op dit terrein.

Deze brief begin ik met een uiteenzetting van de hoofdpunten uit de synthese. Vervolgens
licht ik toe waarom vervolgonderzoek nodig is om de geschetste oververtegenwoordiging
beter te begrijpen en tot een gerichte aanpak te komen.

Synthese oververtegenwoordiging

Uit bijgevoegde synthese betreffende de oververtegenwoordiging van personen met een
(niet-westerse) migratieachtergrond in de criminaliteitscijfers komt een aantal kernpunten
naar voren:

• De criminaliteit is grofweg de laatste vijftien jaar onder alle herkomstgroeperingen
sterk gedaald.

• Personen met een niet-westerse migratieachtergrond zijn oververtegenwoordigd binnen
de criminaliteitscijfers, waarbij deze oververtegenwoordiging voor een groot deel
te verklaren is door achtergrondkenmerken zoals leeftijd, stedelijkheid, opleiding
en inkomenspositie.

• Voor bepaalde herkomstgroeperingen verdwijnt de oververtegenwoordiging na correctie
voor achtergrondkenmerken in zijn geheel; voor andere groeperingen geldt dit niet.

• De oververtegenwoordiging van personen met een niet-westerse migratieachtergrond neemt
over het algemeen toe in latere fases van de strafrechtketen.

Hieronder volgt een extra uitleg aangaande de laatste twee kernpunten.

Een groot deel van de oververtegenwoordiging wordt verklaard door achtergrondkenmerken

Uit de synthese blijkt dat personen met een niet-westerse migratieachtergrond relatief
vaker worden aangehouden, veroordeeld en gedetineerd dan personen zonder migratieachtergrond;
met andere woorden, de percentages verdachten, veroordeelden en gedetineerden zijn
onder personen met een niet-westerse migratieachtergrond hoger dan onder personen
zonder migratieachtergrond. De oververtegenwoordiging in de criminaliteitscijfers
neemt sterk af na correctie voor achtergrondkenmerken zoals stedelijkheid en leeftijd.
Afhankelijk van de gebruikte bron (zie bijlage), verdwijnt de oververtegenwoordiging
voor bepaalde groepen, zoals personen met een Turkse migratieachtergrond. Met name
bij personen met een Antilliaanse of Arubaanse en/of personen met een Marokkaanse
migratieachtergrond blijft ook na correctie voor achtergrondkenmerken een zekere mate
van oververtegenwoordiging zichtbaar.

De oververtegenwoordiging neemt toe door de strafrechtketen heen

In de synthese is onderstaande grafiek opgenomen van het Centraal Bureau voor de Statistiek
waarin voor vijf fases in de strafrechtketen de mate van oververtegenwoordiging te
zien is van niet-westerse migrantengroeperingen ten opzichte van mensen zonder migratieachtergrond
(in deze cijfers is niet gecorrigeerd op achtergrondkenmerken). Het gaat daarbij om
de gemiddelde oververtegenwoordiging, gemeten over acht jaren (2010–2017).

Hieruit komt het beeld naar voren dat de oververtegenwoordiging van niet-westerse
migrantengroeperingen in het algemeen toeneemt in latere fases van de strafrechtketen
(zie bijlage)2. Dit betekent dat de oververtegenwoordiging van personen met een migratieachtergrond
in detentie groter is dan bij aanhouding door de politie.

Op dit moment bestaat er onvoldoende inzicht in de achtergronden van de beschreven
toename van de oververtegenwoordiging in latere fases van de strafrechtketen.

Bron: CBS Jaarrapport integratie 2020

De staven geven de gemiddelde oververtegenwoordiging weer, gemeten over acht jaren
(2010–2017).

Vervolgonderzoek

Deze conclusies in ogenschouw nemende, heb ik het WODC gevraagd nader onderzoek uit
te voeren naar de oververtegenwoordiging van personen met een (niet-westerse) migratieachtergrond
in de verschillende fases van de strafrechtketen. Het onderzoek zal gericht zijn op
beantwoording van de vraag wat maakt dat deze oververtegenwoordiging vooral in latere
fases van de strafrechtketen toeneemt.

De conclusies uit het onderzoek worden gebruikt om de dadergerichte aanpak van het
Ministerie van Justitie en Veiligheid (J&V) verder vorm te geven en eventueel het
samenlevings- en integratiebeleid van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
(SZW) door te ontwikkelen. Hiermee doe ik het verzoek van de heer van der Staaij gestand.

De Minister van Justitie en Veiligheid, F.B.J. Grapperhaus